Qadınlar zamanın yaddaş cədvəlində
(davamı)
Mark Antoninin başı ehtiras tufanına
qarışdığından, imperiyanın ərazilərini
sevgilisinə verilən hədiyyəyə çevirirdi. Axı
möhkəm eşqə düşən hər şeydən
məhrum olur, hətta ağlını da itirir. Romanın torpaqlarını hərraca qoyduğuna
görə Avqust öz triumvirat sirdaşını xəyanətkar
adlandırmışdı.
İmperator Avqustun özü əxlaq təmizliyi tərəfdarı
olsa da, öz ailəsində də əxlaqsızlıq
hallarının baş verməsindən qaça bilmirdi. Onun qızı Yuliya
üç dəfə ərə getmiş, ikinci əri
Aqritppadan beş uşağı, o cümlədən
Aqrippina olmuşdu. Axırıncının
qızı Kiçik Aqrippina isə oğlu Neronun atası
Aqenobarb öldükdən sonra doğma əmisi, imperator
Klavdiyə ərə getmişdi. Avqust
qızı Yuliyanı əxlaqsızlığa,
biabırçı qüsurlarına görə sürgünə
göndərmişdi. Onun qızı
Kiçik Yuliya da pozğunluğuna görə imperator
babası tərəfindən Romadan sürgün edilmişdi.
Avqust öz qızını cəzalandırmaqla kifayətlənməyib,
öz əsərləri ilə guya əxlaq pozğunluğunu
təbliğ etdiyinə görə şair Ovidi Nazonu da uzaq
Toma (indiki Rumıniya ərazisindəki Konstansa) şəhərinə
sürgün etmişdi.
Romada ilk imperatriça olan Liviya Druzilla b.e.ə. 38-ci ildə
ərindən boşandı ki, Oktavian Avqustla nikaha girsin. Onun oğlu
Tiberii atalığı Avqustdan sonra imperator olduqda, ilkin
dövrlərdə bu qadın ictimai işlərdə ona ciddi
təsir göstərirdi. Lakin oğlu
sonralar dövlətin idarəçiliyinə müdaxilə
etməsinə ona imkan vermirdi.
Avqustun varisləri olan imperatorlar Tiberinin və xüsusən
Kaliqulanın zinakarlığı öz apogeyinə
çatmışdı. Tiberi Kapri adasında pozğunluq yuvası
düzəldib, orada yeniyetmə oğlan uşaqları ilə
əylənirdi. Kaliqula dəhşətli əxlaqsızlıq
nümunələri göstərməklə yanaşı,
öz doğma bacısı ilə də intim yaxınlıq
edirdi.
Onlardan sonrakı imperator Klavdi isə daha çox öz
pozğun arvadı Messalinaya görə “məşhurlaşmışdı”. Messalina şəhvət
məsələlərində heç bir hədd
tanımırdı. O, həqiqətən də əsl
fahişə idi, bir dəfə başqa bir “kolleqası” ilə
yarışıb, 24 saat ərzində 25 kişi ilə
yaxınlıq etməklə ona qalib gəlmişdi. Messalina da Avqust ailsinə məxsus idi, onun
bacısının qızı idi. İmperator
əri sağ ola-ola, yalnız qısa müddətə o,
Romadan kənarda olanda Qay Sili adlı cavan oğlana ərə
getmişdi. Paytaxtına qayıdan Klavdi bu
hadisəni eşidib, çaşqın vəziyyətdə
soruşmuşdu ki, “görən o, hələ imperatordurmu?”
Klavdinin yaxınları Messalinanı qətlə yetirməklə
onun bu biabırçılığına son qoydular. Lakin onun ailəsindəki
bədbəxtliklər heç də bununla qurtarmadı.
O, yağışdan çıxıb, yağmura
düşdü. Öz qardaşı
qızı Aqrippina dul olduğuna görə elə tələ
qurmuşdu ki, imperator ona evlənsin. Aqrippina
da birbaşa Avqustun nəslindən idi. Onun
kələyi senatorların köməyi ilə baş tutdu.
Həmin vaxta qədər Romada intsest əlaqə
şəklində şaquli qaydada yaxın qohumla evlənmək
qanundan kənar hesab olunurdu. Senatorlar bu
qaydanı adi sosial şərtilik kimi qiymətləndirib, onu dəyişməklə
kifayətlənməyib, imperatora bildirdilər ki, əgər
o, bu izdivaca razılıq verməsə, onu buna məcbur edəcəklər.
Nəhayət, Klavdi Aqrippinaya evləndi, indi də onun hələ
hiss etmədiyi yeni dərdləri meydana gəldi. Aqrippina
böyük təsir gücünə yiyələndi, ərinin
sağlığında avqusta tituluna sahib oldu. Oğlu Neronu imperator etmək, Klavdinin doğma
oğlunun varisliyinə mane olmaq üçün Neronu
imperatorun qızına evləndirdi və nəhayət, sonuncu
əclaflığına əl atıb, Klavdini, zəhər
qatılmış göbələyi ona yedirtməklə
öldürtdürdü.
Beləliklə, 17 yaşlı Neron Roma imperatoru oldu və
öz iyrənc əməllərinə başladı. Anası ona təsir
göstərmək istəyirdi, öz oğlu ilə intsest
yaxınlıq da etmişdi. Lakin bir qədər
sonra Neron onu boğaza yığan anasından qurtulmaq
üçün sui-qəsd təşkil etdi və ikinci cəhddə
onu aradan götürə bildi. Neron vaxtilə
anasının ona müəllim tutduğu məşhur filosof
Senekanı da özünü öldürməyə məcbur
etdi. Filosof və arvadı isti vannada
uzanıb, venalarını kəsməklə həyatdan getdilər.
Neron əxlaq
məsələsində ən iyrənc adam
hesab oluna bilərdi, bir oğlanla evləndiyi kimi, başqa
birisinə də ərə getmişdi. Romanın
yandırılması hadisəsi də onun vicdanının
üzərində qalır. 14 il ərzində
hökmranlıq etdikdən sonra, 68-ci ildə
qiyamçılardan qorxub, nökərini onun özünü
öldürməyə məcbur etdi. Aqrippina əslində
öz oğlu vasitəsilə Romaya dəhşətli bir bəla
gətirmişdi.
Sonralar imperatriça Liviyanın daha fərasətli
ardıcılları meydana gəldi. Yuliya Domna imperator
Septimi Severin 187-ci ildən arvadı olmaqla, ərinin işlərinə
ciddi təsir göstərirdi. Onun oğlu
Karakalla atasından sonra taxt-taca çıxmışdı.
Qəddar Karakalla anasının gözləri
qarşısında öz kiçik qardaşını
öldürmüşdü. Bir qədər
sonra onun özü də qətlə yetirildi, onu Şərqə
hərbi yürüş edərkən, yol qırağında
təbii ehtiyacını ödədikdə
öldürmüşdülər. Yuliya
Domna Karakallaya nifrət etsə də, onun ölümündən
kədərlənib, özünü taqətdən
salırdı. Taxt-tac Karakallanın
mühafizəçilərindən biri olan Makrinin əlinə
keçdikdə, Domna hakimiyyətə yiyələnmək
üçün heç bir çıxış yolu görmədiyindən
217-ci ildə özünü öldürdü. Hər iki oğlu kimi ana da həyatdan öz əcəli
ilə getmədi.
Onun bacısı Mesa Domna isə fəaliyyətsiz
dayanmırdı, nəvəsi Elaqabalı taxt-taca gətirdi. Bu 14
yaşlı səfeh oğlan imperatora çevrilmişdi.
O, pulları ağılsızcasına xərcləyir,
orgiyalar təşkil edir, hətta özü fahişəliklə
məşğul olurdu. Mesa ona və onun varisi
Aleksandr Severə böyük təsir göstərirdi.
İmperator I Konstanti Xlorun arvadı Yelena 292-ci ildə
ondan boşanmışdı. Konstanti 306-cı ildə
öldükdə, oğlu Konstantin imperator oldu və bu
mövqedə 31 il ərzində qaldı. Gələcəkdə Bizansın paytaxtı olacaq
Konstantinopol şəhərinin də əsasını gənc
imperator qoymuşdu. Ancaq Yelena
xristianlığı qəbul etdiyindən oğluna da həmin
dinə keçməyi təlqin edirdi. 312-ci
ildə Romadakı Milvia körpüsü üzərindəki
döyuşdə qazandığı qələbədən
sonra, bunun bir əlamət olduğuna inanıb,
xrisitanlığı qəbul etmişdi. 313-cü
ildə Yelenanın təsiri ilə imperator
xristianlığın təqibini dayandırdı və onu
imperiyanın dövlət dininə çevirdi.
Yelena 326-cı ildə 78 yaşında zəvvar kimi Yerusəlimə
yollandı.
O, aclara və evsiz-eşiksizlərə köməklik göstərirdi,
əslində yeni eranın mücəssəməsinə
çevrildi. Yerusəlimdə Sahibin qəbrinin
yanında olan qa daxil olmaqla, iki kilsə tikdirdi. Bir qayda olaraq əfsanə fakta çevrildikdə,
adamlar əfsanəni seçirlər. Yelena
müqəddəslər siyahısına daxil edildi.
Atlantik okeandakı, Napoleonun altı il ərzində
sürgün həyatı yaşadığı və
öldüyü ada da Müqəddəs Yelena adını
daşıyır. Yelena 328-ci ildə 80
yaşında öldü, o, avqusta titulunu
daşımışdı.
Bizanslı
Teodora və Çin imperatoru
Bizansın məşhur imperatoru I Yustinianın arvadı
Teodora gəncliyində gözəlliyinə görə diqqəti
cəlb etdiyindən, aktrisa olmuşdu. 525-ci ildə imperatora ərə
getmiş, iyirmi il ərzində şəxsən
imperatorun, həmçinin imperiyanın siyasi və dini həyatı
üzərində böyük təsir gücünə malik
olmuşdu.
532-ci ildə Nika qiyamı vaxtı imperatorun
Konstantinopoldan qaçmasının qarşısını
almışdı. O vaxtlar Konstantinopolda cıdırda atlı
araba yarışı böyük hay-küylə
keçirilirdi. Yarışda azarkeşlərin
bölündüyü Yaşıllar və Mavilər
arasında qələbəyə nail olmaq üstündə
ciddi rəqabət gedirdi. 532-ci ildə
keçirilən bir yarışda gözlənilmədən hər
iki fraksiya birləşib, imperatora qarşı
çıxış etməklə qiyam qaldırdılar.
Qiyam başladıqda I Yustinian (tarixdə o, Yustinian Kodeksinin meydana gəlməsinin təşəbbüskarı kimi daha böyük şöhrət qazanmışdır) qiyamın miqyasının böyüməsindən qorxub, paytaxtdan qaçmaq istədi. Bu vaxt arvadı Teadora qeyri-adi cəsarət nümayiş etdirib, onu bu fikirdən yayındıra bildi. Teodora ərinə dedi ki, mən qadınlığımla bircə dəfə məni imperatriça kimi salamlamasalar, belə yaşamaqdansa ölməyi üstün tutardım. Sən isə imperatorsan, taxt-tacı qoyub hara gedə bilərsən? Bu Yustinianı ürəkləndirdi və o, qiyamı yatırtmağa girişdi. Barbar muzdurların köməyi ilə qiyamçılardan 30 min nəfərini öldürtdü. İmperatorun sərt tədbirləri qiyamın yatırdılması ilə nəticələndi və bundan sonra imperatriça Teodoranın nüfuzu daha da artdı.
Teodopa gəncliyində yüngül əxlaqı ilə seçilsə də, imperatriça kimi Konstantinopolu fahişə qadınlardan təmizləməyə başladı. Bu məqsədlə şəhərin daha abad Avropa hissəsində yaşayan belə qadınların hamısını yığıb, şəhərin Bosfor boğazının o tərəfindəki Asiya hissəsində düzəltdiyi yeni yaşayış tipindəki ərazidə məskunlaşdırdı. Bu hərəkəti ilə yəqin ki, o, həm də özünün qara kölgəli keçmişi ilə vidalaşmaq istəyirdi.
U Çao Çin imperatorları Tay Tsunqun (638-649-cu illərdə hökmranlıq etmişdi) və Kao Tsunqun kənizi olmuşdu. İntriqalar nəticəsində özünü Kao Tsunqun imperatriçası təyin etdirmişdi və hakimiyyət uğrunda olan mübarizədə bütün rəqiblərini məhv etmişdi. Həmin imperatorun üzərində nəzarətə nail olmuş, 683-cü ildə onun ölümündən sonra Çinin real hökmdarı olmuşdu. Səmərəli inzibatçı kimi Koreyanın işğalını həyata keçirmiş, Kao Tsunqdan olan oğlu Çunq Tsunqu taxt-taca yerləşdirmiş və tezliklə onu özünün digər oğlu Cun Tsunqla əvəz etmişdi.
U Çin tarixində yeganə qadın hökmdar idi. Çunq Tsunqu saray printsi etsə də, hakimiyyəti səkkiz il ərzində öz əlində saxlamışdı. Nazirlərinin və generallarının məcbur etməsi nəticəsində 705-ci ildə taxt-tacı Çunq Tsunqa vermiş, həmin ildə də vəfat etmişdi.
Hakimiyyət məsələsində Çin ənənələrini ilk dəfə pozan U Çao çox sayda hiyləgər tədbirlərə əl atsa da, özünə qarşı müqaviməti dəf edə bilməmiş, ölkəsində tarixi ənənənin sarsılmaz olması barədə bir daha yəqinlik tapmışdı.
(Ardı var)
Telman Orucov
525-ci qəzet.-
2014.- 24 may.- S.23.