Dindirir əsr bizi...

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Əsrin əvvəllərindən bəri doğma kəndim Əliquluuşağı ermənilər tərəfindən neçə dəfə yandırılıb yerlə-yeksan olub. Bütün bunlara baxmayaraq yaddan çıxartmışdıq bu müsibətləri. Mehribanlaşmağa çalışırdıq qonşumuz olan ermənilərlə. Düşündüm ki, yaxın qonşular təzədən niyə bir-birinə qənim kəsilsin?! Bu iki xalqı müsibətlərə düçar edə biləcək qarşıdurmaya necə son qoymaq olar?! Axşam sanatoriyadakı yataq otağıma çəkilib erməni-müsəlman dostluğuna dair “Pəncərələr şüşələndi” başlığı altında hekayə yazdım. Səhər telefonla Jeleznovodskdan Bakıya zəng çalıb həmin hekayəni redaksiyamızın qoçaq stenoqrafistikası Nazilə xanıma diktə etdim. Hekayə qəzetdə dərc olundu. Bu yazının milli mənası nəzərə alınıb ermənicə “Kommunist” qəzetində də çap edildi. Söz yox ki, bunu böyük bir yanğını söndürmək üçün qaranquşun dimdiyində su daşımasına bənzətmək olardı. Həm də ki, bu çox gecikmiş bayatıydı. Yüz min tirajla çap olunub yayılan və erməni qızlarının cehiz “incisi” sayılan “Oçaq” artıq öz bədnam niyyətinə çatmışdı.

Bu böhranlı məqamda Vəzirovun peyda olması ilk günlər respublikamızda ümid qığılcımı kimi işıldadı. Bu, Qorbaçovla Vəzirovun güman olunan yaxınlığından doğan ümidin işartısıydı. O da tez söndü! İsinmədik güman etdiyimiz bu yaxınlığın istisinə, əksinə kor olduq tüstüsünə. Özünü fəxrlə köhnə “diplomat” adlandıran, respublikanın bu yeni başçısı ilə təmasda olanlar – əşi, bu ki, lap bambılıymış, – deyib yerlərindəcə quruyub qaldılar. Bambılı sözünün mənasını “köhnə diplomatın” özü dəqiq başa düşməsə də, onu respublikamıza göndərənlər yaxşı bilirdilər. Və bu, bəlkə də Dağlıq Qarabağ probleminin Balayanların xeyrinə həll olunmasının ölçülüb, biçilmiş variantı idi. Biz isə qanlı yanvar hadisələrində, Əbdürəhman Vəzirov xalqı qırğına verib aradan çıxarkən, bambılı sözünün əsl mahiyyətini anlaya bildik. Pis dost kölgə kimidir. Səma təmiz və günəşli olanda hara getsən, arxanca sürünər. Göyə bulud gələndə görünməz olar. Bakımızın üzərini qara buludlar alanda, Əbdürəhman Xəliloviç Vəzirov milləti zirehli tankların güdazına verib müəmmalı şəkildə əkildi...

Belə bir yüngül təbiətli adamın respublikamıza gəlişi Qarabağ kələfini daha da dolaşığa saldı. Belə ki, köhnə diplomat Moskva qarşısında şivən qopartdı ki, bu, din davası yox, un davasıdır. Guya ki, Vəzirovdan qabaqkı rəhbərlər çox əfəl imişlər. Və Dağlıq Qarabağ vilayətinin sosial-iqtisadi problemlərinə biganə yanaşıblar. Əslində o, bununla bir güllə ilə iki ov vurmaq istəyirdi. Fürsətdən istifadə edib Moskvadakı ağalarına işarə vururdu ki, siz Əbdürəhman Vəzirovu Azərbaycana göndərməkdə çox gecikmisiniz. Əgər o, bu yüksək kürsünü vaxtında tutsaydı... Moskvada həmin mülahizə əsas götürüldü və Dağlıq Qarabağa iqtisadi yardım barədə, məlum tədbirlər müəyyən edildi. Guya ki, respublikanın keçmiş rəhbərlərinin təqsiri üzündən, Dağlıq Qarabağ iqtisadi-sosial çətinliklərin məngənəsində boğulur. Halbuki Çartazdakı mədəniyyət sarayı səviyyəsində, nə Azərbaycan, nə də Ermənistanın kəndlərində, yüksək arxitekturalı tikinti yoxdur. Çartazın çəhrayı rəngli tuf daşdan tikilmiş tarla düşərgəsi Mixail Qorbaçovun da, Arkadi Volskinin də daçalarından çox-çox dəbdəbəlidir. Onun da şahidiyəm ki tapılmayan ərzaq və sənaye malları üçün Dağlıq Qarabağın şəhər və kəndlərinə gedirdik. Bir dəfə Ağdamda, mərhum şairimiz Süleyman Rüstəmlə rastlaşdım. O, sözarası:

– Zəngilandan gəlirdim, – dedi. – Martunidən keçəndə təsadüfən mağazaya döndüm. Yaxşı şeylər aldım. Vallah, orada olanları Bakıda tapmaq olmur.

Di gəl ki, “köhnə diplomat” Poqosyanların, Aqambekyanların, Şahnəzərovların, Balayanların çırağına yağ tökürdü. Özümüz öz əlimizlə erməni millətçilərinin iftirasına rəvac verdik. Ölkədə və xaricin müəyyən dairələrində rəy yarandı ki, guya Dağlıq Qarabağ siyasi, iqtisadi və sosial çətinliklərin əzabını çəkməkdən cana doyublar. Ona görə də xalq öz milli azadlıqları uğrunda mübarizəyə qalxıb. Beynəlxalq ictimaiyyətdə özümüzə qarşı xoşagəlməz çaşqınlıqlar yarandı.

Arkadi Volski hakimiyyətinin bərqərar olması da ilk günlər Vəzirov diplomatiyasının uğuru kimi mədh olunmağa başlandı. Əslində isə bu bayağı diplomatiya Dağlıq Qarabağ dünyasını respublikamızdan xeyli-xeyli təcrid etdi. Beləliklə də ziddiyyətlər daha da dərinləşdi, milli ehtiraslar qızışdı. Qışın çovğunlu günlərində yüz minlərlə azərbaycanlı Ermənistandan silah gücünə qovulanda respublikamızın rəhbərləri Kremlin fironu Şahnəzərovun xatirinə Dağlıq Qarabağda, Gəncəbasarda, Bakıda yaşayan ermənilərin üstündə əsim-əsim əsirdilər. Mərkəzi Komitənin katibləri Ermənistandan qaçıb Dağlıq Qarabağ kəndlərində sığınacaq tapan, var-yoxunu itirmiş əlsiz, ayaqsız azərbaycanlıları oradan da qovurdular ki, Poqosyanların yeri dar olmasın. Həm də Şahnəzərovun, Aqambekyanın, Sitaryanın xatiri xoş olsun. Ermənilərin respublikadan getməsi isə rəhbərlərimizə ağır dərd olurdu. Onların bir nəfərinin geri qayıtması “köhnə diplomatı” necə də vəcdə gətirirdi...

Ən nəhayət, bu yüngül, dayaz xarakterli “diplomatın” hakim olduğu dövrdən respublikamıza nə qaldı?! Hər gün üstünə qan-yaş tökülən 20 Yanvar şəhidlərinin məzarları! Sağalmaq bilməyən Dağlıq Qarabağ yaraları! Tərəddüdsüz, bunu Əbdürəhman Vəzirovun azəri xalqına, onun tarixinə xəyanəti hesab edirəm.

Əlbəttə, bütün bu qeyd etdiklərim barədə çoxlu deyilib, yazılıb və innən sonra da yəqin obyektiv, subyektiv fikir yürüdənlər olacaq. Qalın-qalın əsərlər yaranacaq. Burada sadəcə olaraq deyə bilmədiyim və məni təhdid edən bəzi məqamlara səthi də olsa, toxundum.

Respublikamızda gedən siyasi proseslərə, müharibə ilə bağlı məsələlərə gəldikdə, ağlım kəsəni odur ki, Ermənistanı idarə edən hazırkı rəhbərlik mexanizminin başlıca enerji mənbəyi, qondarma Dağlıq Qarabağ münaqişəsidir. Ermənistanın prezident makinası Qarabağda tökülən qanın hesabına işləyir. Bu qan axmasa, həmin makina dayanar, Serj Sarkisyan hakimiyyəti sona çatar. Bununla da Sarkisyanın tutduğu və tutacağı mövqe gün kimi aydındır. O, Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılıb, Ermənistana birləşdirilməsini vəd edən “Krunq” təşkilatının züy tutanlarından biri kimi siyasi səhnəyə qalxıb. Ona görə də Dağlıq Qarabağda məsələnin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun şəkildə həlli Serjin siyasətinə uyğun gələ bilməz. Bu qondarma problemin beynəlxalq qaydalara uyğun, sülh yolu ilə həll olunması üçün Ermənistan rəhbərlərinin ağlasığan addımlar atacağına inanıb ümid etmək, yüngül desək, sadəlöhvlük olardı. İranın vasitəçiliyi ilə Azərbaycan – Ermənistan nümayəndələrinin keçirdikləri görüşün faciəli sonluğu bizim bu fikrimizi təsdiq edən əyani sübutdur.

Ulya Erenburq Böyük Vətən müharibəsinin gedişini əks etdirən məktublarında yazırdı ki, kağız yığınları çətin ki sülh işinə kömək etsin. Elimizin də kəlamı var ki, pazı, pazla çıxardarlar və ya zurna çalmağınan donuz darıdan çıxan deyil. Özü də Minsk qrupunun qulaqları mazol eləyən zurna-balabanla...

Torpağımızın bütövlüyü, istiqlalımızın dirçəlişi, Dağlıq Qarabağ böhrandan xilasımız üçün yeganə nicat yolu ağıllıların və ağılların birliyidir. Əməllərdə görmək, duymaq istədiyimiz qeyrət birliyi. Respublikamıza can yandıran Dağlıq Qarabağ düyününün açılmasına, yüz minlərlə günahsız insanın qaçqınlıq əzabından xilas olmasına xidmət edən birlik.

Əlbəttə, respublika rəhbərliyinin apardığı daxili və xarici siyasətin uğurları danılmazdır. Ölkəmizdə insanlar dinc, əmin-amanlıq şəraitində yaşayır. Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə imzası var, imzalar içində. Hərbi sənayemizin inkişafı, ordumuzun müdafiə qüdrətinin getdikcə artması qədirbilənlərimizin qəlbində qibtə doğurur. Təəssüf ki... Təəssüf ki, suyu bulandırıb, balıq tutmaq amalı ilə yaşayan bəzi müxalif qüvvələrin, xəbis insanların xoşagəlməz əməllərinin də şahidi oluruq. Bu günlərdə televeziya verilişlərinə baxırdım. Leyla Yunusova adlı bir qadın ətrafındakı ağsaqqallardan, ağbirçəklərdən həya etmədən, əlindəki almanı gəmirə-gəmirə qarşısındakı polis işçisinin papağını başından götürüb nümayişkaranə kənara tolazladı. Şübhəsiz ki, Amerikada və ya Avropa ölkələrində kimliyindən asılı olmayaraq polis işçisinə əl qaldırıb, onun heysiyyatına toxunan şəxsi cəzasız buraxmazlar. Özü də elə bir qadın ki, Azərbaycanın çörəyini kəsib, suyunu içib, havasını udub, nemətlərindən bəhrələnib, mənsub olduğu millətinə arxa çevirir. Elə bir qadın ki, respublika ictimaiyyətində Azərbaycanın bədxahı kimi ad çıxarıb. Elə bir qadın ki, Serj Sarkisyanlar, Ohanyanlar, respublikamızın əleyhdarı kimi onu Yerevanın mərkəzi meydanında gül-çiçəklə qarşılayıb, əməllərinə “əhsən” deyərdilər. Özü də “Krunq” mahnısının müşayiəti ilə. Təəssüf ki, okeanın o tayındakı və Avropadakı bəzi başabəla siyasətçilər qazanda nə qaynadığını bilmədən qablarını uzadırlar ki, bura da bir çömçə... Gülməlidir, həm də ağlamalı... Bir nəfər naxələf, nakəs barədə qanuni tədbir görmək istəyəndə okeanın o tayında, bəzi Avropa ölkələrində haray-həşir salırlar ki, qoymayın, Azərbaycanda insan haqları pozulur. Bəs onda özlərini insan azadlığının sipəri kimi təqdim edənlər bir milyondan artıq azərbaycanlı qaçqının məruz qaldığı müsibətləri niyə qulaqardına vururlar?! Məgər onlar insan deyil?! Dünyanın taleyini həll edənlər yüzlərlə Azərbaycan kəndinin viranəliklərə çevrilməsindən niyə narahat olmurlar?! Ancaq respublikamızın imicinə zərər vurmaq istəyən nakəs adamlar barəsində qanuni tədbir görəndə onu insan haqlarının pozulması kimi dəyərləndirirlər və bu barədə aləmə car çəkib əsassız ittihamlar irəli sürürlər. Bir də ki, belə demək mümkündürsə, eyni cinsdən olanların nikah kəsdirməsini insan azadlığının təntənəsi kimi təqdir edənlərdən bundan artıq nə gözləmək olar?!

İlahi, hifz et bizi, insan əxlaqsızlığını insan azadlığı kimi başa düşənlərdən. İlahi, hifz et bizi, azərbaycanlı adını daşıdığı halda, əcnəbi ölkələrdən “qrant” alıb, xaricdəki bədxahlarımızın çırağına yağ tökən “həmvətənlərdən”!!! O həmvətənlərdən ki, Bakıya ayaq basan əcnəbi nümayəndələrini yanlayıb, onların qulağına doldururlar ki, Azərbaycanda insan haqları tapdanır, demokratik qaydalara əməl edilmir. Yaxşımızı isə dilə gətirmirlər.

lll

Naxçıvanda fəaliyyət göstərdiyim illərdə, respublikanın adını çəkmək istəmədiyim nüfuzlu jurnallarından birinin redaktoru vilayətin başçısı İsmayıl Əsgərovla söhbətini yekunlaşdırıb, o vaxt Noraşen adlanan rayona yollandı...

Axşam qonaq evinə toplaşmışdıq. İsmayıl Nəsrullayeviç üzünü redaktora tutaraq ərkyana soruşdu:

– Hə, danış görək, Noraşendə nə gördün? Hansı təəssüratla qayıtdın?

Redaktor dilxorluğunu büruzə verərək başını buladı:

– Noraşenə getməkdə məqsədim beləydi ki, geniş bir oçerk yazım,- dedi. – Ancaq getməyimə peşman oldum. Mehdi Hüseynzadə adına kolxozun tarla düşərgəsində bir qadın namaz qılırdı. Dilxor oldum. Maşına oturub geri qayıtdım. Görünür elmi ateizmi təbliğinə yaxşı fikir verilmir. Orda maraqlı bir şey görmədim.

İsmayıl Əsgərov əlini ərklə redaktorun çiyninə qoyub, istehza ilə güldü. Və:

– Yoldaş Filankəsov, – dedi – Noraşendə yüzlərlə fədakar əmək adamı var. Min tonlarla taxıl, pambıq, tütün istehsal olunur. Getdiyin yolun kənarındakı kəndlərdə çəhrayı tuf daşından elə mədəniyyət sarayları ucaldılıb ki, respublikanın şəhərlərində elə möhtəşəm mədəniyyət ocağı yoxdur. Neujeli gözünüz elə namaz qılan qadını görüb!

Gülüşdük. Redaktor da gülmək istədi. Lakin bu gülüşün ona sərf etmədiyini anlayıb, bir balaca qımışdı.

“Qrant” alıb əcnəbilərə yanlış informasiya ötürən demokratiya fədailəri namaz qılan adamla yanaşı, ucalan binaları da dillərinə gətirirlərmi?! Görəsən qərəzli hisslərini kənara qoyub onu da deyirlərmi ki, respublikamız Gəncə, Talış, Muğan, Bakı bölgələrinə bölünmək, parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə dayanmışdı. Uzaqgörən siyasətçi Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə, ziyalıların xahişi ilə sinəsini irəli verib Azərbaycanı əciynələrdən xilas etdi. Ölkə tərəqqi yolu tapdı. Əsla yox! Heç olmasa bu yaxınlarda respublikamızda olan Jirinovski qədər.

Nöqsansız ölkə, insan təsəvvür etmək çətindir. Respublikamız da bəzi nöqsanlardan xali deyil. İş nöqsansız olmaz, yaxşı da yamansız. Lakin Vətən təəssübkeşliyini, vətəndaşlıq borcunu dərindən dərk etmədən, səhvləri şişirdib, uğurlarımızın üstündən xətt çəkmək ikrah doğurur və təəssüflə deməliyəm ki, belə bir xislət yenicə əldə etdiyimiz müstəqilliyin möhkəmlənib inkişaf etməsinə, Dağlıq Qarabağ məsələsinin müsbət həllinə, torpaqların bütövlüyünün təmin olunmasına əsla xidmət etmir... Və müdriklərin belə bir kəlamını unutmayaq ki:

Düşməninlə dost olana sən də bax

bir düşmən kimi.

İlan üstə qonan milçək zəhərlidir

ilan kimi.

2014-cü il.

Əli İldırımoğlu

525-ci qəzet.- 2014.- 1 noyabr.- S.24.