Dumandan süzülən işıq
“Çəhrayı dünyanın
notları”
Bu
yazını bilgisayara diktə etməyə başlayanda
paytaxtın üstünün dumanı hələ çəkilməmişdi.
Əslində gecə yarıdan başlayan bu duman yuxusu
qaçmış bir Allah bəndəsi kimi məni bu
yazıya kökləmişdi. Yəni içimdə də bir
payız əhval-ruhiyyəsi hakim idi və mən də payızın
təkcə xəzəlini yox, həm də dumanını,
çənini yazıma çəkib gətirmək istəyirdim.
Elə bil Allah səsimi eşitdi. Pəncərədən
boylananda qaranlığın nə qədər
qatılaşdığını hiss etdim. Dərhal pəncərəni
açdım və uşaq kimi sevindim:
– Həyətə
qatı bir duman çökmüşdü...
Hə, insan təbiətin bir parçasıdı. Bunu mən deməmişəm,
bunu eşitmişəm və sonra da eşitdiyim bu həqiqət
mənim gözümün önündə də gerçəkləşib.
Sadəcə, bir az da dərindən
anlamışam ki, təbiətin bir parçası olan insan
danışmaq gücünə, özünü ifadə etmək
qabiliyyətinə malikdi, yəni canlıdı. Doğrudu, təbiət bütün mənalarda onu
anlayanla, onun dilini bilənlə həmsöhbət olur. Təkcə şairlərlə, rəssamlarla deyil,
o, çobandan tutmuş alimə qədər, uşaqdan
tutmuş böyüyə qədər hər kəsə
özünü göstərir... öz yaxasını, öz
qapısını açır, ip ucu uzadır. Hər kim o ipucunu görürsə, tutursa, onun
naxışı gətirir, o, təbiətlə
danışır və danışdığı zaman kəsiyində
saflaşır, hətta mən deyərdim ki, elə o təbiətin
özünə çevrilir... Bir anlıq
gözünüzün önünə gətirin şəlalə
səsini... şəlalə mənzərəsini... şəlalənin
yaratdığı qeyri-adi vahimə, hiss, həyəcan... Və
bütün bunların içərisinə qarışan əlini
açıb şəlaləni tutmaq istəyən Allah bəndəsinin
sevincini... Görün bu harmoniyanın içərisində
nə qədər söz var, nə qədər fikir var, nə
qədər pıçıltı var. Dinləyə
bildinizmi? Sizi deyə bilmərəm, mən
elə indicə o səslərin, o
pıçıltıların içərisində idim.
O səslərin, pıçıltıların içərisində
hardansa yadıma bir səs də məni öz dünyasına
çəkib aparmaq üçün əl uzatdı.
Bu
payız sevgimin taleyi küskün,
Dumanda yol azan durna kimiyik.
Qayıtmaq,
görüşmək
müşküldən müşkül –
Biz oxundan çıxan dünya kimiyik.
Hə, mən də elə oxumdan çıxdım və
üzü o payıza tərəf baş alıb yol tutdum. Sadəcə,
mən qatarından qalmış durna kimi gedirəm. Səsimi özüm eşidirəm, sözümü
özümə deyirəm və səsimi, sözümü
payızın dumanına bükürəm.
Düşünürəm ki, dumana bükdüyüm bu səs,
bu söz günün birində bir şeh damlası kimi
hansısa gülün yanağını oxşayar, hansısa
çiçəyin qönçəsini sərinlədər
və yaxud da hansısa arının bir udum suyuna sevrilər...
Yerlə göyün qovuşduğunu adama xatırladan
bu qatı payız dumanında rəngləri seçmək bəlkə
də çətindi. Amma yaxınlaşıb bütün diqqətimi cəm
edəndə həm kövrək, həm də bir az adamın içində müəyyən
telləri qıran, müəyyən hissləri dəli edən
nöqtələri görmək, duymaq çox rahat olur. Təbii ki, əgər görmək istəsən.
Çünki görmək istəməyəndə
heç gün işığı da köməyə
çatmır. Ona görə də bax o görmək istəyəndə
qaranlığın lap dibində də sən
işığı tapa bilirsən. Mən də bax o
qatı payız dumanın içində öz-özümə
pıçıldadım ki:
Əllərimdən
əlini üzmə
Yıxılsam
ürəyim sınar...
Bilmirəm, eşitdin, yoxsa yox, heç
soruşmağım da doğru olmaz. Amma doğrudan-doğruya eşitməyini
çox
istəyirəm. İstəyirəm biləsən ki:
İtirdiklərimizdən
əlimizi üzüb
İtirmədiklərimizi
gəzirik...
Sən bunu bilsən, bu dumanın içində işini
rahatca görəcəksən. Təkcə dumanı
yox, həm də qaranlığı yaran işığı.
Görüb biləcəksən ki:
Bu şəhər özgədi, qərib gəlmişik.
Dolanbac yollarda itib gəlmişik.
Bizə
qismət qəhət heç bilməmişik –
Sonda duyan oldu, ay Qaragilə.
Hə, yadıma bir məqam da düşdü. Bu da elə həmin
payızla, həmin o dumanla bağlıdı. Nə vaxtdı onu ürəyimdə gəzdirirəm.
İndi gəlib çatdı deyilmək
vaxtı. Onu da deyim, eşit. Yəqin xoşuna gələr. Axı
sən kövrək notları dəyərləndirməyi
bacarırsan. Bunu mənə
çoxları nöqsan sayır. Amma neyləyim,
nostalji hisslər, şirinli-acılı xatirələr, ən
vacibi isə səninlə sənsiz qalmaq mənim kövrək
duyğulardan, kövrək pıçıltılardan
qaçıb qurtarmaq imkanımı əlimdən alıb.
Elə həmin o kövrəkliyin bir payız çiçəyi:
Bu nə
eşq sevdası, necə möcüzə
Fəslinmi yubanıb, ağlınmı
çaşıb?
Şirin
sözə möhtac qadın kimisən
İçin çiçəkləyib
çölünə çıxıb.
Yəqin söhbətin nədən getdiyini bildin. Anladın ki,
payız çiçəkləri həm də təəccüb
doğurur. Ona görə həm də
deyirəm ki, bəzən bu çiçəkləri ya
vaxtsız sayırlar, ya baxtsız, ya da təbiətin
möcüzəsi. Amma mən bunların
heç birinə inanmıram. Çünki mən o
çiçəklərlə danışanda onların
gecikmiş bir arzunun özü olduğunu, illərlə
ünvanına gəlib çatmayan bir məktubun bir cümləsi
olduğunu eşidirəm, görürəm, duyuram və
bütünlüklə inanıram ki, bu çiçək məhz
payızda açmalı idi... üzü xəzana, üzü
qüruba gedən bir ömrə ümid vermək
üçün... bir quruyan ağaca vida nəğməsi
oxumaq üçün. Lap olsun ərik ağacı:
Erkən
gəldi, xəzan yaşın
Qoşa düşməz şeşə daşın.
Gördüm
bəxtimdə savaşı,
Gözümlə, ərik ağacı.
Dərdə
yaxa tanıtma gəl,
Fağırsansa, tapar əcəl.
Ölümü
özün öldür gəl,
Dözümlə, ərik ağacı.
Hə, mən də elə bunu düşünürəm. Mən də
elə bu fikirdəyəm və tam əminəm ki,
dözümü, taqəti olan, sona kimi vuruşan hər kəs
mütləq bir yerə gedib çatıb. Doğrudur, bəzən deyirlər ki,
“qırxında öyrənən gorunda çalar”. Amma mən bu fikirlə razılaşmıram. Çünki ömrün hər anı yaşayan
üçün qiymətlidi, dəyərlidi və onu mənalı
etmək də insanın ən böyük vəzifəsindən
biridi. Əgər həmin o atalar sözünü kimsə
özünə bir həyat gerçəkliyi kimi qəbul edirsə, bu onun
psixoloji durumunun ürəkaçan olmadığından xəbər
verir. Ona görə də bu məqamın
üstündən elə bil payız dumanı içində
ötüb keçmək mənim üçün, yəqin
elə sənin üçün də daha uyğun olar. Keçib getdikcə də quruyan ərik
ağacının mütləq göyərəcəyinə.
Mütləq çiçək
açacağına bir ümidi də özümüzlə
birlikdə təkcə aparmayaq.
Onu həm də keçib gəldiyimiz yol
boyu bir toxum kimi əkək və inanaq ki, onlar mütləq
göyrəcək. Axı:
Min
qınaq bir borcu ödəyə bilməz,
Ölənə, itənə çatmaq da çətin.
Yolu tək,
ümidi qeyb olanlara,
Mənim qollarımı körpü eləyin.
Doğrudan
da ümid körpüsü olmaq və bu körpünü
hamının üzünə açmaq, özü də təmənnasız
xidmətdə
durmaq
çox gözəldi. Mən hələ bunun
savab tərəfini demirəm, yazmıram. Sadəcə
onun maddi, mənəvi çalarlarını
xatırladıram, yəni ona işarə edirəm. Və
bu işarədən də yəqin, siz də
anlayacaqsınız, biləcəksiniz :
Biz
varlı deyildik, qibtə yeriydik,
Dövlət qamarlayıb pul yığanlara.
Bu evdə
heç nəyin olmayan vaxtı,
Sevgi
paylayardıq pay umanlara.
Və elə
bu yerdəcə mütləq xatırlatmaq lazımdır ki:
Sən
bildin, mən bildim, bir də dörd divar,
Başqası duymasın dərdimiz nədir.
Yarıya
böldüyün papirosların,
Kül yeri, köz yeri ürəyimdədir.
Məncə bu notlar payızın bütün gözəlliyini
oxumağa, görməyə mütləq stimul verəcək...
mütləq səni də mənim kimi havalandıracaq. Üzü göylərə
yol alıb getmək, ulduzlar aləmində özünə bir
balaca dayanacaq keçəcək könlümdən
. Axı, ulduzların işığı
yerə çox gec gəlib çatır. Sən də
o ulduzun işığının gec gəlməsinə,
insanlara gec görünməsinə bir az təəssüflənəcəksən.
Amma nahaq. Təəssüf
etmə. Necə deyərlər, “gec gələn
güc gələr” deyiblər. Qoy gec də olsa gəlsin. Gəlib
bu misraları dinləsin:
Bu da bir
fürsətdi ələ düşməyən,
Sözlərin mələklər göydən gətirən.
Min ildi
heç kimə söylənilməyən,
Gəl, sənə bir həzin şeir oxuyum.
Bax, buna varam. Bu çağırış
başdan-başa ümiddi. İstəyirəm
qışqıram ki, “yaşasın ümid!”.
Amma qışqırmıram. Çünki bu payızın bu qatı dumanında əvvəldə
dediyim kimi, işığı da, ümidi də görmək
istəyən mənim səsimə, mənim
qışqırtıma həsrət deyil, ona tamarzı deyil,
onu axtarmır. Əksinə, mən
qışqırsam bəlkə də gülüş
doğurar və mən də bu yersiz hərəkətimdən
pərt olaram. Odur ki, başımı
aşağı salıb şairlərdən birinin dediyi kimi,
bir kənd uşağı kimi öz yolumla getməyə
üstünlük verirəm. Bu yolun
yağışı da var, qarı da var, dağı-dərəsi
də, çətinlikləri də, sevinci də. Ona görə də darıxmağa,
sıxılmağa, yorulmağa imkan vermir və mən də
gedirəm – Bağdada ümid aparan duran kimi.
Ürəyim
Bağdad günündə,
talehiniz,
ruziniz
ilan əlində.
Dözün,
durnalar gəlincə,
durnalar
ümid gətirir uzaqdan,
dözün,
başınıza dönüm!
Elə mən
də bax onu demək istəyirdim, necə ki də dedim. Dedim
ki, dözün və bilin ki, dözənlər qaliblərdi. Hətta payızı sevməsələr də.
Amma qərib payızın mənzərəsini
inanmıram ki, kimsə sevməsin. Axı bu qərib
payız bir tablodu
– qarşında dayan və sükuta dal. Dağı arana apar, aranı dağa. Dayanmadan çək bu yükü. Çək
ki, nələr çəkdiyini, nələrdən
keçdiyini bir də son damlasına, son nöqtəsinə qədər
yaşaya biləsən:
Bu necə
payızdı, bu necə Allah,
Budaqda saralan min ümid ölür.
Yarpaq
qırğınına azğın küləklər,
Bilmirsən
ağlayır, bilmirsən gülür!
... Mənim
dərdlərimə qoşulu yenə,
Dünyanın
minlərlə durna qatarı.
Mən nəyə
gəlmişdim, kimləri tapdım,
Ruhumun
günəşli dost adamları.
Hə, axır ki, bu payız notunun sonuncu nöqtəsinə
hələlik gəlib çatıram. Ona görə hələlik
deyirəm ki, həm yaşımın, həm də iç
dünyamın payız fəsli mənimlə qol-boyundu. Və mən bu payızın hələ neçə
dumanı, çəni ələkdən keçirəcəyini
bilmirəm. Amma bircə onu bilirəm ki, bir
görüş yeri var – lap qədim, lap köhnə
görüş yeri. O da bizim ürəyimizdi. İmkanın
olsa, o görüş yerinə baş çək, o
görüş yerinə dəy. Payızdan
qorxma. Xatirələrin təzələnəndə
payızın qorxusu canından çıxacaq. Biləcəksən
ki:
Zaman xəbərsiz
ötüb
Qalan xatirələrdir.
Başımda
çətir – yarpaq
Ayağımda inlədi.
Bəli,
bu payız, daha doğrusu, bu yazının
yazıldığı dumanlı payız günü ola bilsin ki, kiminsə gözünə
görünmədi. Yəni yatıb yuxuya
qalanlar oldu və Bakını bürüyən bu dumanı
görmədi. Ancaq mən bu dumanın içində bu
misraları dinləyəndə içim o qədər rahat
idi ki... Ona görə ki, mən işıq toplayırdım!..
P.S. Yazımdakı bütün şeir parçalarının, misraların müəllifi dəyərli Sona xanım Vəliyevadı. Ürəyinə, qələminə qüvvət.
Əbülfət
MƏDƏTOĞLU
525-ci qəzet.- 2014.- 18 oktyabr.-
S.20.