Dövlət İdarəçilik
Akademiyasında növbəti dərs
Akademik Ramiz Mehdiyev: "Mən istərdim
ki, bütün bu suallara biz sizinlə birlikdə cavab
axtarıb tapaq"
Təxminən iki ay öncə Dövlət İdarəçilik Akademiyasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev kütləvi informasiya vasitələri rəhbərlərinin iştirakı ilə müşavirə keçirərək ölkənin informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı aktual məsələləri müzakirəyə çıxarmışdı.
Görüşdən
aldığım təəssürat və elə o ərəfələrdə
hörmətli akademikin "Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən
oxunmuş tarix" kitabının Moskvada çapdan
çıxması məni yazmağa, daha doğrusu,
çoxlarımızı narahat edən məsələləri
bir daha işıqlandırmağa sövq etmişdi. Xatırlayıram ki, həmingünkü
çıxışında akademik Ramiz Mehdiyev bir sıra
ağrılı məsələlərə, media ilə
bağlı müəyyən çatışmazlıqlara
toxunub, hər birimizin diqqətini bu problemlərə yönəltməyə
çalışmışdı. Və mən
bu çıxışı özlüyümdə jurnalistlər
üçün (əslində, hər bir vətəndaş
üçün!) dərs adlandırmışdım.
Bir neçə gün öncə akademik Ramiz Mehdiyev
Dövlət İdarəçilik Akademiyasının 15 illik
yubileyi mərasimində daha bir təsirli
çıxış edib. Və elə bu
çıxışın özünü də növbəti
dərs hesab etmək olar. Amma zənnimcə,
hörmətli akademikin çıxışları quru
mühazirə üslubundan, cansız öyrətmə
mexanizmlərindən uzaqdır. O, bu
çıxışları ilə polemikalara, müzakirələrə
yol açır, hər kəsə öz fikrini, daha
doğrusu, qarşıya qoyulmuş problemin həlli yolunu
tapmaq üçün mövqeyini bildirməyə şərait
yaradır. Əslində görünür, elə bunun özü
də azad, demokratik cəmiyyətin, sivil dövlətin əsas
atributlarından biridir: rəhbər vəzifə tutan məmur,
dövlət xadimi mövcud problemlərə toxunur və səmimi
ziyalı narahatlığını açıq bildirir.
Hesab edirəm ki, tariximizə həssas yanaşmaq,
bugünümüzü və gələcəyimizi tarixi
köklərimizə bağlı şəkildə inkişaf
etdirmək hər birimizin qarşısında duran ümdə
məsələlərdəndir. Amma qloballaşan
dünyada həm dünyəvi olmağı bacarmaq, həm də
milli adət-ənənələrimizi itirməmək -
bütün bunlar çağdaş zamanın
qarşımıza çıxardığı əsas
suallardandır. Elə hörmətli
akademik də Dövlət İdarəçilik
Akademiyasındakı çıxışında bu məsələlərə
toxunub. Hətta müasir dövrdə idarəetmə
mexanizmlərinin, prinsiplərinin dəyişməsinin zəruriliyini
də vurğulayıb. Zənnimcə, akademikin:
"İstər-istəməz özümüzə belə
bir sual verməliyik: kəskin dəyişikliklərə məruz
qaldığımız bugünkü zamanda, yəni
qloballaşmanın, informasiya cəmiyyətinin və biliklərə
əsaslanan iqtisadiyyatın bərqərar olduğu bir
dövrdə idarəetmədə nə kimi dəyişikliklər
baş verməlidir?" - deməsi və
bütün bunları həyata keçirmək
üçün müasir, yeni kadr potensialına ehtiyac
olduğunu söyləməsi xeyli dərəcədə
düşündürücü məqamdır. Əlbəttə, ötən əsrin sonlarından,
yəni ümummilli lider Heydər Əliyevin əsasını
qoyduğu müasir, dünyəvi dövlətimizin təşəkkülündən
bu günə kimi ölkəmizdə gedən dinamik inkişaf
göz önündədir. Bu gün də
Prezident İlham Əliyevin sayəsində ölkəmizin
adı qabaqcıl inkişaf edən dövlətlər
sırasında çəkilir. Amma gəlin
görək bu yaradılan şəraitdən hərtərəfli
bəhrələnə bilirikmi? Hörmətli akademikin
kadr çatışmazlıqları ilə bağlı dilə
gətirdiyi problemlər, yaxud internet məkanının gənclərə,
milli dəyərlərimizə vurduğu ziyan, təhsil sahəsindəki
qüsurlar - bunlar
hamısı hər birimizi düşündürən məsələlərdir.
Bu məqamda Ramiz Mehdiyevin çıxışından bir
sitat gətirmək istərdim: "Yeni texnologiyalar və
innovasiyalar tamamilə yeni bir məkan və ünsiyyət
vasitələri yaradıb. Əfsuslar olsun ki, nə
bu şəbəkələrin, nə internetin
özünün insan psixologiyasına və həyatına təsiri
araşdırılmır. Bu gün gənclər
həyatlarının, demək olar, çox hissəsini məhz
virtual məkanda keçirirlər. Aydındır
ki, kimsə nə bu prosesin qarşısını ala, nə də
ona müdaxilə edə bilir. Amma bu proseslər
ən azı təhlil olunmalıdır.
Beynəlxalq Humanitar Forumun iştirakçısı olan
Nobel mükafatı laureatlarından biri internetlə
bağlı belə bir ciddi narahatlığını bildirdi. Onun fikrincə,
bu gün internetdə mövcud informasiyaların böyük
qismi, sadəcə olaraq, yanlış məlumatlardır.
Araşdırma bacarığından və
sanballı təhsildən uzaq olan bir gənc isə doğru
ilə yanlış informasiyanı, əlbəttə,
bir-birindən ayıra bilməyəcək".
Bir qəzet
redaktoru kimi də etiraf etməliyəm ki, bu gün internet media
bütün başqa mətbuat vasitələrini üstələyir.
Və doğrudan da, buradakı informasiyanın dəqiqliyini,
dürüstlüyünü yoxlamaq imkanı çox
azdır.
Mən
ötən il yay aylarında dövlət
başçımıza "Jurnalistlərin dostu"
mükafatının təqdimolunma mərasimindəki
çıxışımda bu məsələlərlə
bağlı bəzi narahatlıqları dilə gətirmişdim.
Uzun illər media sahəsində çalışan və gənclərlə
daim ünsiyyətdə olan adam kimi bütün bunların həlli
yollarını, sadəcə, maariflənmədə
görürəm.
Akademik Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyi kimi, ilk növbədə,
gənclərin təlim-tərbiyəsinin möhkəmliyi,
onların hərtərəfli intellektual olması
üçün çalışmalıyıq. Məlumdur ki,
savadlı, intellektual adamı aldatmaq mümkün deyil.
Bu mənada, yəqin ki, yapma-yalan informasiyalar yayan, sensasiya
xatirinə, oxucunu saxta başlıqlarla cəlb etmək naminə
şər, böhtan xarakterli, jurnalist etikasına uyğun
olmayan yazılar yayımlayan media orqanlarını sıradan
çıxarmağın, dəbdən salmağın əsas
yolu onlara inanan, küyə gedən kütləni maarifləndirmək,
onlarda yüksək zövq yaratmaqdan keçir. Heç
şübhəsiz ki, bu məqamda təhsilin üzərinə
düşən vəzifəni vurğulamaq mütləqdir.
Akademik Ramiz Mehdiyevin söylədiyi kimi, dövlətimizin
və Heydər Əliyev Fondunun sayəsində yeni məktəb
binaları tikilsə də, təhsil sahəsinə lazımi
diqqət yetirilsə də, bəzən nəticələr
ürəkaçan olmur. Hesab edirəm ki, akademikin 70 il əvvəl qalib gəldiyimiz
savadsızlığa yenidən qayıtmaq təhlükəsi
haqda dedikləri, sadəcə, həyəcan təbilidir! Bir
ziyalının narahatlığı, hətta qorxusudur! Axı
doğrudan da, bu məsələ xeyli dərəcədə təhlükəlidir!
Akademikin də söylədiyi kimi, Mirzə Cəlillər,
Sabirlər, Üzeyir bəy Hacıbəylilər yetişdirən
millətin ətalətə, yerində saymağa haqqı
yoxdur, hələ 70 il öncənin qüsurlarını təkrarlamaq,
o illərə qayıtmaq bir yana dursun! Əlbəttə,
bütün bu məsələlərin, problemlərin həlli
ailənin və məktəbin üzərinə
düşür. Ramiz müəllim
çıxışında bununla bağlı daha bir
ağrılı məqama toxunur: "Biz həmişə fəxr
etmişik ki, ölkəmizdə qadınlar çox yüksək
mövqe tutaraq, demək olar, siyasi, iqtisadi və sosial həyatımızın
bütün sahələrində layiqincə təmsil
olunublar. Lakin cəmi iki rəqəmi səsləndirmək
istərdim. Bu il ali məktəblərə
qəbul imtahanları zamanı Yardımlı və Lerik
rayonlarından sənəd verənlər arasında qızlar
müvafiq olaraq 16 və 21 faiz təşkil edib. Bir sıra rayonlarda, misal üçün,
Masallı, Cəlilabad, Qobustan, Ağsu və Sabirabadda sənəd
verən qızların sayı 40 faizdən azdır. Bununla yanaşı, məsələn, Zaqatala
rayonunda oğlanların sayı 40 faizdən azdır. Bu, onu göstərir ki, adıçəkilən
bölgələrdə kifayət qədər mürəkkəb,
gizli və latent proseslər gedir.
Mən bilərəkdən məsələni belə kəskin
qoyuram ki, qadınları və ümumən cəmiyyətimizi
təzədən cəhalətə, mövhumata, aqressiv
dindarlığa sürükləmə proseslərinin nə dərəcədə
təhlükəli olduğuna diqqətinizi cəlb edim".
Zənnimcə, məhz adıçəkilən bölgələrdə
müəyyən mənada dini mövhumatın hökm
sürməsi deyilən nəticələrə, rəqəmlərə
gətirib çıxarıb. Akademikin də
vurğuladığı kimi, xurafatın, dini fanatizmin insan
beyninə, düşüncəsinə təsiri qorxulu məqamlardan
biridir. Hörmətli Ramiz Mehdiyev dinin qadınlara təsirini
və zaman keçdikcə bu məsələnin də qəlizləşdiyini
vurğulayır:
"1990-cı illərdə Azərbaycana gələn
xarici turistlər təəccüblə qeyd edirdilər ki,
bura müsəlman ölkəsidir, lakin biz, demək olar, bir nəfər
də hicablı qadına rast gəlmədik. Bu gün onlar
da, siz də, elə mən də görürük ki, belə
xanımların sayı kəskin surətdə artmaqdadır.
Hicabla təhsil müəssisələrinə, o cümlədən
ali məktəblərə getmək istəyənlərin
sayı da gündən-günə artır".
Hələ 90-cı illərdə akademik Ramiz Mehdiyevin
ölkəmizdə məscidlərin tikintisi ilə məşğul
olan xarici şirkətlərə üzünü tutaraq "Məscidlərin
tikintisindənsə, yeni məktəblər
açın..." deməsini bir daha yada salıram.
Doğrudan da, ətalət və geriliyə aparan
kor-koranə dini aludəçilik, qondarma dini qanunlar əks nəticə
verir.
Bu mənada hicablı xanımların, əslində,
daxili mənəvi tələbatdan yox, sadəcə,
hansısa süni tələblərdən bu yolu seçməsi
çox düzgün müşahidədir. Görünür,
hələ ilk maarifçilərimizin XIX əsrin sonu, XX əsrin
əvvəllərindən başladığı yolu,
mübarizəni bu gün də davam etdirməliyik. Bildiyimiz kimi, müsəlman Şərqində ilk
dünyəvi qız məktəbi Azərbaycanda, Bakıda
görkəmli mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyevin təşəbbüsü
və dəstəyi ilə açılmışdı.
Təxminən beş il müddətində
müxtəlif maneələrlə qarşılaşan
Tağıyev, nəhayət, 1901-ci ildə məktəbin
açılmasına nail olur. Bir tarixi faktı
da qeyd edim ki, əvvəlcə Tağıyevin qızlar məktəbinin
yerində Cümə məscidi tikilməli imiş, amma müəyyən
səbəblər üzündən bu baş vermir və məscidin
yeri rəsmi olaraq qızlar məktəbinə verilir. Tarix özü bir çox sualların
cavabını verir. Təkcə elə gətirdiyim
bu fakt hörmətli akademikin "məscidlər əvəzinə
məktəblər açılsın" deməsinin tarixi əsası,
istinad nöqtəsi deyilmi? Və əgər millətimizin
qadınların təhsili, təlim-tərbiyəsi ilə
bağlı bu cür qürur duyulası ənənəsi
varsa, bu gün müəyyən problemlərə göz
yummalı deyilik! Zənnimcə, akademik Ramiz
Mehdiyevin əsas diqqəti bu məsələlərə
yönəltməsinin bir səbəbi də budur. Bir də
əslində, bütün bu deyilən məsələlərdə,
yəni akademikin çıxışında söylədiyi
problemlərin qoyuluşunda maraqlı və xoş olan bir məqam
var. Aydındır ki, nəsillər arasında konflikt, atalar və
oğullar problemi dünyanın özü qədər qədimdir
və heç vaxt bitib tükənməyəcək. Amma
hörmətli Ramiz Mehdiyev gəncləri qəbul etməyən
yaşlı nəsil nümayəndəsi kimi yox, onların
qüsurlarını görüb həll etməyə
çalışan, bu yolda onlara kömək etmək istəyən
məmur, sözükeçən nüfuzlu dövlət
xadimi, həm də sadəcə, böyük kimi, ziyalı
kimi çıxış edir: "Heç bir sosioloji
sorğu aparmadan qətiyyətlə demək olar ki, orta
statistik Azərbaycan gənci bu gün arzusundadır ki, onun
gözəl evi, bərbəzəkli maşını və
kifayət qədər pulu olsun. O, həyatın mənasını
ancaq əylənməkdə görür. Bütün bunlara
nail olmaq üçün o, min bir vasitəyə əl
atmağa, o cümlədən qanunu və əxlaq
normalarını da aşmağa hazırdır. Zəhmət çəkməyi,
çalışmağı, əziyyətə
qatlaşmağı o, ümumiyyətlə, istəmir.
Mənəvi dəyərlərimizin məruz
qaldığı belə bir aşınmanın
qarşısını biz nə ilə ala bilərik? Kimsə deyə
bilər ki, postmodern dövründə, ümumən əməyə,
əməksevərliyə münasibət dəyişir.
Biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatda kreativlik əməksevərliyi
əvəz edir. Lakin kreativ insan olmaq
üçün, ilk növbədə, yüksək təhsil
səviyyəsinə malik olmaq lazımdır. Əgər
tədris müəssisələrində təhsil mühiti
get-gedə belə sürətlə zəifləyirsə, biz
buna necə nail olacağıq?
Aydındır ki, bu məsələlər təkcə
məni yox, bütün Azərbaycan ziyalılarını
narahat edir. Bu narahatlıqdan qurtarmaq üçün lazımi fəaliyyət
proqramı işlənib hazırlanmalı və həyata
keçirilməlidir".
Çıxışdan gətirdiyim parçanı
şərh etmək niyyətində deyiləm. Çünki
akademik Ramiz Mehdiyev özü hər şeyi yerli-yataqlı təhlil
edir, müəyyən çıxış yollarını da
göstərir. Sadəcə, bir valideyn və uzun illər
gənclərlə mütəmadi təmasda olan adam kimi müəyyən fikirlərimi bildirmək
istərdim. Ümumiyyətlə, XXI əsr daha çox
rahatlıq, komfort, az işləməklə
çox qazanmağa meyillilik dövrüdür desək,
yanılmarıq. Əslində, bu, dünyada gedən
prosesdir. Yəni bütün bu yeni texnologiyaların
inkişafı, internetin insan həyatına nüfuzu, məsafələrin
virtual yazışmalar, əlaqələr vasitəsilə
"zərərsizləşdirilməsi" və s.
hamısı insanı rahatlığa alışdıran məsələlərdir.
Bu mənada çağdaş gəncin bəzi
lazımi zəhmətdən də çəkinməsi bəlkə
də təbiidir. Amma tarix və zaman
göstərir ki, istənilən şəraitdə və vəziyyətdə
zəhmətə alışmış, əziyyətdən
qorxmayan, çalışmaqdan usanmayan insanlar uğur
qazanır, cəmiyyətdə nüfuz sahibi olurlar. Zənnimcə, məhz bu məsələlərin təbliği
müəyyən uğurlu nəticə verə bilər.
Ancaq bu məqamda da akademik Ramiz Mehdiyevin dövlətin
üzərinə düşən məsuliyyəti
vurğulaması, fəaliyyət proqramının
hazırlanmasının zəruriliyini qeyd etməsi onun məmur
və ziyalı mövqeyinin göstəricisidir.
Belə
bir deyim var: dünyanı dəyişmək, gözəlləşdirmək
istəyirsənsə, öz evindən başla. Mənə görə, dövlətin, yüksək
ranqlı dövlət məmurunun bütün bu problemləri
dilə gətirməsi, yuxarı səviyyədə həlli
üçün yollar axtarması olduqca diqqətəlayiqdir.
Amma istənilən halda hər bir ziyalı,
yaxud sıravi vətəndaş öz üzərinə
düşən məsuliyyəti, vəzifəni
unutmamalıdır. Hər birimiz bu yolda əlimizdən
gələni etməliyik. Və məncə, akademik Ramiz
Mehdiyevin Dövlət İdarəçilik Akademiyasında
çıxışının sonunda dediyi fikir hər bir Azərbaycan
vətəndaşına ünvanlanıb: "Mən istərdim
ki, bütün bu suallara biz sizinlə birlikdə cavab
axtarıb tapaq".
“Azərbaycan” qəzeti,
28 oktyabr, 2014-cü il
Rəşad MƏCİD
"525-ci qəzet"in baş
redaktoru, Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin
üzvü
525-ci qəzet.-
2014.- 29 oktyabr.- S.4.