Şamil Əhmədov: "Ömrün hesabat yaşındayam indi"

"Həyatdan da, sənətimdən də zövq almağa, sənəti sevənlərə, dəyərləndirənlərə isə zövq verməyə çalışmışam"

Bugünlərdə muğam ifaçısı, şair, tanınmış el sənətkarı Şamil Əhmədovun 60 yaşı tamam olur. Yubilyarla söhbətimizdə sanki onun uşaqlıq, gənclik aləminə, keçdiyi ömür və sənət yoluna səyahət etdik. Şamil Əhmədov da yaşadığı ömrü yola bənzədir, sonu haça bir yola... Bu ömür yoluna nəzər salmaq yəqin ki, oxucularımıza da maraqlı olacaq.

Sənət taleyimdə çox uğurlu hadisələr olub

- Atam da, anam da əslən Cəbrayıl rayonundandır. Atamı o vaxt Füzulinin Qaradağlı kəndinə ferma müdiri göndəriblər. Buna görə də ailəliklə köçüb orada yaşayıblar. Mən də 1954-cü il, yanvarın 16-da həmin kənddə dünyaya göz açmışam. Amma orada çox qalmamışam. 6-7 yaşım olanda indiki Beyləqan rayonunun Şahsevən kəndinə köçmüşəm. Ora köçməyimin də səbəbi bu olub ki, məndən böyük olan rəhmətlik qardaşım institutu qurtarandan sonra təyinatını ora veriblər, o da orada torpaq alıb yurd salıb, mən də onun yanında qalıb orta məktəbi başa vurmuşam. 1970-ci ildə orta məktəbi bitirib o vaxtkı Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Fizika və Ümumi Texniki Fənlər fakültəsinə daxil olmuşam. Sənət yolum da oradan başlayıb. Elə ali məktəbə daxil olduğum il institutun ansamblına yazılmışam, konsertlərdə çıxış eləmişəm. Ali məktəbə daxil olmaq da məndə bir azar idi. Deyirdim, elə instituta girim. Əslində sənədlərimi riyaziyyata vermişdim, balım çatmadı deyə, Fizika və Ümumi Texniki Fənlər fakültəsinə daxil oldum. Tələbəlikdə pisdən-yaxşıdan oxuyurdum, sonra 7 il də müəllim işləmişəm. Amma müəllimlikdə özümü tapmadım. İnstitutu bitirdikdən sonra uzun illər Cəbrayılda mədəniyyət şöbəsində "Çinar" mahnı və rəqs ansamblında solist olmuşam. Sənət taleyimdə çox uğurlu hadisələr olub. 1972-ci ilin sonu,1973-cü ilin əvvəli Berlində keçirilən Ümumdünya Tələbə Festivalında iştirak etmişəm. Azərbaycanın ali məktəblərinin içərisindən yeganə xanəndə tələbə kimi mən çıxış eləmişəm və həmin festivalın laureatı olmuşam. Bir az təvazökarlıqdan uzaq olsa da, qeyd eləməliyəm ki, Azərbaycanda Ümumdünya Tələbə Festivalının yeganə laureatıyam.

Sonralar Cəbrayılda ziyalılardan ibarət "Arazbarı" ansamblı yaratdım. "Arazbarı" Azərbaycan Dövlət Televiziyasında dəfələrlə canlı konsert proqramı ilə çıxış edib. "Arazbarı" indiki Heydər Əliyev Sarayında da dəvətlə məxsusi çıxış edirdi. Onda fonoqram-zad yox idi, canlı oxuyurduq. "Arazbarı" ilə çox uğurlarım olub. 1987-ci ildə, Oktyabr İnqilabının 70 illiyi münasibətilə dünyanın əksər dövlət və hökumət başçılarının iştirak etdiyi Kremlin qurultaylar sarayında Azərbaycanda dəvət olunmuş yeganə xanəndə kimi mən çıxış etmişəm. Jak Şirak, Fidel Kastro, Marqaret Tetçer, Reyqan kimi liderlərdən ibarət auditoriya qarşısında çıxış etmək də böyük məsuliyyət idi.

İfa etdiyim muğamları vaxtında

yazdırmadığım üçün peşmanam

Mənim dayım aşıq Surxay Qarabağın ən məşhur aşıqlarından olub. Böyük Vətən müharibəsinə getdi, gəlmədi. Qarabağda köhnə kişilərin hamısı onu tanıyırdı. Qarabağda məni toylara da aşıq Surxayın bacısı oğlu kimi çağırıblar. Mən toylarda, toyxanalarda böyümüşəm. Tələbə olanda bəlkə 1-2 ay ata çörəyi yemişəm. Ondan sonra toylarda oxumuşam, bu sənətlə dolanmışam, valideynlərimin üstünə yük salmamışam.

Bizim Cəbrayıl camaatı çox tələbkar idi. Bəzən həftənin 4 -5 günü Cəbrayılda toylarda oxuyurdum. Hər məclisi bir dəsgah muğamı ilə başlayırdım, adətim idi. Bu gün "Şur" oxumuşamsa, sabahkı toyu "Çahargah", ya "Bayatı-Şiraz", ya "Rast", ya da "Mirzə Hüseyn"lə açırdım. Qəzəli də təkrarlamazdım. İstəmirdim desinlər ki, Şamil müəllim dünən filan muğamın arasında bu qəzəli oxumuşdu. Qəzəllərin seçiminə diqqətlə yanaşmışam, istəmişəm hər dəfə təzə nəsə seçim ki dinləyicini yormayım. O vaxt mərhum Əliağa Quliyev rəhmətlik Sabir Mirzəyevlə bizim rayona konsertə gəlmişdi. O konsertdə mən "Çahargah" oxudum. Sizi inandırıram, onlar məni 3 gün dilə tutdular, amma Bakıya gətirə bilmədilər ki, o "Çahargah"ı yazdıraq. Cavanlığımda ifa etdiyim muğamlarını vaxtında yazdırmadığım üçün peşmanam. Buna çox təəssüflənirəm. Başım toylara qarışdı, o rayondan bu rayona, Gəncədən Lənkərana toya gedirdim. Lənkərandan gəlirdim Ağdama, oradan Bakıya... Ümumiyyətlə, fəxri ada, yaxud şöhrətə marağım olmayıb. Xeyli nüfuzlu festivallarda çıxış eləmişəm. Nə qədər diplomlarım, orden- medallarım vardı, indi bir dənəsi yoxdur ki, 60 illiyimdə çıxarıb ortalığa qoyam (gülür). Həvəs olmayıb. Amma indi düşünürəm ki, əslində səhv eləmişəm.

Sənətimi çox sevmişəm və

həmişə məsuliyyət hiss eləmişəm

İndi müasir oxuyanların bəziləri mətbuatda deyirlər ki, konsertlərdə, el şənliklərində çıxış edirəm. Nəsə toy adı çəkməyə utanırlar elə bil. Baxırsan ki, müasir oxuyanların əksəriyyəti yaşadığı evi də, mindiyi maşını da getdiyi toyların hesabına alıb, dolanışığı da toy hesabınadır, amma toy adı çəkmirlər. Adam bu qədər naşükür olmaz. Toyun nəyi pisdir ki? Bu da el adətidir. Mən belə hesab edirəm ki, xanəndə üçün ən böyük məktəb toyxanadı. Görkəmli muğam ifaçılarımız da elə toylarda püxtələşməyibmi? Mən min nəfərlik toyxanada oxuduğum eyni həvəslə də 5 nəfər sağıcıya inəklərin arasında konsert vermişəm. Sənətimi çox sevmişəm və həmişə məsuliyyət hiss eləmişəm.

İndi çox da toylara getmirəm. Nə yaş o yaş deyil, nə də həvəs o həvəs... Amma 60 illik yubileyim münasibətilə bu yaxınlarda "Arazbarı" yazdırdım. Səs öz kökündə, öz yerindədir. 70-ci illərin səsiylə oxumuşam. Göz qabağındadır. Azərbaycanın Yaqub Məmmədov kimi sənətkarı olub. Rəhmətlik Yaqubla Məmmədovla xeyli müddət çiyin-çiyinə çalışmışıq. Hazırda da Alim Qasımov və digər çoxlu sənətkarlar, muğam ifaçıları var. Hamısına da böyük hörmət bəsləyirəm. Amma Yaqub Məmmədovdan sonra "sənətkaram" deməyə çətinlik çəkirəm. Alim Qasımovdan sonra hansısa dəsgahı oxumağa adam utanar. Sənətdə Yaqub, Alim deyiləm deyə, düşünürəm ki, xanəndəlikdə özümü tapmamışam. Hərdən hisslərimi qələmə alıb şeirlər yazıram. Yazdıqlarımı gizlədirəm, nə qədərini də cırıb atmışam. Fikirləşirəm ki, Ramiz Rövşəndən sonra ağıllı adam şeir yazmağa xəcalət çəkər.

Bir şeyə təəssüflənirəm ki, bizim müasir oxuyanlarımız, xüsusilə də estrada müğənnilərinin bəziləri öz sənətlərinə məsuliyyətsiz, biganə yanaşırlar. Efirdə mahnı oxuyurlar, sözlərin mənasına fikir vermirlər, mətni səhv deyirlər. Cavan bir ifaçı oxuyur ki, "Hər səhər tarladan qayıdanda biz..." Ay anam balası, səhər-səhər tarladan qayıtmırlar, tarladan axşam qayıdırlar. O qədər belə "nümunələr" var ki... Hansını deyəsən? Baxırsan cavan oxuyandı, az-çox istedadı da var, amma sözü səhv oxuyanda dözə bilmirəm, durub söndürürəm televizoru. Vallah, əlim çatsa deyərəm, ay filankəs, bu sözlər kitabda başqa cürdü, şair belə yazıb, sən oxuyan kimi yox...

Getdi, bir də gələn deyil...

Bizim muğam sənətində sevdiyim, ideal bildiyim çox sənətkarlar olub. Onlardan biri də Qədir Rüstəmovdur. Rəhmətlik Qədirlə elə də yaxın münasibətim olmayıb. Amma səsinə vurğun idim. O səsdən yox idi, olmayacaq da... O, vəfat edəndə Bakıda deyildim. Efirdən cənazəsinin götürülməsini izləyəndə sinəmdən ağı kimi şeir qopdu:

Evləri köndələn deyil,

Bizə gül göndərən deyil,

Getdi, bir də gələn deyil,

Bu nə xəbər, bu nə kədər?,

Sona bülbüllər, bülbüllər...

Dəryada bir gəmi qaldı,

Biçilmədi zəmi, qaldı..

Getdi, bizə qəmi qaldı,

Gərək dözək biz birtəhər,

Sona bülbüllər, bülbüllər...

Bu nə toydu, bu nə vaydı,

Fələk saydığını saydı.

"Segah"ı lap yetim qoydu,

Sizi "Segah"dan beşbetər,

"Sona bülbüllər", bülbüllər...

Bu həm də itirdiyimiz cənnətməkan Qarabağa çəkdiyim ağıdır...

"Qarabağ şikəstəsi" oxuya -oxuya

Qarabağı verdik...

Məlum hadisələr yeni başlayanda rayonda mitinq olurdu, Şamil oxuyurdu, Xudafərin körpüsündə mitinq olurdu, Şamil üzünü Arazın o tayına tutub oxuyurdu... Başısoyuqluq elədik, düşmənimizi olduğu kimi qiymətləndirmədik, "əşi, ermənidi də, neyləyə bilər?"-dedik. "Erməni qələt eləyir"-deyə-deyə didərgin düşdük Qarabağdan... 1990-cı ildən Bakıdayam. Amma rayonla sıx əlaqəm vardı. Yaxınlarımla, doğmalarımla, dostlarımla tez-tez görüşürdüm. Mingəçevirdə bir dostum var: İsmayıl İmanzadə. Qaçqınlığın 10-cu ilində bir şeir yazmışdı:

Kürü Araz bilir, Bozdağı Diri,

İtibdi haçandı qibləsi, piri...

Ağlaya-ağlaya 10 ildən bəri,

Bir şair yaşayır Mingəçevirdə..

Mən də Qarabağsız, Cəbrayılsız o şairin günündəyəm... ( göz yaşlarını gizlədə bilmir) Bəzi sənətkarlar deyirlər ki, Qarabağ alınsa, sürünə-sürünə o torpaqlara gedərəm, oxuyaram... Qarabağa sürünə-sürünə deyil, döyüşə -döyüşə getmək lazımdır. Gedib orada dədə-babalarımızın dağıdılan məzarlarını, uçurdulan məscidlərimizi, yerlə-yeksan olmuş yurdlarımızı görəndə oxumaq olar? Onda qan ağlamaq olar ancaq.(kövrəlir)

Haçadı sonu bu yolun...

Yaşadığım ömrü yola bənzədirəm. "Yol" şeirlər silsiləsində yazdığım kimi:

Bu yolun yolu haradı?

Ümidim para-paradı..

Bu yolun rəngi qaradı,

Qara yolun sonu qara...

Bu yolun yolları daşdı,

Bu yol bütün yoldan başdı.

Bu yolda lap ağlım çaşdı,

Ağlım hara, başım hara?

Bu yollara gələn bilməz,

Bu yolları gəzən gülməz,

Bu yolları gedən gəlməz,

Gəldim hara, gedim hara?

Quruyub yolu bu yolun,

Açılıb qolu bu yolun,

Haçadı sonu bu yolun

Ölüm hara? Qalım hara?

Mən bu yolda saç ağartdım, gəlib altmışı haqladım. Ömrün hesabat yaşındayam indi. Yaşadığım həyat boyunca hər yeri gəzib dolanmışam. Həyatdan da, sənətimdən də zövq almağa, sənəti sevənlərə, dəyərləndirənlərə isə zövq verməyə çalışmışam. Həyatım özü sanki mahnı olub, "Mahnılar" şeirimdəki kimi:

"Yar bizə qonaq gələcək",

Açılmaq bilmir "Bu səhər".

"Günəş" "Şirin-şirin" yatıb,

"Gəlmir ki gəlmir" bu səhər.

"Bağçada güllər" "Ay çiçək",

"Gül açdı" "Sən gəlməz oldun".

"Dur gəl, nazlana nazlana"

Dünya gülsün, "Bahar olsun"

"Küçələrə su səpmişəm",

"Dön geri bax", bir dön, geri.

"Sudan gələn sürməli qız"

Gəl, "Yeri, dam üstə, yeri".

"Qaşın, gözün zil qaradı",

"Sənin kimi yar hanı"

"Əsmə külək", "Yağma yağış"

"Apardı sellər Saranı".

"Bu gecə" də "Gülə-gülə",

"Gəldi", "Yar gəldi, yar gəldi".

"Bir aləm" "Var gülüşündə",

"Dünya gülür", "Nədəndi".

Düşünürəm ki, buracan yaxşı yaşamışam. İnşallah, bundan beləsi də Tanrının qisməti ilə yaxşı olar...

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2014.- 14 yanvar.- S.7.