Bütövlük

Quliyev Vasif Xosrov oğlu (17.I.1954, Şuşa rayonunun Malıbəyli kəndi) - yazıçı-jurnalist, tərcüməçi, naşir. SSRİ Jurnalistlər İttifaqının (1985) və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (2001). S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin Jurnalistika Fakültəsini bitirib (1982). Əmək fəaliyyətinə Stepanakert Elektronika Zavodunda yığıcı-çilingər vəzifəsində başlayıb (1971-1974), sonra Bakı Soyuducular Zavodunda işləyib (1974). Moskva şəhərində Sovet Ordusu sıralarında hərbi xidmətdə olub (1974-1976), tərxis edildikdən sonra universitetin hazırlıq şöbəsində oxuyub (1976-1977) və Jurnalistika Fakültəsinə daxil olub. Ali təhsilini başa vurub, bir müddət Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində əməkdaşlıq edib (1982-1984), sonra "Pioner" (indiki "Günəş") jurnalında işləməyə başlayıb.

1973-cü ildən Vasif Quliyev mətbuatda çıxış etmiş, ilk yazıları Azərbaycan Kommunist Partiyası Şuşa rayon Komitəsinin və rayon Zəhmətkeş Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin orqanı "Şuşa" qəzetində dərc olunmuş, sonralar respublikanın bir çox qəzet və jurnallarında ("Kommunist", "Sovet kəndi", "Azərbaycan müəllimi", "Ədəbiyyat və incəsənət", "Azərbaycan gəncləri", "Bakı", "Bakinskiy raboçi", "Vışka", "Molodyoj Azerbaydjana", "Ulduz", "Qobustan", "Mədəni-maarif", "Azərbaycan təbiəti" və sair) çıxış edib.

1992-ci ildə o, "Şuşa" adlı şəxsi nəşriyyat yaradıb, burda Azərbaycanın, xüsusilə də, Qarabağın tarixinə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, etnoqrafiyasına aid onlarla kitab (A.Ziyadxanov, "Azərbaycan"; M.A.Dağlı, "Səslən, tarım"; N.Şeyxzamanlı, "Azərbaycan istiqlal mücadiləsi xatirələri"; "Hacı Zeynalabdin Tağıyev" və sair) nəşr edib, üç yüzə yaxın kitabın (Ç.Qacar, "Staraya Şuşa" (rus dilində), P.Semnani, "Fətəli şah"; M.M.Nəvvab, "1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası"; A.Əliverdibəyov, "Rəsmli musiqi tarixi" və sair redaktoru, tərtibçisi və rəyçisi olub. Bir neçə kitabı (S.Qlinka, "Ermənilərin Azərbaycana köçürülməsi" (1995); V.Veliçko, "Qafqaz" (1995); V.Mayevski, "Qafqazda erməni-tatar qırğını erməni məsələsinin mərhələlərindən biri kimi" (1995); O.Kaçaznuni, "Daşnaksütyuna bir iş qalmadı" (1995) və sair) ruscadan Azərbaycan dilinə tərcümə edib. "Ucalığa gedən yol" (1988), "Maarif fədaisi" (1992), "Enək İsa bulağı"na..." (1993), "Əgər şuşalısansa..." (1995), "Vətən bağı al-əlvandır" (1998), "Dünənə uzanan cığır" (2000), "Ən yaxın dost" (2001), "Ötən günlərimi qaytaraydılar" (2001)"Mənim babam kim olub?" (2001), "Biz gedəsiyik, dünya qalası..." (2001), "180 yaşlı Şuşa məktəbi" (2010), "Yad et məni" (2014) kitablarının müəllifidir.

Vasif Quliyev SSRİ Jurnalistlər İttifaqının "Qızıl qələm" mükafatına layiq görülüb (1989) və bir neçə dəfə Fəxri Fərmanla təltif edilib. Hazırda "Şuşa" nəşriyyatının direktoru (1992-ci ildən), "Günəş" jurnalının baş redaktoru (1995-ci ildən) və "Şuşa" qəzetinin redaktorudur (2005-ci ildən).

Adam var, ilk dəfə onu görən kimi sir-sifəti, oturuşu, duruşu, baxışı və ümumi qırımıyla səni özündən uzaqlaşdırır. Adam da var ki, elə ilk görüşdən sənə xoş təsir bağışlayıb, özünə çəkir. Dostum Vasif Quliyev dediyim bu ikinci qisim adamlardandır. Onunla rastlaşdığım vaxt yəqin ki, mərhum yazıçı dostum Nəriman Süleymanovun "Pioner" (indiki "Günəş") jurnalının baş redaktoru olduğu vaxta təsadüf edib. Çünki həmin dövrdə ara-sıra adını çəkdiyim jurnalda öz yazılarımla çıxış edirdim. Lakin Nəriman Süleymanov vaxtsız vəfat edəndən sonra "Pioner" jurnalının redaksiyasına bir-iki il getmədim. Əslində, heç bilmirdim ki, orda baş redaktor kimdir. Bir gün ürəyimdə özümü məzəmmətlədim ki, belə etibarsızlıq olmaz. Dostumun ruhu məndən inciyər. Onun ruhu xatirinə ora baş çəkməliyəm. Və bu düşüncəylə də bir gün redaksiyaya getdim. Həm də bilmək istəyirdim ki, jurnalın baş redaktoru kimdir. Elə redaksiyada birinci Vasif Quliyevlə rastlaşdım. Onunla salamlaşıb-görüşəndə məndən soruşdu ki, bizə niyə yazı vermirsiniz? Jurnalımızın qonorarı da var. Mən gülə-gülə dedim ki, mən qonorar üçün yazmıram. Cavab verdi ki, mən o mənada demirəm. Siz vaxtaşırı jurnalımızda çıxış eləyən müəlliflərdənsiniz. Bəs niyə indi çıxış eləmirsiniz?! Vasifin sarı simə toxunmasına görə dedim: "İnşaallah, yazım olanda gələrəm...

Bu söhbətin üstündən bir, ya iki il keçdi, deyə bilmərəm. Yalnız onu deyə bilərəm ki, Vasif ilk sözüylə mənim ürəyimə qarmaq atmışdı... Bilənlər bilir ki, mən uşaq şairi deyiləm. Uşaqlar üçün həmişə yaza bilmirəm. Uşaq şeri, uşaq hekayəsi yazmaq mənim üçün elə də asan deyil. Ancaq Vasif Quliyevin dediyi sözlər daim məni hərəkətə gəlməyə məcbur edirdi. Mən onu da bildirim ki, uşaqlar üçün yazanlarımız az da deyil. Başa düşürdüm ki, Vasif müəllimin mənə hörməti olduğuna görə məndən yazı istəmişdi. Mən başqa cür edə bilməzdim, hörmətə hörmətlə cavab verməliydim. Belə də elədim. Və mənim "Günəş" jurnalının redaksiyasına ayağım açıldı. O vaxtdan etibarən yazım oldu-olmadı Vasif Quliyevlə görüşməyə başladım. Bunun bir səbəbi də odur ki, onun üz-gözündən işgüzarlıq yağır. Onu hər görəndə görkəmi, əhval-ruhiyyəsi məni hərəkətə gətirirdi. Və nəticədə yeni şeirlər yazmağa başladım. Bununla da, Vasiflə görüşlərim rəvan oldu. O vaxtdan da onun bir çox insani keyfiyyətləri mənim üçün üzə çıxdı. O, zəhmətkeşliyilə yanaşı, sözübütöv adamdır, sözünün ağasıdır, sözünün üstündə durandır. Yalan danışmağı xoşlamır, heç belələrini də sevmir. Kişi adamdır. Boş vədlər verən deyil. Onda xoşuma gələn bütün cəhətlər olduğu üçün həmişəlik ona bağlanmışam. O, şuşalı köhnə adamlar haqqında deyilmiş cəhətləri özündə cəmləşdirən əsl köhnə kişilərdəndir.

Vasif müəllim mənim dostum olduğu üçün bunları demirəm. Məni tanıyanlar yaxşı bilirlər ki, heç vaxt vəzifəsinə görə və ya dostluğa, qohumluğa görə heç kəsi layiq olmadığı halda tərifləyən deyiləm. Elə Vasif Quliyev haqqında dediklərim də tərifdən çox yüksək insani keyfiyyətlərdir ki, onda var.

Dediklərimi sübut üçün bir neçə misal:

"Vasif Quliyev sözübütöv, əməli-saleh adamdır. Əsl mənada azərbaycanlı, zəhmətkeş, mərd bir kişidir..." - Mirabbas Aslanov - akademik. "Belə tanış olmuşuq" məqaləsindən.

"Mən yaradıcı insanlarla çox rastlaşmışam, oturub-durmuşam, lakin Vasif Quliyev kimi qələm əhli görməmişəm..." - Pərviz Axundov iqtisad elmləri namizədi .

"Mən Vasif Quliyevi həm də doğma yurdu Qarabağı sözlə yox, əməldə sevən tək-tük qələm sahiblərindən biri kimi tanıyıram..." - Mustafa Çəmənli - yazıçı-publisist.

Misal çəkdiyim bu üç müəllifin onun şəxsiyyəti və yaradıcı insan kimi hansı keyfiyyətlərə malik olması barədə dedikləri kifayətdir. Onlarla ayrı-ayrı qələm və elm sahiblərindən misal çəkə bilərdim. Lakin məncə, elə bu da kifayətdir. Bu, o vaxt olardı ki, haqqında deməyə söz tapa bilməyəsən.

Vasif Quliyev neçə-neçə kitabın müəllifidir, özü də necə kitabların?!

Kitabları və ayrı-ayrı tarixi oçerklərin adlarını çəkməmişdən onu deməliyəm ki, Vasif Quliyev özü şanlı bir "Qarabağnamə"dir. Bunu istər qarabağlı olsun, ya qeyri-qarabağlı, ona yaxından bələd olanlar çox gözəl bilirlər. Çap olunmuş kitablarından "Əgər Şuşalısansa...", "Vətən bağı al-əlvandır...", "Ötən günlərimi qaytaraydılar", "Dünənə uzanan cığır", "Ən yaxın dost", "Enək İsa bulağına", "Mənim babam kim olub?", "Biz gedəsiyik, dünya qalası..." və sair kitabları Qarabağ yanğısı ilə yazılmış kitablardır. Onların hər cümləsində, hər sətrində Vasifin odlu ürəyi döyünür. O, Qarabağa məhəbbətlə döyünən ürəyinin odunu, hərarətini də elə bu eşqlə yazılmış kitablara, oçerklərə sərf edir. Çoxlarına məlum olmayan Qarabağın tarixi şəxsiyyətlərini, onun üçün az-çox xidmətləri olmuş insanlarını üzə çıxarıb, oxucuların nəzərinə çatdırılmasında yorulmaq bilmədən, əzmlə çalışır. Bəzən günlərini nəinki Azərbaycanın, hətta Gürcüstanda, Rusiyadakı arxivlərdə də keçirir. O, daim axtarışdadır. Doğma Qarabağ, Azərbaycan naminə sərf etdiyi vaxt, keçirdiyi günlər səmərəli əmək fəaliyyətini daha da artırır.

Vasif Quliyev vətənpərvər, bütün varlığı ilə Vətənini, xalqını sevən qeyrətli bir azərbaycanlıdır. O, sözünə xilaf çıxanlardan deyil. Dediyini eləyəndir. Bu keyfiyyətlər onun canında və qanındadır. Onu heç kim, heç nə dəyişə bilməz. Neçə ildir mən onunla dostluq edirəm, hələ ki, onda bir xılt görməmişəm. İnşaallah, bundan sonra da görmərəm. Bunun üçün bir şəkk-şübhəm də yoxdur. Ümumiyyətlə, zəhmətkeş-ziyalı adam hər cəhətdən saf olur. Yuxarıda dediyim kimi işgüzarlıq onu yaşadan amillərdən biridir. Onun bu keyfiyyəti, işgüzar münasibətdə olduğu insanlara da öz təsirini göstərir. Bunu mən özümdə görmüşəm. Bir dəfə o, mənə dedi: - Şuşa haqqında şeiriniz var?! Cavab verdim ki, yoxumdur. Qarabağ haqqında şeir verə bilərəm. Dedi ki, yaxınlarda Şuşa ilə bağlı "Şuşa" qəzetində səhifə verəcəyəm. Şuşa ilə bağlı şeiriniz olsaydı, verərdim. Mən bilirdim ki, bir neçə ildir Vasif "Şuşa" nəşriyyatını idarə edir. Ancaq Şuşa rayon İcra Hakimiyyətinin orqanı "Şuşa" qəzetinin baş redaktoru olduğunu bilmirdim. Bunu biləndə bir daha yəqin elədim ki, dostum Vasif Quliyev doğma yurdu Şuşa ilə nəfəs alır.

Belə insan heç vaxt yarımçıq ola bilməz. İstər xoş gündə, istər dar gündə də öz elinə-obasına bağlı olmayan, onu canında, qanında yaşatmayan, nəinki ziyalı, heç böyük imkan sahibi də bütöv ola bilməz. Elə bunun nəticəsiydi ki, Vasif müəllim mənə Şuşa haqqında şeir yazdırmamış məni sakit buraxmadı. Biz hər görüşəndə o, Şuşanı mənim yadıma salırdı. Şuşa bütün azərbaycanlılar kimi, mənim də yaralı yerim idi. Çünki tələbə dostum Həbib Allahverdiyev şuşalı idi. Çoxdan ondan xəbərim yox idi. İki dəfə cəhd etmişdim onunla görüşüm alınmamışdı... Sən demə, həm də Vasif Quliyev onu yaxşı tanıyırmış. Mən bunu sonra bildim...

Nəhayət, hər görüşümüzdə Vasif müəllim "Şuşa" deyə-deyə məni hərəkətə gətirdi. Mən bir dəfə onunla görüşəndən sonra avtobusa minənədək Şuşa ilə bağlı misralar axıb-gəlməyə başladı. Evə çatanacan fikrimdə iki şeir artıq hazır idi. Qələm-kağıza cumdum. Beləliklə, o gün və səhərisi gün Şuşa ilə bağlı beş şeirim yarandı.

Redaksiyada həmin şeirləri Vasif Quliyevə təqdim eləyəndə Həbib Allahverdiyev haqqında xatirə yazmaq istədiyimi ona dedim. O, razılıq verdi. Mən həmin gündən sonra tələbə dostumla bağlı xatirələrimi və bir şeir yazdım.

Bununla demək istəyirəm ki, Vasif müəllim öz işgüzarlığıyla da adama təsir eləyərək onu işləməyə sövq edir. Bəli, o, istedadlı yazıçı-jurnalist olmaqla bərabər, həm də çox maraqlı insandır. Dediklərimdə onun maraqlı insan olduğunu gördünüz. Daha əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.

Mən indiyəcən onu, yəni, Vasif Quliyevi tədqiqatçı-alim bilirdim. Çünki onun söhbətləri, danışıqları bunu mənə diqtə edirdi. Lakin təəssüflə qeyd etməliyəm ki, nəinki onun doktorluq dərəcəsi, hətta namizədlik dərəcəsi də yoxmuş. Bunu yubileyi münasibətilə yazdığım məqaləyə hazırlaşdığım vaxtda bildim. Lakin yenə də dostumun tədqiqatçı-alim bilməyimdə israrlıyam. Bunun üçün onun bazası var, sadəcə dərəcəsini rəsmiləşdirməyib. İnşallah, çox keçməz, onu da eləyər. Ancaq ləngiməsi vacib işlərinin çox olması ilə bağlıdır. Görünür, ondan da vacib işləri var... Bir var çox danışıb, az iş görən, bir də var, az danışıb, çox iş görən. Dostum ikincilərdəndir. Bunu neçə ildə dəqiq bilmişəm. O, danışdığı adamı da axıracan səbrlə dinləməyi xoşlayır. Qarşısındakı adamı dinləmək bacarığı da böyük mədəniyyətdir. İşinin çoxluğundan asılı olmayaraq, o, bunu bacarır. Danışanda da çox sakit, həzin, səbr və təmkinlə danışır. Ucadan danışan adam olanda Vasif müəllimin astadan danışdığını görəndə öz səsini yavaşıtmağa məcbur olur və uzun müddət onu xəcalət hissi tərk etmir. Görünür, bu, özü də Vasif müəllimin tərbiyə üsuludur. Bu yolla da o, ətrafındakılara təsir etmək qabiliyyətinə malikdir. Elə ziyalı belə də olmalıdır. Elə dostumun sevdiyim cəhətlərindən biri də budur.

Baş redaktoru olduğu "Günəş" jurnalı həcmcə çox kiçik, yəni, cəmi on altı səhifədən ibarət olmasına baxmayaraq, Vasif Quliyev maraqlı şeirlər, publisist yazılarla yanaşı, hekayələr də çap eləyir.

Mən "Uşaqlıq hekayələrim" adlı avtobioqrafik romanımın xeyli hissəsini yazıb-qurtarandan sonra qərara gəldim ki, romanımın bəzi hissələrini "Günəş" jurnalında çap etdirməyə başlayım. Fikrimi Vasif müəllimə deyəndə o, razılıq verdi. Elə o gün də jurnalın ayrı-ayrı nömrələri üçün altı-yeddi kiçik hekayə verdim. Onlar jurnalın bir-iki səhifəsi qədər olardı. Dostum böyük ürək sahibi olduğu üçün nəm-nüm eləmədən, tərəddüdsüz onları çap elədi. Bunun üçün mən ona çox borcluyam.

Vasif Quliyev etibarlı və dəyanətli insandır. İndiki dövrdə belələri az-az olur. "Azərbaycan" nəşriyyatının binasında ayrı-ayrı qəzet və jurnalda çalışan üç-dörd dostum var. Onlardan biri də Vasif Quliyevdir. Ora hər gedəndə onların hansı birisinəsə baş çəkməli oluram. Bu dəfə növbədə Vasif Quliyev idi. Vasiflə görüşüb, söhbətdən bildim ki, yaxın günlərdə onun 60 yaşı tamam olacaq. Yazıçılar Birliyində ona özü haqqında yazı yazdırmağı tapşırıblar. Çəkinə-çəkinə, əslində, bəlkə də, utana-utana dedi: - Bilirəm, ağır xəstələnmişdin, sənin üçün ağır olar. Görəsən, kimə desəm, yaxşıdır...

Qardaşım, mən dura-dura sən kimə deməlisən?! - gülə-gülə dedim. O da gülə-gülə sənin üçün ağır olar axı. Cavab verdim ki, narahat olma, hər şey yaxşı olacaq. Sən mənə o qədər yaxşılıq eləmisən ki, yataqda olsam belə, imtina eləyə bilmərəm. Çünki buna haqqım yoxdur. Bircə sən mənə öz kitablarını ver. - O, yenə bax, ha! - dedi.

El arasında bir söz var, qeyrəti, kişiliyi hər şeydən üstün tutana - filankəs qannı adamdı, - deyilir. Bu, Vasif kimilərə aiddir. Qarabağ hadisələrindən hələ çox-çox əvvəl Vasif müəllim öz tutarlı faktlarıyla dolu sərt, kəskin publisist əsərlərilə mənfur erməni yalanları, qarayaxmalarıyla mücadiləyə qalxmışdı. Erməni yalanlarını ifşa eləməyi bir publisist, tədqiqatçı kimi o, özünə vətəndaşlıq borcu bilir. Çünki bu yalanlar vətəndaşı, ziyalısı, əli qələm tutanı olduğu onun Vətəninə - Azərbaycana qarşı yönəlmişdir. Belə bir döyüşdən Vasif Quliyevi saxlamaq qeyri-mümkündür. Bu mübarizədə təkcə öz əsərlərilə deyil, məşhur tərcümələrilə də yaraqlanmışdır. O, Vasil Veliçkonun "Qafqaz", Sergey Qlinkanın "Ermənilərin Azərbaycana köçürülməsi", İlya Çavçavadzenin "Erməni alimləri və fəryad edən daşlar" və sair kitabları vaxtında dilimizə çevirmişdir. Bunların özü də az və balaca iş deyil. Əslində, böyük əzmkarlıq və cəfakeşlikdir. Rəhmətlik Məmməd Araz nahaq yerə deməyib ki, "Vətən daşı olmayandan olmaz ölkə vətəndaşı".

Mərhum şairimiz elə bil ki, bu məşhur kəlamını elə Vasif Quliyevin şərəfinə deyib...

Vasif Quliyev adi yazıçı-tədqiqatçı deyil. Öz prinsipial mövqeyi, mübarizliyilə həm də həqiqi Qarabağ mücahididir. O, gəncliyindən ömrünü bu mücadiləyə həsr eləyib. Öz milli təəssübkeşliyi ilə erməni yalanlarına, erməni saxtakarlığına qarşı əzmlə mübarizədədir. Vasif Quliyev Qarabağ - ümumilikdə Vətəni Azərbaycan üçün çox iş görmüş, lakin yaddan çıxmış layiqli insanları axtarıb, xidmətlərini üzə çıxarmaqda, əslində, onları "diriltməkdə" lap çox iş görmüşdür. Və bu gün də bunu davam etdirməkdədir. Vətən üçün az-çox iş görmüş adamların yaddaşlarda itib-batmasına yol vermədən öz tədqiqat yazılı işlərinə köçürməklə çoxlarını həyata qaytarıb. Nəticədə həm el arasında, həm də arxivlərdə axtarışlar apara-apara özü də canlı arxivə çevrilib. Yorulmaq bilməyən, əvəzsiz tədqiqatçı-yazıçı Vasif Quliyev həyatını şərəfli bir işə sərf etməklə məşğuldur. Bu yolda ona uğurlar və cansağlığı arzulayıram.

Hafiz ƏLİ

525-ci qəzet.- 2014.- 16 yanvar.- S.8.