Ümid satan

(hekayə)

ADAMLAR ÇÖRƏK AXTARANDA ÜMİD, ÜMİD AXTARANDA HEÇ NƏ TAPMIR...

Yadulla kişinin keyfi olmayanda özünə ağı deyirdi. Sözləri də təxminən belə olurdu: adın qara daşlara yazılacaq, baş daşından o yaraşıqlı oğlan (oğlan ha, yetmişi çoxdan keçib) oğrun-oğrun boylanacaq.

Ağının bu yerində nədənsə Yadulla kişinin ağlından keçirdi ki, şəklini daşa döyəndə bığı yaddan çıxıb qalacaq. Ömrü boyu bığlı gəz, son mənzildə bığını ixtisara salsınlar...

Yadulla kişi ümidsizlik dənizində boğula-boğula dodağının altında mızıldanırdı:

- Hə, Yadulla kişi, bığsız sifətinlə bir müddət baxacaqsan dünyaya. Nə vaxtsa baş daşın da yağışa, qara, küləyə, zəlzələyə, cürbəcür fəlakətlərə tab gətirməyib çat verəcək. Ondan sonra dünyayla biryolluq üzülüşüb gedəcəksən...

Bu qısa hekayətdən və vida mərasimindən sonra Yadulla kişi qaramatını töküb yüngülləşirdi. Bəsdi zarıldadın ə, yekə kişisən, dur ağaya, get çörəkpulunu qazan - deyib elə bil əlləriylə çiyinlərindən tutub özünü zorla yerdən qaldırırdı.

Yalan olmasın, Sovet dağılandan Yadulla kişinin çörəyi lotereyadan çıxırdı. Şəhərin o tini, o döngəsi, o səkisi yox idi ki, qışın soyuğunda burnunun suyunu axıtmasın, metroların, yeraltı keçidlərin o çıxışı yox idi ki, yayın istisində tər vurub dabanından çıxmasın. Əvəzində özünün icad elədiyi Ac quşlar + ümid tələsi = çörəkpulu düsturu ağır illərdə onu çörəksiz qoymamışdı. Hərdən zarafata salıb deyirdi ki, lotoreya həyatımın mənasıdır. Bir vaxtlar bu sözləri bir az da bəzəyib arvadı Təzəgülə deyərdi. O vaxtlar elə uzaqda qalmışdı ki, heç izi-tozu da qalmamışdı. Onun aləmində Təzəgül çoxdan köhnəlmişdi. Amma özü Köhnəgüldən də köhnə idi. Əl-ələ verib beş uşaq böyüdüb ev-eşik sahibi eləmişdilər. Montindəki beşotaqlı evlərini xırda-xırda sata-sata Sovetskidəki balaca yarımzirzəmilərin birinə sığınmışdılar. Sovetski də bu-gün sabah sökülüb qurtarandan sonra onların halı necə olacaqdı, bunu bir Allah bilir...

Hə, uzağa getməyək. Yadulla kişi 25 ilə yaxındı ki, yay-qış, şənbə-bazar, istirahət etmədən, məzuniyyətə çıxmadan, xeyirə-şərə getmədən lotoreya satır.

Lotoreya alan adamlara cek-pod arzulayır, bəxti gətirməyənlərin - bunlar o qədər çoxdur ki... - dərdini çəkir...

- Day-day, yoxla da bu lotoreyanı...

- Qardaş, bu dəfə məni sevindir...

- Əmi, məni naümid qaytarma...

Yadulla kişi də ehtiramla lotoreya kağızını alıb xırda rəqmlərlə sıralanmış qəzet səhifəsini süfrə kimi balaca stulunun üstünə sərib səbirlə gözdən keçirər, handan-hana mülayim səslə deyərdi.

- Dayı qurban, bu dəfə bəxtin gətirməyib, zəhrimara qalmış xal yandırıb ey, bax özün, olan şeydi, yenə istəyirsən?

Bu dəfə sözü çoxlarını tələyə salardı. Gələn dəfə bəxtinin gətirəcəyinə ümid edən, cibindəki son manatını lotoreyaya xərcləyənlərə ürəyində yazığı gəlsə də, lotoreyanı almasalar özünün yazıq günə qalacağını gözə alıb susardı.

Bu illər ərzində Yadulla kişi əməlli-başlı insan sərrafına dönmüşdü. Müştərilərinin çoxunu üzdən tanıyırdı, xasiyyətlərinə azdan-çoxdan bələd idi. Elə müştərisi vardı ki, yalan olmasın, 20 il idi ondan lotoreya alırdı. Belə hücət adamlar Yadulla kişini hövsələdən çıxarırdı. Öz-özünə görürsən bəxtin gətirmir, əl çək də bu zəhrimardan - deyib dalısınca deyinirdi.

Budu, soyuq fevral günündə ilk müştərisi lotoreyabaz Qədir müəllimdi. Eşitdiyinə görə Qədir müəllim astronomdu. Ömrü boyu rəsədxanada işləyib, ömrü boyu ulduzları güdüb, təqaüdə çıxanda ağlayıb. Görünür yeni ulduz kəşf eləmək istəyirmiş, yaşı imkan verməyib.

- Sabahın xeyir Yadulla kişi, axır ki, qarı yağdırdın. Bu lotoreyanı təbiətin şərəfinə alıram. Bilirsən nə var, Yadulla kişi, təbiət heç bir qanuna tabe olmur. Təbiətin nə vecinə ki, sən kimsən, kimin qohumusan, başının içində nə var, cibindəki nədi. Təbiət insan kimi nankor olsaydı indi Yer kürəsi qalaktikada toza dönmüşdü. Nə sən vardın, nə mən, nə də lotoreya.

Qədir müəllim bu sözləri deyib ləzzətlə güldü. Əlini paltosunun cibinə salıb portmanatını çıxardı.

- Üçün ver, hələ maaşa xeyli var, gələn dəfə də almalıyam axı.

Yadulla kişi lotoreyaları salafanın altından çıxarıb kom şəklində ona uzatdı. Qədir müəllim incə barmaqları ilə üç lotoreya seçib aldı.

Yadulla kişi müştərisinin arxasıyca baxıb bu da bizim başbilənimiz - deyib başını yellədi.

Həmin gün Qədir müəllimin ayağı uğurlu oldu. Lotoreyalar su kimi satıldı. Axşama bircə lotoreya qaldı. Nədənsə bu lotoreya Yadulla kişinin gözünə qızıl balıq kimi göründü. Uzun illər lotoreya satan Yadulla kişi həyatında ilk dəfə qazancından bir manat ayırıb lotoreya aldı...

... Sən demə lotoreya almağın başqa ləzzəti varmış. Keçən saatlarda Yadulla kişi nə xəyallar qurdu, nə planlar cızdı, bircə özü bilir, bir də Allahı. Sonda bütün məbləğlərdən yayınıb gözünü cek-pota dikdi. 168 min manat. Bu məbləğlə uzun illər yaşadığı və sonralar məcburiyyət qarşısında satdığı köhnə məhəllələrindəki xudmani evi yenidən alardı, həyatı boyu həsrətində olduğu, elə bu gün də maşınların gözü saydığı qara Volqaya sahib olardı. Nə olsun ki, indi Volqanı maşın sayan yoxdur. Leylaya Məcnunun, Volqaya Yadullanın gözüylə bax...

Ömrü boyu ehtiyac köynəyini əynindən çıxarmayan Köhnəgülə azacıq maya qoyub Təzəgüldən də təzə edərdi. Uşaqlara, nəvələrə təzə pal-paltar alar, dost-tanışa, qohum-qonşuya üçdən-beşdən əl tutar, lotoreya satmağın da daşını biryollq atıb, heç olmasa, ömrünün axırını adam kimi yaşayardı.

Xəyyallar Yadullanı qanadına alıb yerdən azacıq yuxarı qaldırdı: səhər yuxudan oyanır, bayırda qar yağır, o da heç yerə tələsmir, qaçmır, mürəbbəli çay içə-içə mavi ekranda Buz dövrü cizgi filminə baxır. Allah-Allah, elə bil uşaqdı, cizgi filmlərindən ötrü ürəyi gedir, bütün gün oturub baxsa, yenə doymaz. Yadulla kişinin xəyyaları yerə endi. Öz-özünə:

- Gör dünyada nələr varmış - dedi...

Yadulla kişi həmin gün ümid dənizində yolu azmış gəmi kimi xeyli vurnuxdu. Dəqiqələri saysa da, axşam lotoreya oyunu başlayana yaxın işıqları söndü. Yadulla kişi dəli olmasın, neyləsin. Aydan-aya işqıpulu ver, ömründə bir dəfə lotoreya al, onda da işıqlar sönsün.

Gecəni pis yatdı, əslində heç yatmadı. Əzbərləyib yaddaşına yazdığı cek-pot nömrəsini görmək ümidi ilə səhəri dirigözlü açıb, səhər tezdən işə qaçdı. Bu da açıq səma altında Yadulla kişinin ofisi. Göydən tək-tük qar gəlir. Evdən tələsik çıxan adamlar yarıyuxulu halda harasa tələsir.

Axır ki, lotoreya paylayan diribaş oğlan ona yaxınlaşıb təzə lotoreyaları qəzetlə birlikdə Yadulla kişiyə verdi. Yadulla kişi qəzeti tələsik alıb balaca stolun üstündəki şəffaf örtük altında gizlətdi. Oğlan dönüb gedən kimi qəzeti tələm-tələsik açdı. Çox həyəcanlı olduğundan rəqəmlər gözündən qaçırdı. 12.69. Yadulla qəflətən duruxdu, yanaqları qızardı, gözünə inana bilmədi, inanmaq istəmədi, heç inanmadı da. Axı necə inansın? Lotoreyası bir manata düşmüşdü. 168 min manatın yerinə bir manatla necə razılaşa bilərdi?!

Bütün bunlar bir anda baş verdi. Yadulla kişinin qurduğu xəyallar qar kimi başına uçdu. Yadulla kişi o gün özünə xeyli ağı dedi. And içdi ki, bir də lotoreya satsa...

Üstündən düz bir il keçir. Yadulla kişi hər səhər özünə ağı deyə-deyə evdən çıxıb, lotoreya satmağa gedir.

Təranə VAHİD

525-ci qəzet.- 2015.- 18 aprel.- S.27