Arifin tövbəsi

UNUDULMAZ ŞAİR VƏ ALİM ARİF ABDULLAZADƏNİN 75 İLLİYİNƏ

Uzun illər bundan əvvəl çox sevdiyim bir mahnı vardı. Hazırladığım radio verilişlərində yeri gəldikcə onu səsləndirərdim." Hər şey gözəldir həyatda" adlanır. Akif İslamzadə ilə Brilyant Dadaşovanın duet şəklində oxuduqları bu mahnının sözləri Arif Abdullazadənindir. Son dərəcə böyük məhəbbətlə yazılıb. Görünür, Arif bu dünyanı dərk eləmək istəyəndə həyatda hər şey ona gözəl görünürdü. Elə bəlkə də onu poeziya aləminə gətirən də bu gözəllik olmuşdu. Ona görə də bu gözəlliyi bütün varlığı ilə duymaq , sanki içinə çəkmək istəyirdi. Amma sadəcə olaraq bununla kifayətlənmək də istəmirdi. Özü də mahnıda deyildiyi kimi, zərrə qədər də olsa bir gözəllik yaratmaq niyyətindəydi. Bu niyyətinə isə qismətinə düşən ömür payında elə bilirik az da olsa nail ola bilmişdi. Ən azından bayaq söhbət açdığımız o qəlboxşar mahnının sözlərinə görə. Amma təəssüf ki, həyatda hər şeyi gözəl görmək istəyən bu şair, gördüyü min bir gözəllikdən yetərincə kam ala bilməmişdi. Özünün obrazlı şəkildə dediyi kimi uşaqlığının üzünü görə bilməmişdi , gəncliyinin də izini elə gəncliyində qoyub gəlmişdi.

Uşaqlığın qoynunda zamanı yelə verib,

birdən birə qocaldım,

Ömürlük uşaq qaldım .

İndi bu it ilində

Şəhərin sahilində , Xəzərin sağ əlində ,

Saç- saqqalı ağarmış kimsəsiz bir uşağam.

İnsan seli adlanan bu arı pətəyindən

milyon illik uzağam.

Bu "kimsəsiz uşaq" obrazlı şəkildə desək ömür yolunu sanki dördnala çapdı. Çapa - çapa gəlib tənhalığına qovuşdu. Həm özünün , həm də özü kimilərinin taleyini qələmə alaraq dedi ki,

Tənha şairlərin ömür günləri ,

Ömrün açılmamış izindən keçir.

Tənha şairlərin tənhalığı da ,

Özünə tuşlanır , özündən keçir.

Aprelin 5- i tənhalığı özündən keçən, nasir, ədəbiyyatşünas Arif Abdullazadənin anadan olduğu gündür. Sağ olsaydı, 75 yaşı tamam olacaqdı. Yaşının 50-si Azərbaycan üçün çətin bir dövrə təsadüf etmişdi. 1990-cı ilə. Bu 50-nin gəlişindən özü də narazı qalmışdı.

Ya belə gec, ya belə tez

Niyə gəldin 50 yaşım?

Yurdum hələ qarasını soyunmayıb

Yurdum hələ qəlbdolusu ovunmayıb

Hansı evin işığına

Hansı səsə-küyə gəldin 50 yaşım?

Bu misraları yalnız o faciəni bütün varlığı ilə yaşayan bir insan yaza bilərdi. Necə ki, yazdı. Amma heç 60-ı da onu sevindirmədi.

Bu 60 nə yaman daş- kəsəklidir.

Çoxumuz bu həddi keçə bilmirik - dedi.

Amma özü çətinliklə də olsa keçə bildi. Altmışından sonra cəmisi iki il yaşadı. Yetmişinə yetə bilmədi. Sən demə, ona cəmisi 62 illik bir ömür yazılıbmış. Bu 62 ildə, özünün təbirincə desək, "adamlar arasında insan axtarışında" oldu.Təəssüf ki, axtardığı gördüyü çoxun içində az idi. Amma nə yaxşı ki, onun bu azdan əxz elədiyi çox oldu. Ən başlıcası da bu oldu ki, öz daxili azadlığını qoruyub saxlaya bildi. Bu azad ruhlu şair günlərin bir günü ömür yolunda qazandıqlarını saf- çürük eləyərək nəzmə çəkib belə dedi:

Nə bir mənsəb, nə rəyasət ,

Nə can şövqü arxasınca düşüb getdim.

Nə var-dövlət yığa bildim, nə cah- cəlal,

Nə də sərvət qoyub getdim.

Gözüm toxluqdan qaraldı.

Qısqananlar qısqandılar,

qısqanmaqdan usandılar.

Daşladılar , şər atdılar ,

duyğulardan çələng hörən büsatıma.

Beş-on şeir, beş-on nəğmə əkməsəydim,

Kim ağıllı söyləyərdi bu sərsəri həyatıma.

Arif Abdullazadə ömrünü tənhalıq dünyasından salaraq həyatını büsbütün ədəbiyyata qurban verənlərdən oldu. Bizim yaşadığımız , çox zaman da əcaib qanunları ilə barışdığımız bu dünyaya Arif Abdullazadə öz dünyasından baxıb keçdi. Amma bir həqiqət də var ki, sadəcə olaraq baxıb keçmədi. Bilənlər bilir ki, öz sözünü yetərincə deyib keçdi.

Onun fikrincə "şair sərbəst olmalıdır. Bir metafora, bir təşbeh işlədəndə düşünməməlidir ki, buna nə deyərlər. Çünki bir zaman gələcək o mütləq dərk olunacaq". Elə Arif Abdullazadənin özü də bu gün dünənkindən daha yaxşı , daha aydın dərk olunur.

Arif Abdullazadə 1940-cı ildə Şəkidə dünyaya gəlib. Atası Abdurəhman müəllim dövrünün çox tanınmış ziyalılarından biri olub. Onun xeyirxah əməlləri bu gün belə yaddaşlarda qalmaqdadır. Arif Abdullazadə 1961-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsini bitirib. "Arzular" adlı ilk şeirlər kitabı isə 1964- cü ildə dərc olunub. Sonralar davamlı olaraq çoxsaylı nəzm və nəsr əsərləri oxuculara təqdim edilib. O elmi fəaliyyətinə də elə 60- cı illərdə başlayıb. "Qantəmirin həyat və yaradıcılığı " mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. "Azərbaycan poeziyasında üslublar və istiqamətlər" adlı doktorluq dissertasiyası da öz dövründə birmənalı qarşılanmayaraq böyük mübahisələrə səbəb olsa da, bu elmi araşdırmanın əsl mahiyyəti sonralar dərk olunub. Amma dərk olunmayan bir həqiqət yaşanıb . Baharlı bir gündə dünyaya gələn Arif, elə bir baharlı gündə də bu dünyanı tərk edib. Bütün ömrü isə şaxtada, boranda, sazağda keçib.Çox zaman misraları dodağında donub, arzuları ürəyində. Elə ona görə də dünyasını dəyişəndə kimsəyə əlvida deməyib. Macal tapıb deyə bildiyi isə bir bu olub ki, " bir də bu dünyaya gəlmərəm daha". Amma dili desə də şair ruhu bu qərarda israrlı ola bilməz. Gələcək, mütləq gələcək. Ən azından hər baharda gələcək. Özünün dediyi kimi "sular durulanda , lalələr yananda,vurğun könüllər titrəyəndə" gələcək.

Gələcək, Xəzərin sahilini də dolaşacaq. Dolaşdıqca şair ruhu şad olacaq. Olsun! Mən də çalışdım ki, bu kiçik yazı ilə bu dünyadan incik düşən bir şair , bir nasir , bir sənət fədaisi yad olunsun. Amma dünyadanmı incik idi Arif Abdullazadə , yoxsa bu dünyanın sakinlərindən? Bu sualın cavabını yalnız özü verə bilərdi. Özü isə o zaman da bu "dünyanın insan selindən milyon illik uzaq idi", bu gün də uzaqdır. Odur ki, ömürlük açıq qalan bir çox suallar kimi, bu sual da həmişəlik cavabsız qalacaq.

Fikirləşdikcə bu məşhur misralar düşdü yadıma:

Sağlığında qiymət verin insanlara,

Yaxşılara sağlığında yaxşı deyin...

Bəlkə doğrudan da, sağlığında yaxşılara yaxşı deyilsə, bu dünyadan köç edəndə də yaxşılıq apararlar. Ən azından Arif Abdullazadə kimi "bir də bu dünyaya gəlməyə tövbə " deməzlər.

Zərxanım ƏHMƏDLİ

525-ci qəzet.- 2015.- 3 aprel.- S. 7.