"Mən kiməm: müxtəsər həyatnamə"
PROFESSOR
NİZAMƏDDİN ŞƏMSİZADƏNİN
EYNİADLI
KİTABI HAQQINDA DÜŞÜNCƏLƏR
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı,
filologiya elmləri doktoru,
professor Nizaməddin Şəmsizadənin
2015- ci ildə "Yazıçı" nəşriyyatı
tərəfindən çapa buraxılmış "Mən kiməm: müxtəsər həyatnamə" kitabını böyük maraqla oxudum. Bu kitab müəllifin soykökündən,
mühitindən, həyat
və taleyindən, yaradıcılığından, müasirlərindən və
yaşadığı zaman
haqqında müşahidə
və mülahizələrindən
ibarət müxtəsər
bir həyatnamədir.
Nizaməddin Şəmsəddin oğlu
Şəmsizadə 1954-cü il dekabr
ayının 30-da Quba
bölgəsinin qədim
türk obası İspikdə dünyaya göz gəlib. İspik kəndi 2500 il yaşı
olan Qubanın özündən qədimdir.
Kəndin başı üstündə
66 övliyanın dəfn
olunduğu Galac dağı yerləşir.
Nizaməddin Şəmsizadə İspik orta məktəbinin ilk məzunlarından
olub.
N.Şəmsizadə öz istedadı ilə hələ yeniyetmə yaşlarından
öz tay-tuşları
arasında xüsusi seçilirdi. Nizaməddin ədəbiyyat üzrə
respublika olimpiadasının
qalibi olmuşdu.
Təsadüfi deyil ki, sinifdə ona Enşteyn deyirdilər.
Mütaliə etməyi çox
xoşlardı. Həmin illərdə
onun təhsil aldığı məktəbdə
müəllimlər arasında
nəsil təəssübkeşliyi
və qısqanclıq
başlandı. Bunun nəticəsində
o, layiq olduğu qızıl medalı ala bilmədi.
1972- ci ildə
43 yerə 1200 ərizə
verilməsinə baxmayaraq
N.Şəmsizadə Azərbaycan
Dövlət Universitetinin
Filologiya fakultəsinə
qəbul olundu. Universiteti bitirəndə onun tədris aldığı
fakultəsinin dekanı,
böyük ziyalı
Firidun Hüseynov idi. Firidun müəllim fakultə
şurasının qərarı
ilə Nizaməddinə
birbaşa aspiranturaya girmək üçün
təqdimat verir.
Lakin ona maneçilik törədirlər,
Ali və Orta İxtisas Təhsil Nazirliyində dekanın
təqdimatını təsdiq
etmirlər. Lakin Nizaməddin həvəsdən
düşür. O, düz
8 ay işsiz qalır.
Nizaməddin o günləri
belə xatırlayır:
"Professor Arif Hacıyev
universitetdən Elmlər
Akademiyasına gələrkən
məni də özü ilə gətirib "Ədəbiyyat
nəzəriyyəsi" şöbəsinin
müdiri akademik Məmməd Cəfərə
təqdim etdi". Sonralar Nizaməddinin işə qəbul olunmasında Mirzağa müəllimin,
Məmməd Cəfərin,
Kamal Talıbzadənin
və Yaşar Qarayevin təqdimatı da böyük rol oynayır. Beləliklə, 1978- ci il aprelin
20-də Nizaməddin Şəmsizadə
Ədəbiyyat İnstitutuna,
Yaşar Qarayevin rəhbərlik etdiyi, yenicə açılmış
Müsir ədəbi proses şöbəsinə
baş laborant vəzifəsinə qəbul
olunur. Bu, Nizaməddinin
həyatında böyük
hadisə idi. Onun kimliyi bundan sonra daha da
aydınlaşdı. Nəhayət, "Azərbaycan" jurnalının
1978- ci il 12-ci sayında Nizaməddinin
"Sən kimsən,
müasirim?" adlı
ilk məqaləsi çap
olunur.
1982-ci ildə Nizaməddin
namizədlik dissertasiyasını
müdafiə edir,
1983-cü ildən isə
Azərbaycan Dövlət
Universitetində müəllimliyə
başlayır. O, 1986-cı ildə
- 31 yaşında doktorluq
dissertasiyasını başa
çatdırır. 1987-ci ilin may ayında Nizaməddin Moskvadan doktoranturadan qayıtdıqdan
sonra onun " Unudulmuşlar haqqında uvertüra" və
"Ehkamlar dağılanda"
adlı məqalələri
çox çətinliklə
də olsa, mətbuatda dərc edilir. Bu məqalələr
Moskva ab-havası ilə yazılmışdı.
Nizaməddin müəllimin dostlarından
olan 90 yaşlı tədqiqatçı Qulam
Məmmədli ona zəng edib cəsarətinə görə
onu "qəhrəman"
adlandırır.
Haşiyə:
Mən 1990-cı ildən
indiyə kimi Nizaməddin müəllimlə
qonşuyam. Biz
çox mehriban qonşu olaraq bir-birimizlə elmi mübadilə aparırıq.
Nizaməddin müəllimin səmimiyyəti
və istedadı məndə həmişə
xoş təəssürat
oyadır. Buna görə
də atam Mirzə Xosrov Axundzadənin adını
daşıyan Binəqədi
rayonu 102 saylı tam orta məktəbdə keçirilən anım mərasimlərində onu
dəfələrlə yığıncağa
dəvət etmişəm.
Təntənəli yığıncaqda Nizaməddin müəllim
maraqlı çıxışları
ilə məktəb kollektivi arasında özünün dərin hörmətini qazanıb.
"Mən kiməm"
kitabında N.Şəmsizadə
Ulu öndərimiz Heydər Əliyevlə bağlı dərin məzmunlu fikirlərə
də yer ayırır. Müəllif yazır ki,
möhtərəm prezidentimiz
İlham Əliyevin gücü həm də ondadır ki, o, Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin ideyalarına, onun strategiyasına sadiqdir.
N.Şəmsizadə kitabda ziyalıların, alimlərin
cəmiyyətin həyatında
böyük rol oynadığını vurğulayır, Məhəmməd
Peyğəmbərin bu
müdrik fikrini sitat gətirir: "Alimin mürəkkəbi şəhidin qanından qiymətlidir". Sonra müəllif Şeyx Nizamiyə müraciət edir:
Alimlər gözümdə ən
böyük insan,
Rütbələr içində seçilir
biri,
Hamıdan ucadır alimin yeri.
Elmlə, biliklə başqa
cür heç kəs,
Heç kəsə üstünlük eyləyə
bilməz.
N. Şəmsizadənin "Mən
kiməm" həyatnaməsi
müasirlərə, xüsusən
də gənclərə
böyük bir örnəkdir. Onlar bu kitabı
oxumalı və özlərinə nəticə
çıxarıb insanları
tanımalıdırlar.
Fikrimi Nizaməddin
müəllimin "Mən
kiməm" həyatnaməsinə
belə bir cavabla bitirmək istərdim.
Nizaməddin Şəmsizadənin "Həyatnamə" ni -
"Mən kiməm"
kitabını oxuyub qurtardıqdan sonra "Sən kimsən?" sualına cavab verib deyirəm:
- Sən böyük bir insan, filosof,
dəyərli bir şəxsiyyət, vətəndaş
bir ziyalı, istedadlı alim, fədakar ata, millətini və dövlətini sevən sərhədsiz düşüncə
sahibisən...
Pərviz AXUNDBƏYLİ
Azərbaycan Dövlət İqtisad
Universitetinin
dosenti, iqtisadiyyat üzrə
fəlsəfə doktoru.
525-ci qəzet.- 2015.- 14 iyul.- S.4.