Tofiq Abdin unudulmazlığı

USTA ŞAİR VƏ YAZARIMIZI DOĞUM GÜNÜNDƏ DƏRİN EHTİRAMLA YAD EDİRİK

Dəyərli şair və publisistimiz, Azərbaycan ədəbiyyatı və mətbuatında xüsusi yer tutmuş, uzun illər qəzetimizlə sıx əməkdaşlıq etmiş Tofiq Abdinin bu gün doğum günüdür. Amma bu doğum günü, onun öz təbiri ilə desək, qondarma bir tarixdi. Müsahibələrinin birində Tofiq Abdin özü deyirdi ki: "Mənim ad günüm sentyabrın 1-dir. Onu da mən özüm təyin eləmişəm. Mən bunu qəzetdə də qeyd etmişəm, Türkiyədə də yazdım, burda da yazdım. Bu, qondarma ad günüdür. Mən əslində sentyabrın 1-i deyil, avqustda, noyabrda doğulmuşam. Hətta 41-ci ilin özü də mübahisəlidir. Çünki deyirlər, əmim Krım müharibəsində olan zaman yazıb ki, onun adını filankəs qoyun. Krım müharibəsi də, heç bilmirəm, neçənci ildə olub.

Bunlar da elə yazıblar müharibə vaxtı, 41-ci il".

Tofiq Abdin Salyan rayonunun Qırmızıkənd kəndində anadan olub. 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetinin Teatrşünaslıq fakültəsini bitirib. Elə həmin ildən "Qobustan" toplusunda şöbə müdiri işləyib. 1993-2001-ci illərdə Türkiyədə yaşayıb. Qardaş ölkənin nüfuzlu "Orta Doğu" və "Yeni Asiya" qəzetləri ilə əməkdaşlıq edib. Bir çox kitabı işıq üzü görüb. 2002-ci ildə Xalq şairi Rəsul Rza adına Beynəlxalq Ədəbiyyat mükafatı ilə təltif olunub. 2010-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət İşçisi fəxri adına layiq görülüb.

Tofiq Abdini öz misraları ilə belə də təqdim edə bilərik:

Bir eldə doğuldum - mərkəzdən uzaq,

üz tutub bir böyük şəhərə gəldim.

Başımı soxmaqçün gəzdim künc-bucaq

nə bir soyuq bildim, nə isti bildim -

Döydüm bir qapını, dedim ki: mənəm

Gəlin tanış olaq, Tofiq Abdinəm!

Şairlik sevdası vardı başımda,

bilmirdim dünyanın Nazimi varmış.

Hardan biləydim ki, bu yol başında

insan öz-özünə bədbəxt olarmış -

Bəzən qoymadılar danışam, dinəm,

Gəlin tanış olaq, Tofiq Abdinəm!

Ömrünü qələmə, yaradıcılığa həsr edən T.Abdin oxucuların, sənət dostlarının xatirində yüzlərlə oxunaqlı mətbu yazıları, ədəbi-bədii əsərləri ilə yadda qalıb. Bu nümunələr janr, mövzu rəngarəngliyinə, dil, üslub xüsusiyyətlərinə görə daim diqqəti çəkib, müəllifinə medianın da, ədəbiyyatsevərlərin də rəğbətini qazandırıb. Mən Tofiq Abdini ilk dəfə "525-ci qəzet"də görəndə ən çox şuxluğu, son dərəcə sərbəst, gənclərə xas geyimi ilə diqqətimi çəkdi. Yaşını biləndə isə təəccübümü gizlədə bilmirdim , yəni 73 yaşlı bir kişi necə bu qədər zövqlə, dəblə geyinə bilərdi?!

Onun hər dəfə qapını açıb otağa yüksək əhval-ruhiyyə ilə girməsi isə hər kəsdə xoş təəssürat yaradırdı.

Ölümünə isə inanmaq çox çətin oldu. Çünki həyata, yaşamağa çox bağlı insan idi. Biz onu öz aramızda əsl bahar adamı adlandırırdıq. Həqiqətən də belə biri idi Tofiq Abdin. Bahar kimi idi. Gah Günəş görünürdü, gah buludlar gəlirdi göyün üzünə. Onu tanıyan hər kəs təsdiq edər ki, Tofiq Abdin orijinal insan idi. Yaş komplekslərinə qapılmayacaq, bəzən avanqard, bəzən tamam uyğunsuz görünsə belə, istədiyini geyinəcək qədər, bəzən "mübtədasız-xəbərsiz" yazacaq, durğu işarələrini özbaşına buraxacaq qədər orijinal. Elə adamlar var ki, ölən kimi xatirəyə çevrilir və qısa müddət ərzində daha başqa cür gəlmir gözlər önünə. Doğmalarının yaddaşında, ən yaxşı halda özünə qırx gün "yuva" qurur... sonra unudulur - elə bil ki, heç o adda, o davranışda adam dünyada olmayıb. Ancaq Tofiq Abdin kimi insanlar da var ki, dünyasını dəyişəndən sonra uzun illər xatirəyə çevrilmir -özünə çevrilir və özünə çevrilmək şansı olduğuna görə yenə bizim aramızdadır, bizə çox yaxındır. Sadəcə olaraq bizlər ondan uzağıq və bizim ondan uzaqda olmağımız da çox çəkməyəcək.

Uzun illər Azərbaycan bədii publisistikasının yükünü çiyinlərində daşıyan, jurnalistikada öz fərdi üslubunu yaradan az sayda yazarlardan biri idi Tofiq abi. "Qobustan" toplusunda sözün əsl mənasında külüng çalmışdı. İçi dopdolu, qaynar təbiətli, dəli-dolu ruhlu idi. Yeddi il qürbət həyatı yaşayıb, Türkiyə mətbuatına yazılar yazdı. Qürbət ağrısı şeirlərinə də hopmuşdu. İstanbulda yazdığı şeirlərindən biri beləydi: "Unudulmuşamsa, orda yaşadığım ömür mənə haram olsun!"

Şeirlərindən, verdiyi müsahibələrindən də hiss olunurdu ölümdən qorxduğu. Əslində bəlkə də, ölümdən yox, unudulmaqdan qorxurdu.

bu qorxu o tindəymiş

həmən qarşıma çıxdı

çıxıb bir yad gözündən

həmən içimə axdı

mən necə görməmişəm

mən necə kor olmuşam

bu yaşda bu qorxunu

içimə doldurmuşam

ha çabala, ha vuruş

ata bilmərəm onu

heç belə gözləmirdim

mən ömrümün sonunu

yazıq ömrümə yazıq

məni güdürmüş bu şər

atalar düz deyibmiş:

qorxan gözə çöp düşər

Amma ölüm haqqında ölümsüz şeirləri onu unutmağa imkan vermir.

Öləndən sonra,

çox demirəm,

bir azacıq üşüyə bilsəydim

qışda

canım bir azcıq isinsəydi

yayda

öləndən sonra darıxmaya bilsəydim

o tənhalıqda

ah... bir oyana bilsəydim

hər sabah

oyandığım kimi Dan üzü

gəlib öpə bilsəydim

balalarımın üzündən

ruhum bir duman olub

keçsəydi Muğan düzündən

oyana bilsəydim

bir daha ölməzdim, düşünürəm...

Ölümündən sonra dostları, qələm yoldaşları Tofiq Abdin haqqında yazılar yazdılar, onu dönə-dönə andılar.

Xalq yazıçısı Anar "İnana bilmirəm" yazısında şairin ölümündən duyduğu dərin kədər hissini qələmə almışdı:"... Tofiq Abdinin ölüm xəbərini eşidəndə əlli illik tanışlığımızın, yaradıcılıq ünsiyyətimizin, ədəbi əlaqələrimizin, "Qobustan"da birgə çalışmağımızın müxtəlif səhnələri bir-bir yaddaşıma qayıtdı. Tofiq istedadlı şair idi və eyni zamanda çox iti və kəskin qələmi, orijinal üslubu olan, cəsarətli publisist yazılarıyla, maraqlı müsahibələri ilə mətbuatımızda geniş tanınmış və hörmət qazanmış müəllif idi".

"İndi dəqiq xatırlamıram, ancaq nədənsə mənə elə gəlir ki, biz Tofiqlə elə zarafat eləyə-eləyə, bir xoş sevinc ovqatıyla tanış olmuşduq və əlli ildən sonra son telefon söhbətimiz də elə o həmin kökdə, həmin dəyişilməz havadaydı". Bu fikirlər isə Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının "Görüşərik" yazısındadır.

Kənan Hacı "Tofiq Abdinin son zəngi" yazısında duyduğu acını bu cür ifadə edib: "Üz tutduğum ünvanlardan biri də azaldı. Son dəfə nə vaxt ağladığımı xatırlaya bilmirəm. Amma ötən gecə evə çatıb hönkür-hönkür ağladım. Duaların həmişə mənimlədir, Abi!..Görüşənədək..."

Sevinc Mürvətqızının "Gözümüz qapıda qalıb, Tofiq abi" yazısında Tofiq Abdin haqda xatirələr, onunla bağlı dəqiq müşahidələr qələmə alınıb: "Çoxdandı "Müəllimə, poeziyamdan, prozamdan bir yazı yaz, yaxşı bir müsahibə götür məndən" deyirdin. Vaxtın azlığından, işin çoxluğundan alınmırdı desəm... yox, daha özümə bəraət qazandırmayım, buna macal tapmadım. Əfsuslar, bu yazını yazmaq indiyə nəsib oldu.

Bağışla məni, Tofiq abi. Sən sağlığında həmişə özünlə xoş bir enerji daşıyardın getdiyin hər yerə. Ölümün də dərs verdi, xatırlatdı ki, bu günün işini sabaha qoymaq olmaz... Dəyərli bir insanı sadə yazıyla sevindirmək olardısa, niyə ləngidim o yazını yazmağa? Vicdan əzabı çəkirəm indi, Tofiq abi...Amma bilirəm, əfv edəcəksən məni. Sənin elə böyük ürəyin vardı ki... Ürək demişkən, heç ürəyindən şikayətlənməzdin Sən. Bəlkə də incidirmiş Səni, amma mən eşitməmişdim...Sən ürək sahibi idin, arxayın idin o ürəyə... Amma çox vaxt arxayın olduqlarımız beləcə yarıyolda buraxır bizi..."

Saday Budaqlı "Heç kim inanmırdı öləcək..." yazısında mərhum şairlə bağlı səmimi duyğularını bölüşüb:

"Nəsə, belə-belə işlər,Tofiq. Yenə sakitcə aradan çıxdın. Ancaq bu dəfə həmişəlik. Dostlar arasında, işdə sənin yerin görünür... Sənin üçün hər şey bitdi: oğlu sarıdan, nəvələrin sarıdan narahatçılıqların, başqa problemlərin yoxa çıxdı...Dünyanın bir böyük sirri var ki, öləndə bizə agah olacaq.

Sənə indi agah oldu. Bu sirrə vaqif olmaq üçün ölməyə dəyər".

Müsahibələrinin birində Tofiq Abdin dostlarının onun doğum gününü çox vaxt xatırlamadıqlarını deyirdi. Həmişə gileylənirdi ki, torpağın üzü soyuqdu, insan ölənə kimidi, öldümü, vəssalam, qarışır min ilin ölülərinə, heç kim onu xatırlamır... Amma bu sözlər ona - Tofiq abiyə qətiyyən aid deyil. Bu ölümlü dünyada onu tanıyanlar var olduqca Tofiq Abdin hər zaman xatırlanacaq.

Samirə QULİYEVA

525-ci qəzet.- 2015.- 1 sentyabr.- S.4.