Novruz Nəcəfoğludan yeni kitab

YAZIÇININ İLK ROMANI - “NAĞIL ADAM” ÇAPDAN ÇIXIB

Tanınmış yazıçı Novruz Nəcəfoğlunun bugünlərdə yeni kitabı işıq üzü görüb.

AYB-nin Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin dəstəyilə hazırlanan, eyni zamanda, “ATV-Yaddaş” silsiləsindən ilk nəşr olan bu kitabda müəllifin ilk romanı - “Nağıl adam” adlı bədii-bioqrafik əsəri yer alıb.

Naşiri Səlim Babullaoğlu, redaktoru Seyfəddin Hüseynli, dizayneri Emil Camalov, korrektoru Lətafət Səmədova olan “Nağıl adam” kitabı “Tuna” mətbəəsində çap edilib. N.Nəcəfoğlunun indiyədək bədii əsərlərdən ibarət “Bir qış gününün xatirəsi”, “Yollar uzanan gün”, “Çarəsiz yolçu”, “Keçən cavan çağım ola...”, “Atüstü bir nağıl”, “Bir mən oyaqdım...” və digər kitabları çıxıb. “Dünya duracaq yer deyil...”, “Sinqapur - böyük dünya şəhəri, iddialı ölkə”, “Eşitdiyim və gördüyüm Yaponiya” kitabları isə onun İsveçrəyə, Almaniyaya, Malayziyaya, Yaponiyaya səfərlərinin təəssüratlarını, publisistik qeydlərini əks etdirir. Ədibin bir sıra əsərləri ingiliscəyə, ruscaya və digər dillərə çevrilərək çap edilib, Türkiyədə ayrıca kitab halında nəşr olunub.

Bəzi hissələri ötən ilin payızında “525-ci qəzet”də dərc edilən “Nağıl adam” romanının yazılma səbəbindən söz açan müəllifin belə bir fikri diqqət çəkir: “Müdriklərdən tövsiyədir: “Dostlarının olması üçün gərək özün dost olmağı bacarasan...” Mən bunu bacardımmı?! Sevdiyim insanlara - dost bildiklərimə və məni özünə dost bilənlərə ithaf etdiyim bu romanla həmin suala cavab tapmağa çalışmışam”.

Kitabın əvvəlində verilmiş, romanla bağlı tanıtım səciyyəli yazını oxuculara təqdim edirik.

“Nağıl adam” redaktor təqdimatında

Novruz Nəcəfoğlunun “Nağıl adam”ından bəzi parçalar ötən ilin payızında “525-ci qəzet”də dərc olunanda müəllif özü bu yeni əsərini portret-povest kimi təqdim etmişdi.

Qəzetdə çıxan hissələr əsas götürüldükdə mətn üçün belə bir janr təyini əsasən özünü doğruldurdu da. Ancaq sonradan - “Nağıl adam” bütöv bir mətn kimi oxunub redaktədən keçiriləndə - “portret-povest” təqdimatının bu əsərə münasibətdə yetərsizliyi məlum oldu. İrihəcmli nəsr əsərlərinin janrını müəyyənləşdirərkən vacib sayılan əksər parametrlər üzrə bu məqamda roman kəlməsi (müəllifin seçdiyi ilkin təqdimata rəğmən!) daha dəqiq, sərrast istilah kimi önə çıxdı.

“Nağıl adam”ın bu janrla bağlı ən ümdə, meyar kimi götürülən tələblərə - roman (xüsusən bu janrın çağdaş nümunələri!) üçün səciyyəvi həcm; xronoloji və coğrafi miqyas genişliyinə (çox müxtəlif zamanlarda, tamam fərqli, məsafəcə uzaq məkanlarda, ayrı-ayrı sosial-mədəni mühitlərdə baş verən, ictimai-tarixi mahiyyət daşıyan hadisələri əhatə etmək baxımından!); süjetdə (bir əsas xəttə, ana məcraya üzvi surətdə qovuşmaq şərtilə!) çoxşaxəliliyə; bir neçə (hətta daha artıq!) obrazın həyatının, dünyagörüşünün, xarakter ştrixlərinin dolğun bədii təqdimatı... - uyğunluğu elə ilk oxunuşdaca (ciddi nəzəri hazırlıq olmadan da!) sezilən, özünü (az qala mübahisə doğurmayacaq qədər!) aşkar göstərən keyfiyyətdir. Amma mübahisə doğuracaq məqam, hər halda, yox deyil. Bu isə janra münasibətdə başqa bir (sırf məzmuna bağlı!) parametri nəzərdən keçirəndə üzə çıxır. Məzmun planı əsas alınmaqla baxılarsa, N.Nəcəfoğlunun “Nağıl adam”ını (müəllif özü “portret” kimi işarələsə də!) “portretlər romanı” da adlandırmaq olar, “sənədli roman” da, “roman-xatirat” da. Əsərin məzmun mündəricəsində bütün bu variantları doğruldacaq kifayət qədər material var.

Əvvəla, “Nağıl adam”da (biri mərkəzdə, digərləri nisbətən yan planda olmaqla!) neçə-neçə insanın - gerçək simaların portretləri cızılır, bu əsasda yaradılmış obrazların xarakter cizgiləri incəliklərinə qədər təqdim edilir.

İkincisi, əsərdə sənədlərə - yazılar, məktublar halında - geniş yer verilir, real hadisələr, həqiqi olaylar (bəzən faktik-statistik təfərrüatla!) qələmə alınır.

Üçüncüsü, “Nağıl adam”ın məzmunu əslində bütünlüklə xatirat elementlərindən - yaddaş lövhələrindən, xatirələrdən, təəssüratlardan - ibarətdir. Ancaq bütün bu cəhətləri özündə birləşdirən, bunların hamısını ehtiva edən başqa bir təyin də var ki, “Nağıl adam” üçün daha uyğun, daha uğurlu təsir bağışlayır: bioqrafik roman! N.Nəcəfoğlunun bu əsəri ümumən (əlbəttə ki, bədii planda təqdim olunmuş!) bioqrafiyalar toplusudur. Sözün yaxşı mənasında, seçkin bioqrafiyalar məcmusudur. Burada, əsasən, romanın irili-xırdalı obrazlarına çevrilmiş gerçək simaların tərcümeyi-halı (ətraflı ya da yığcam!), onların ömür yolunun bir çox mühüm, maraqlı məqamları əksini tapıbsa da, əsərin bioqrafik tutumu heç də bununla məhdudlaşmır. Mübaliğəsiz demək olar ki, “Nağıl adam”da, insanlardan savayı, kəndin, obanın, məktəbin, dağın, dərənin, çayın, gölün, daşın, lap elə hafizəyə həkk olunmuş hansısa sözün, ifadənin də özünəməxsus bioqrafiyası var. Üstəlik, bütün bu bioqrafiyalara münasibətdə, onların fonunda (yaxud onlarla paralel!) müəllifin də tərcümeyi-halı təqdim olunur, onun da həyatı (dünənli-bugünlü!), dünyagörüşü, mənəvi aləmi göz önünə sərilir. Amma müəllifin bioqrafiyasının məhz bu cür dolayı, əsərdəki obrazlarla vəhdətdə, ya da onların fonunda verilməsi romanı avtobioqrafikliyə yuvarlanmaqdan sığortalayır. Nəticədə, “Nağıl adam”ın janr mənsubiyyəti məhz bioqrafik roman kimi müəyyənləşir.

Başqa müəlliflərin yazılarından alıntılar, müxtəlif mətnlərlə səsləşmələr bu əsəri müasir romançılıq nümunələri ilə əlaqələndirən ortaq cəhətlərdir.

Dili, təhkiyə tərzi etibarilə nağıllarımızı andıran “Nağıl adam” struktur etibarilə epos mədəniyyətimizlə bağlantılıdır ki, bu da təsadüfi deyil. Folklor poetikasını yaradıcılıqda vacib istinadgah sayan müəllif həm özü üçün rahat, əlverişli, həm də oxucularına doğma olan üslubi platforma seçərək, bu romanını dil-təhkiyə cəhətindən də, struktur baxımından da (ayrı-ayrı fəsillərin - eynilə dastanlarımızdakı kimi - səfərlər, yol təəssüratları üzərində qurulması; bir çox məqamda nəsr-şeir növbələşmələri...) xalq ədəbiyyatı ilə sıx əlaqələndirib.

Romanın ana teması, leytmotivi dostluqdur. Əsərin yaranmasına da dostluq anlayışına ehtiram, dostluğa, dostlara məhəbbət təkan verib. Müəllif dostluğun fərqli zamanlardakı, müxtəlif mühitlərdəki, romanın obrazlarına çevrilmiş ayrı-ayrı insanlar arasındakı parlaq təzahürlərini qələmə almaqla, əslində, bu ali insani duyğuya sözdən abidə ucaldıb, çağdaş bir dostluq dastanı yaradıb.

Seyfəddin HÜSEYNLİ

525-ci qəzet.- 2016.- 30 aprel.- S.12