Görkəmli kitabxanaşünas alim və dəyərli mədəniyyət xadimi

 

Abuzər Xələfov - 85

 

Bu il kitabxana ictimaiyyəti çox əlamətdar bir yubileyi - görkəmli kitabxanaşünas alim, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yanında Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma Akademiyasının akademiki, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi və Əməkdar mədəniyyət işçisi, "Şöhrət" ordenli, tarix elmləri doktoru, professor Abuzər Alı oğlu Xələfovun 85 illik yubileyini təntənəli şəkildə qeyd edir.

 

Abuzər müəllim Azərbaycanda ali təhsil sisteminin və Azərbaycan mədəniyyətinin ayrılmaz bir hissəsi kimi kitabxanalarımızın inkişafında əvəzsiz xidmətləri olan, elm, təhsil və mədəniyyətin inkişafına öz dəyərli töhfələrini verən görkəmli alimdir.

 

Nəinki ölkəmizdə, hətta onun hüdudlarından çox-çox uzaqlarda belə tanınmış ziyalı Abuzər Xələfovun kitabxanaşünaslıq elmi üçün etdiyi xidmətlər hamıya bəllidir. İftixar hissi ilə deyə bilərik ki, xalqımızın çoxəsrlik mədəniyyət tarixinin, onun tərkib hissəsi olan kitab və kitabxana mədəniyyətinin təşəkkülü və inkişaf mərhələlərini sistemli və kompleks tədqiq edən ilk tədqiqatçı, məhz Abuzər Xələfovdur. Onun namizədlik və doktorluq dissertasiyaları məhz bu problemin həllinə həsr olunmuşdur. İlk dəfə olaraq 1961-ci ildə "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixindən (1920-1932)" mövzusunda namizədlik, 1975-ci ildə isə "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi (1933-1958)" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək həm Azərbaycanda, həm də keçmiş Sovet məkanında kitabxana işi sahəsində ilk tarix elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almışdır.

 

Miqyaslı alim olmaqla yanaşı, Abuzər müəllim Azərbaycan ali təhsil sistemində xüsusi yeri və nüfuzu olan ustad pedaqoqlarımızdan, söz sahibi olan müdrik ağsaqqallarımızdan biridir. Bütün şüurlu həyatını Bakı Dövlət Universitetinin inkişafına həsr etmiş professor Abuzər Xələfovun ən böyük canlı əsəri Universitetin Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsidir. 25 il həmin fakültənin dekanı vəzifəsini yüksək peşəkarlıq və məsuliyyətlə, təşkilatçılıq bacarığı və idarəçilik səriştəsi ilə icra edən alim ixtisaslı elmi kadrların hazırlanmasında, sahənin elmi potensialının möhkəmlənməsində böyük zəhmət və əmək sərf etmişdir. Professor A.Xələfov sonradan bu barədə yazırdı: "Müstəqil Kitabxanaçılıq fakültəsinin təşkili Azərbaycan mədəniyyət və təhsil tarixində çox mühüm hadisə idi. Fakültənin yaradılması mədəniyyətin olduqca mühüm sahələrindən biri olan müxtəlif tip kitabxanaları yüksəkixtisaslı kadrlarla təmin etmək imkanı verməklə bərabər, respublikamızda əhaliyə kitabxana xidmətinin təşkilinin yaxşılaşdırılmasına şərait yaradırdı. Bu hadisə eyni zamanda kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya elmlərinin inkişaf etdirilməsi, əsaslı elmi tədqiqatların aparılması, elmi işçilərin və fakültə üçün müəllim kadrların hazırlanması sahəsində geniş imkanlar açdı". 1955-ci ildən - Bakı Dövlət Universitetində müəllim kimi fəaliyyətə başladığı müddətdən bu günə kimi Azərbaycanda kitabxanaşünaslığın ayrı-ayrı problemləri üzrə ilk elmi tədqiqat işləri yazmış, ali kitabxanaçılıq təhsilinin inkişafına dəyərli töhfələr vermiş yüzlərlə səriştəli kitabxanaçı kadrların, alimlərin yetişməsində misilsiz xidmətlər göstərmişdir.

 

Alimin Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi inkişafına dair çoxsahəli tədqiqatları sayəsində ərsəyə gəlmiş "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixindən (1870-1920)" (1960), "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi (1933-1958)" (1974), "Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq təhsili" (1998),"Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi: ən qədim dövrdən XX əsrə qədər" (2004), "XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda kitabxana işinin əsas inkişaf istiqamətləri: mülahizələr, təkliflər və proqnozlar" (2006), "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi: XX əsrin birinci yarısında" (2007), "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi: XX əsrin ikinci yarısında və XXI əsrin əvvəllərində" (2010), "Kitabxana və cəmiyyət" (2011), "Kitabxanaşünaslığın tarixi və metodologiyası" (2014) "Türk dünyası milli kitabxanaları" (2016) əsərləri Azərbaycanda milli kitabxanaşünaslıq elminə dəyərli töhfələr hesab edilir.

 

Abuzər müəllimin xarakteri üçün əsl vətəndaşlıq, milli təəssübkeşlik, dövlət və dövlətçiliyə sədaqət, yüksək ziyalılıq, yürütdüyü mühakimələrdə elmilik və məntiqilik, şəxsi müstəvidə xeyirxahlıq, əsl insani münasibətlər səciyyəvidir.

 

Professor A.Xələfov ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin irsinin öyrənilməsi, kitab, kitabxana və biblioqrafiya mədəniyyətinin inkişafı sahəsində onun xidmətləri, ulu öndərin bu sahədəki siyasətinin Prezident cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsinə həmişə elmi tədqiqatlarında xüsusi önəm vermişdir. "Heydər Əliyev və Azərbaycanda kitabxana işi", "Kitabxana işinə dair Heydər Əliyev doktrinası uğurla həyata keçirilir", "Heydər Əliyev: Biblioqrafik məlumat kitabı", "XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda kitabxana işinin əsas inkişaf istiqamətləri (mülahizələr, təkliflər və proqnozlar)" adlı monoqrafiyaları zəngin elmi axtarışların nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Bu əsərlər onun milli dövlətçilik ideyalarına, azərbaycançılıq ideologiyasına sədaqətini bir daha göstərir.

 

Abuzər müəllimin ən mühüm keyfiyyətlərindən biri kimi çalışdığı sahədə həyata keçirilməsi zəruri olan obyektiv prosesləri daha tez və dərindən dərk etməsi və bu istiqamətdə konkret addımlar atmasıdır. Dünyada qlobal informasiyalaşdırma proseslərinin getdiyini görən Abuzər müəllim 1999-cu ildə BDU-nun Kitabxanaşünaslıq kafedrasının nəzdində "Kitabxanaların kompüterləşdirilməsi" elmi-tədqiqat laboratoriyasını yaratmaqla ölkədə bu prosesə güclü təkan verdi. Müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının kitabxana-biblioqrafiya işinə tətbiqi bundan sonra ölkə miqyasında yayılmağa başladı. Nəticədə Azərbaycanda kitabxana-informasiya məkanında ab-hava dəyişdi. Bu da Abuzər müəllimin millət və dövlət qarşısında böyük xidmətlərindən biridir.

 

Bakı Dövlət Universitetinin fəxri professoru Abuzər Xələfov milli kitabxanaşünaslığın nəzəri əsaslarının işlənməsində öndə getdiyi kimi, eyni zamanda ali və orta ixtisas kitabxanaçılıq təhsilinin standartlarının hazırlanmasının rəhbəri olmuşdur. O, müvafiq sahə üzrə dünyada baş verən prosesləri, Avropanın aparıcı ali və orta ixtisas təhsili məktəblərinin tədris planlarını diqqətlə öyrənmiş və milli xüsusiyyətləri nəzərə almaqla orijinal "Kitabxanaçılıq-informasiya", "Kitabşünaslıq" ixtisasları üzrə təhsil planlarını hazırlayan işçi qrupunun rəhbəri olmuşdur. Respublikada kitabxanaşünaslıq elminin inkişafı sahəsində, həmin sahənin hüquqi-normativ bazasının yaradılması yolunda ciddi işlər aparmış, 1998-ci ildə onun sədrliyi ilə ölkədə kitabxana işi sahəsində dövlət siyasətinin əsasını təşkil edən "Kitabxana işi haqqında" Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi hazırlanmış, Milli Məclis tərəfindən qəbul edilmişdir. Dəyərli alimin fəal iştirakı ilə "Azərbaycan Respublikasının kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" hazırlanmışdır. Bu rəsmi sənədlər həm Azərbaycanda kitabxanaçılıq işinin inkişafında, həm də respublika kitabxanalarının müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə dünya standartları üzrə fəaliyyətinin təmin edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir.

 

2015-ci ildə bütün kitabxana ictimaiyyəti üçün çox əlamətdar bir nəşr olan "Azərbaycan Kitabxana Ensiklopediyası" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafi üzrə Dövlət Proqramı"na müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə Azərbaycan Milli Kitabxanasının birgə layihəsi kimi işıq üzü görmüş və Milli Kitabxanada təqdimatı keçirilmişdir. Layihə rəhbəri Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və turizm naziri fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Əbülfəs Qarayev olan Azərbaycanda kitabxana işi sahəsində hazırlanan ilk fundamental soraq-məlumat nəşrinin elmi redaktoru Azərbaycan milli kitabxanaşünaslıq elminin banisi, professor Abuzər Xələfovdur. Respublikamızın əsas elmi kitabxanalarının rəhbərləri və aparıcı mütəxəssislərinin, görkəmli alimlərin daxil olduğu redaksiya heyətinin və işçi qrupunun bir neçə illik gərgin əməyinin nəticəsi olan ensiklopediya alimin xüsusi göstərişləri və dəyərli tövsiyələri əsasında işıq üzü görmüşdür.

 

Ümumilikdə, 300-ə yaxın elmi əsərin, 10 monoqrafiya, 30- dan artıq kitabın - dərslik və dərs vəsaitlərinin müəllifidir. 30-a yaxın elmlər namizədi və doktor yetişdirmişdir.

 

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi görkəmli kitabxanaşünas alim Abuzər Xələfovun fəaliyyətini daim yüksək qiymətləndirmişdir. Belə ki, 2006-cı ildə R.Behbudov adına Mahnı Teatrında A.Xələfovun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş təntənəli tədbir keçirilmiş və Nazirliyin dəstəyi ilə "Professor Abuzər Xələfov" adlı biblioqrafik məlumat kitabı çap edilərək respublikanın şəhər və rayon kitabxanalarına paylanmışdır. 2011-ci il 14 dekabr tarixində Milli Kitabxanada Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, TÜRKSOY və Azərbaycan Milli Kitabxanasının birgə təşkilatçılığı ilə görkəmli kitabxanaşünas alim, professor Abuzər Xələfovun 80 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans keçirilmişdir. Yubiley ərəfəsində görkəmli alim Nazirliyin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir. Eyni zamanda 2011-ci ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunmuş iki kitabın - Abuzər Xələfovun "Kitabxana və cəmiyyət" monoqrafiyası və "Abuzər Xələfov" biblioqrafik məlumat kitabının təqdimetmə mərasimi də keçirilmişdir.

 

Böyük fəxarət hissi ilə xidmətləri barədə danışdığımız alimin əməyi və zəhməti təbii ki, dövlətimiz tərəfindən dəyərləndirilmiş və o, ən yüksək mükafatlara layiq görülmüşdür. Hələ 1969-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adını almış, 2000-ci ildə "Şöhrət" ordeni, 2001-ci ildə "Əməkdar elm xadimi" fəxri adı, "Xeyriyyəçilik və maarifçilik" medalı, 2002-ci ildə "Təhsil sahələri üzrə nailiyyətlərə görə" mükafatı, 2005-ci ildə "İlin müəllimi" fəxri adı, 2006-cı ildə "Əlaçı təhsil işçisi" döş nişanı, 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fəxri Təqaüdçüsü, 2009-cu ildə "İlin nüfuzlu ziyalısı" fəxri diplomuna layiq görülmüş, 2016-cı ildə isə Bakı Dövlət Universitetinin ilk fəxri professoru seçilmişdir.

 

Azərbaycan kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiyaşünaslıq elmlərinin və məktəbinin, ali kitabxanaçılıq təhsilinin banisi, xalqımızın kitabxana-biblioqrafiya mədəniyyətinin lideri Abuzər müəllim şöhrətin zirvəsinə halal zəhməti ilə çatmış və bu halallığın, zəhmətkeşliyin, prinsipiallığın, mübarizliyin ona bundan sonra da daha yüksək zirvələr fəth etməyə imkan verəcəyinə ürəkdən inanırıq.

 

Abuzər müəllim həyatının müdrik və məhsuldar dövrünü yaşayır. Onun bütün həyatı elmə, təhsilə və Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına həsr olunmuşdur. Alim bu gün də kitabxanaçılıq işinin çiçəklənməsi və daha da inkişafına, onun müasir dünya standartları səviyyəsində təşkilati və idarəçilik baxımından möhkəmlənməsinə dəyərli tövsiyələri və təklifləri ilə hər zaman dəstək olur, köməklik göstərir.

 

Çox hörmətli, Abuzər müəllim! Sizə 85 illik yubileyiniz münasibətilə möhkəm can- sağlığı, apardığınız işlərin bütün istiqamətlərində müvəffəqiyyətlər, yeni nailiyyətlər və uğurlar arzulayırıq. Sizdən yeni-yeni yaradıcılıq əsərləri, həmişə ehtiyac duyduğumuz öyüd və nəsihətlərinizi, tələbəniz və davamçınız kimi peşəkar tövsiyələrinizi gözləyirik.

 

Kərim TAHİROV

Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru, professor

Nadir İSMAYILOV

BDU-nun Biblioqrafiyaşünaslıq kafedrasının müdiri, dosent

 

525-ci qəzet.- 2016.- 6 dekabr.- S.4.