“Əbədi ezamiyyət”

Gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi

Gənc nəslin köklərimizə, milli adət-ənənələrimizə bağlı, vətənpərvər ruhda tərbiyəsi çağdaş zamanın, daha doğrusu böyüklərin qarşısında duran mühüm məsələlərdən biridir.

Zaman keçdikcə, dünya dəyişildikcə, yeni-yeni texnologiyalar, müasir ünsiyyət vasitələri yarandıqca, insanların yaşam sürəti və ümumiyyətlə həyata baxışları başqalaşdıqca bu iş çətinləşir. Müasir insanın elmi, tarixi, ədəbiyyatı, incəsənəti qavrama forması da fərqlidir. Yəni bu gün bir mövzunun öyrədilməsi, təbliği, çağdaş dildə desək, “piar”ı üçün saatlarla sürən mühazirələrdən, qalın kitablardan daha effektiv müasir vasitələr mövcuddur. Bunlar video-çarxlar, audiovizual vasitələr, fləş-moblar, sənədli və bədii, bioqrafik filmlər və s. ola bilər. Və təcrübə də göstərir ki, bu yeni təbliğat vasitələri bir qayda olaraq gənclərə daha çox təsir edir, onların düşüncə, qavrama tərzinə daha uyğun gəlir. Həm də internet əsrində, sosial şəbəkələr zəmanəsində bu cür yeni təqdimat üsullarının effekti danılmazdır. Azərbaycanda mədəniyyətimizi, ədəbiyyatımızı, dilimizi, tariximizi təbliğ edən, gənc nəslin maarifləndirilməsinə, onlarda vətənpərvərlik duyğularının aşılanmasına xidmət edən bədii və sənədli filmlər, habelə bioqrafik kino, video-materiallar hələ Sovet dönəmindən çəkilib. Sual oluna bilər ki, məgər ədəbi, tarixi filmlər gənc nəslin vətənə sevgisini, bağlılığını artırmaq üçün ən effektiv yoldurmu? Məncə, indiki dinamik zamanda bəli. Həm də axı doğrudan da birbaşa tərbiyə üsullarındansa, yəni “vətəni sevin”, “vətəni sevmək lazımdı”, “vətən anadı” kimi “plakat”lardansa şüuraltına təsir edən maariflənmə yolu daha düzgün, daha effektivdir.

Millət kimi, xalq kimi qədim, zəngin mədəniyyətə, incəsənətə, qürurverici tarixə mənsubluğumuz bu cür filmlər üçün zəngin material verir. Və heç şübhəsiz ki, tariximizin Cümhuriyyət dövrü bu mənada son dərəcə maraqlıdır. Şərqdə ilk Respublikanı yaradan xalq olmağımız, XX əsrin əvvəllərində qısa müddətdə də olsa, müstəqil dövlətimizi yaratmağımız sadə məsələ deyil, lakin bütün bu tarixi faktların gənc nəslə çatdırılması, həqiqətlərin olduğu kimi doğru-dürüst öyrədilməsi də tarixçilərin qarşısında duran məsələdir. Lakin artıq vurğuladığım kimi, yeni üsullarla maarifləndirmə dövrün mütəxəssislər - tarixçi-alimlər, sənətkarlar qarşısında qoyduğu əsas şərtlərdən biridir.

Bu günlərdə tamaşaçılara təqdim edilən “Əbədi ezamiyyət” filmi məhz bu baxımdan da son dərəcə mühüm mədəni hadisədir. Film Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 1919-cu ilin yanvarında parlament sədri Əlimərdan bəy Topçubaşovun rəhbərliyi ilə Paris Sülh Konfransına ezam etdiyi nümayəndə heyətinin taleyi barədədir. Filmin baş prodüseri Arzu Əliyeva, baş məsləhətçisi tanınmış diplomat Ramiz Abutalıbovdur. Ssenari müəllifi məşhur jurnalist, ssenarist Müsəllim Həsənovdur. Film qısa müddətdə internet-mediada, sosial şəbəkələrdə yayıldı, geniş müzakirələrə səbəb oldu. Ssenari müəllifindən “Əbədi ezamiyyət”in uğurunun sirri və əsas əhəmiyyəti barədə soruşanda o filmin nə qədər uğurlu olub-olmaması barədə nəticəni tamaşaçılara buraxdığını söylədi, amma bu cür işlərin əhəmiyyətini vurğuladı:

“Hesab edirəm ki, “Əbədi ezamiyyət” Azərbaycan tarixinin, xüsusən müstəqillik tariximizin öyrənilməsi baxımından əhəmiyyətli bir filmdir. Yəni film Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə məhz bu məqsədlə çəkilib. Bildiyiniz kimi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tarixi, eləcə də Paris Sülh Konfransına gedən nümayəndə heyətinin taleyi barədə çox maraqlı və ciddi elmi araşdırmalar aparılıb, sanballı kitablar nəşr edilib. Amma bu tədqiqatlar əsasən elmi xarakter daşıyır, daha çox tarixçilər və bu sahə ilə maraqlanan mütəxəssislər tərəfindən oxunur. Heç kimə sirr deyil ki, indi gənclər arasında kitab oxumaq, yumşaq desək, dəbdə deyil. Ona görə də geniş oxucu kütləsi, xüsusən cavanlar Paris Sülh Konfransında Azərbaycanı təmsil edən nümayəndə heyətindən, onların keşməkeşli taleyindən, demək olar ki, xəbərsizdir. Fikrimcə, “Əbədi ezamiyyət” məhz bu baxımdan əhəmiyyətlidir. Çünki indi dünyanın əksər ölkələrində tarixin öyrənilməsində məhz sənədli və bədii filmlərdən geniş istifadə olunur. Məsələn, qardaş Türkiyədə çəkilən “Möhtəşəm yüzil” buna yaxşı nümunə sayıla bilər”.

Müsahibimin, “Qərib məzarlar” kitab-albomunun da müəllifi olan Müsəllim Həsənovun “Əbədi ezamiyyət”in məhz gənc nəslə təsir üçün çəkildiyini xüsusi qeyd etməsi maraqlıdır. Yəni məqsəd bu dövrləri az qala əzbər bilən tarixçilərdən, mütəxəssislərdən daha çox məhz gənclərə təsir etməkdi. Çünki gəncliyə, yeniyetməliyə xas olan cəhətlərdən biri də öz qəhrəmanını seçmək, yaxud bunu uydurmaqdı. Belə olan halda o qəhrəmanların məhz bu cür tarixi şəxsiyyətlər, millətinin müstəqilliyi, azadlığı yolunda, böyük amal uğrunda hər şeyə hazır olan adamlar arasından seçilməsi nə qədər gözəl olar, deyilmi?

Film sözün əsl mənasında qürur hissi doğurur. Nə qədər pafoslu səslənsə də, bütün məhrumiyyətlərə baxmayaraq xalqımızın müstəqilliyinə, Cümhuriyyətin qurulmasına, dünyada tanıdılmasına nail olan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Əkbər ağa Şeyxülislamov, Xəlil bəy Xasməmmədli, Əhməd bəy Ağayev, Məmməd Məhərrəmov, Ceyhun Hacıbəyli, Miryaqub Mirmehdiyev, Abbas bəy Atamalıbəyov və digər istiqlal mücahidlərini hər bir Azərbaycan vətəndaşı tanımalıdır. Bu gün 25-30 yaşı olan gənc az qala yüz il öncə həmyaşıdlarının təkbaşına, maliyyə sıxıntılarına, ciddi kənar maneələrə baxmayaraq dünya sahiblərini inandırıb müstəqilliyimizin tanınmasına nail olmasını niyə bilməsin ki? Bütün bunlardan ötrü, həqiqətlərin tamaşaçıya fərqli, maraqlı təqdimatı üçün yaradıcı heyət ciddi zəhmət sərf edib, təxminən ilyarım müddətində Bakı, Tbilisi, Moskva, Sankt-Peterburq və Paris şəhərlərindəki arxivlərdə araşdırmalar aparıb, bu şəhərlərdə video və fotoçəkilişlər edib, Fransada Azərbaycan mühacirəti ilə bağlı tədqiqat aparan alimlərlə görüşləri və söhbətləri lentə alıb. Film əsasən sənədli şəkildə çəkilsə də, canlı kadrlar, orijinal, bədii səhnələr tarixi faktların daha da maraqlı təqdimatını təmin edir. Eyni zamanda qəhrəmanların taleyinə, həyat hekayələrinə, xarakterlərinə uyğun seçilmiş, Azərbaycan şairlərinin məşhur şeirlərindən misraların səsləndirilməsi filmə ədəbi intonasiya da verib.

Aktyorların həm səssiz, az qala emosiyasız, həm də təsirli oyunları da filmin uğurlarından biridir. Məmməd Məhərrəmovun rolunu canlandıran rejissor Tahir Əliyev də onlarla tarixi, sənədli film müəllifi kimi “Əbədi ezamiyyət”in məhz maarifləndirici əhəmiyyətini xüsusi qeyd elədi:

“Məmməd Məhərrəmovun rolunu ifa etmək çox məsuliyyətli və xoş oldu mənə. Mənəvi tərəfdən bu mövzuya yaxın olduğum üçün xüsusi zövq aldım. Mən özüm də tarixi və sənədli filmlər müəllifiyəm. Tamaşaçılara, kinosevərlərə, kinoşünaslara söyləmək istəyirəm ki, maarifləndirici ideya ilə çəkilmiş bu cür filmlərə yanaşma bir qədər fərqli olmalıdır. Yəni müəlliflər qarşılarına qoyduqları ideyaya nə dərəcədə nail ola biliblər, bu araşdırılmalıdır. Bu mənada fikrimcə film alınıb, elə ilk təqdimatdaca tamaşaçıların reaksiyaları çox şey deyirdi”.

Tahir Əliyevin fikirlərindən çıxış edərək söyləmək olar ki, “Əbədi ezamiyyət”in bir neçə gün ərzində sosial şəbəkələri, gündəmi, medianı “zəbt” etməsi də yaradıcı heyətin məqsədə çatmasından xəbər verir. Sonda qəhrəmanların hər birinin həyatının acınacaqlı sonluğu, qəriblikdə vəfat etmələri, qərib məzarları göstərilir. Və tarixin onların əziyyətlərini nəticəsiz qoymaması... Özləri görməsələr də, Azərbaycanın müstəqilliyə qovuşması, dünyada suveren ölkə kimi tanınması... Bütün bunlardan təsirlənməmək, nəticə çıxarmamaq mümkün deyil.

Tənqidçi-alim, diplomat Vilayət Quliyev “Sadıq bəy Ağazadənin sahibsiz məzarı” adlı məqaləsində mərhum prezident, ümummilli lider Heydər Əliyevlə bağlı bir xatirəsini bölüşür. Daha doğrusu, Heydər Əliyevin Paris ətrafındakı müsəlman məzarlığında dəfn edilən tanınmış mühacir həmvətənlərimizin qəbirlərinin son dərəcə bərbad vəziyyətdə, itib-batmaq təhlükəsi qarşısında olduğundan keçirdiyi narahatlıqdan söz açır: “Nazirliyin vəsaiti hesabına məzarların dördü də tam sahmana salındı, baş daşı yazıları təzələndi. 2031-ci ilə qədər 30 illik icarə haqqı (Fransada məzar yerləri icarəyə götürülür və haqqı ödənilməsə başqaları tərəfindən alına bilər) ödənildi. Bir təsadüf nəticəsində bu hadisədən xəbər tutan Prezident Heydər Əliyev çox razı qaldı. “Yaxşı iş görmüsən” - dedi. Sonra 1970-ci illərin ortalarında Əlimərdan bəy Topçubaşovun arxivini Fransadan gətirməyə çalışdığını, oğlu Ələkbər bəyi Azərbaycana dəvət etdiyini, hətta bütün bu işləri yoluna qoymaq məqsədi ilə Mərkəzi Komitənin katibi Həsən Həsənovu Fransaya göndərdiyini danışdı. Sonra özünəməxsus işıqlı təbəssümlə gülümsəyərək “İndi sən tarixlə bağlı məsələləri bir az bilirsən. Ona görə də düzgün qərar qəbul eləmisən. Dərd burasındadır ki, çoxlarının heç nədən xəbəri yoxdur” - dedi”.

Ümummilli liderin tarixin bu cür həssas, önəmli məqamlarına diqqəti, münasibəti heç kəs üçün sirr deyil. Bu mənada “Əbədi ezamiyyət” Heydər Əliyevin də maarifçilik ideyalarına xidmət edir.

Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur.

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2016.- 27 fevral.- S.11