Yaddaşımın İçəri
şəhəri - 132
Bu xatirələrimi Bilik Gününə
həsr edirəm
132 saylı Bakı məktəbini gözəl
İçəri şəhərimizin bir uzantısı kimi
xoş bir ovqatda xatırlayıram.
Pəncərələri
bir üzdən qala qapısına açılan bu binaya təhsil
almağa gələn
uşaqların əksəriyyəti İçəri şəhərdən
idi və onların yaşadıqları məhəllələrdən
özlərilə gətirdiyi xüsusi ab-hava, mədəniyyət,
davranış normaları 132-nin divarları arasında qəribə
və gözəl bir şəkildə cilalanırdı. Bu mənada 132 həm də Azərbaycan
üçün həqiqi ziyalı hazırlayan bir məktəb
idi. Bu təhsil ocağını bitirənlərin
sırasında xeyli sayda tanınmış insanlarımız
var: akademik Kamal Talıbzadə, yazıçılar Həsən
Seyidbəyli, Nurəddin Babayev, Xalq artistləri Leyla Bədirbəyli,
Əminə Dilbazi, Gülağa Məmmədov, Fuad Poladov,
Cahangir Zeynalov, mənə universitetdə ərəb ədəbiyyatından
dərs demiş professor Aida İmanquliyeva və Nərmin
Sultanlı, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Adil Quliyev,
məşhur tibb işçisi Zəhra Quliyeva, gözəl
alimlərimiz Şövkət Tağızadə, Azadə
Rüstəmova, Fəridə Vəlixanlı və onlarla
başqaları...
Təbii ki, 132-də təhsil, tərbiyə, mədəniyyət
aurasını ilk növbədə müəllimlərimiz
yaradırdı. İbtidai təhsilimi rəhmətlik Həvva
müəllimədən aldım. Qardaşım
Fəxrəddinə də dərs deməyi onu ailəmizə
xeyli dərəcədə məhrəm etmişdi. Həvva
müəllimədən mənə yadigar nəsnələrdən
biri əlimdən
tuta-tuta öyrədib gəlişdirdiyi yazı xəttimdir ki,
o zamandan bəri dəyişməz qalır.
Müəllimlərim
barədə xatırladığım ən maraqlı cəhət
bir də odur ki, peşələrinə vurğun bu cəfakeş
insanlar üçün bilik öyrətmək olduqca
ilhamlı bir iş idi. Şövkət müəlliməyə
görə az qala riyaziyyatçı
olacaqdım, məndə riyaziyyata elə aludəçilik
yaratmışdı ki, bir də baxdım olimpiadaların fəal
iştirakçısı və qaliblərindənəm,
sinifdənkənar riyaziyyata dair ədəbiyyat oxuyuram...
Fizik Əhəd müəllimi, kimyaçı
Əşrəf müəllimi də minnətdarlıqla
anıram. Və ağlıma da gəlməzdi ki, nə zamansa
dəqiq elmlərə aid hər ikisinin
aşıladığı baza bilikləri ilahiyyat üzrə
apardığım araşdırmalarda gərəyim olacaq.
Mənə ərəb dilindən dərs demiş Əminə
müəllimənin də yaddaşımda öz məhrəm
yeri var.
Rus dili
müəllimələri Lyubov Mixaylovna ilə Yelena Mixaylovna
rus dili və ədəbiyyatını elə məhəbbətlə
tədris edirdilər ki... Bir gün Moskvadan,
SSRİ Maarif Nazirliyindən Bakıya gələn komissiya
üzvlərini 132-yə gətirmişdilər. Rus dili dərsimizdə iştirak etdilər. Dərs bitəndən sonra Yelena Mixaylovnaya təəccüb
və təriflə deyiblərmiş ki, şagirdlərin belə
mükəmməl ruscasına ancaq rus məktəblərində
rast gəlinir. Hələ Nekrasovun “Russkiye
jenşinı” əsərinin ustalıqla səhnələşdirməsini
demirəm. Aparıcılığını
etdiyim bu tamaşada dostlarım Fərmanla Ofeliyanın məharətli
ifası yadımdan çıxmaz. Aktyorluğun
arxasınca getsəydilər, heç şəksiz, indinin məşhur
sənətkarları olacaqdılar...
Ana dili və ədəbiyyat fənlərini Zərifə
müəllimə aparırdı. O, həm də sinif rəhbərimiz
idi. Bu gözəl insanın cəfakeşliyi, zəhməti,
tələbkarlığı unudulmazdır. İndi ara-sıra hətta televiziya
diktorlarının ədəbi dilimizin tələffüzünə
xələl gətirən nitqlərini dinlədikcə
düşünürəm, heç şübhəsiz, onların
Zərifə xanım kimi müəllimləri olmayıb.
132-ni rəhmətlik Ramizə İsmayılovasız təsəvvür
edə bilmirəm. Şair Rüfət Əhmədzadənin
bacısı idi. Mən 8-ci sinifdə
oxuyanda SSRİ Ali Sovetinin deputatı olan bu xanımı məktəbimizin
müdiri təyin etmişdilər. Müəllim
kollektivinə qarşı tələbkar olan Ramizə müəllimə
şagirdlərlə münasibətində rəsmiyyətdən
xeyli uzaq idi. Mənimlə ərkyana
dostluğu da vardı. Onun gəlişilə
132-də yeni bir ab-hava yaşanmağa başladı, məktəb
ölkə miqyasında da tanındı. Məşhur
sənət adamlarının iştirakı ilə
keçirilən müxtəlif məzmunlu maraqlı, təntənəli
gecələr, konsertlər, yarışların şöhrəti
132-dən kənara da yayılırdı. Nəsibə
Zeynalova Hacıbaba Bağırovla məktəbimizin kiçik
səhnəsindəcə məşhur tamaşalardan
parçalar göstərir, Yalçın Rzazadə bəstəkar
Oqtay Kazımovun müşayiətilə o zaman dəbdə
olan mahnıları oxuyur, Əminə Dilbazi bizə Azərbaycan
rəqslərinin incəliklərini öyrədirdi. Və bütün bunların təşkilatçısı
gözəl ədəbiyyat bilicisi, məntiqli və bəlağətli
nitqləri hələ də qulağımda səslənən
unudulmaz Ramizə müəllimə idi. Onun
gətirdiyi bir vacib yenilik də əlaçıların
sayına məhdudiyyət qoyulmadan səxavətlə
qızıl medala layiq görülməsi idi. Elə il olurdu bir ildə
7-8 nəfərə bu mükafat təqdim edilirdi. Mənə verdiyi qızıl medalı hər
gördüyümdə bunun o zamankı sevincini indi də
yaşayıram.
Sovet Azərbaycanında
tədrici ruslaşma siyasətinin qarşısını alan mexanizmlərdən biri və mən deyərdim,
ən vacibi milli tədris ocaqlarının varlığı
idi. Bu ocaqların biri də 132 idi ki, bədii
yaradıcılığa başladığım ilk illərdə
məni sətiraltı mənası o zamanın oxucularına
aydın olan “Arxa cəbhə” adlı belə bir şeir
yazmağa sövq etmişdi:
Arxada
qalıb
məktəbli illərim,
ilk
sevgimin
hələ də közərən ocağı,
saçımıza sığal çəkən
bir
söyüdün saçağı,
bir
dünya sevincim,
qəhqəhəli gülüşlərim.
Arxada
qalıb
o illərin
gerçəkliyi,
bu
günümün yuxusu
böyük-böyük işlərim.
Arxada
qalıb
neçə yerə bölünmədiyim illər,
yadların dilində dinmədiyim illər.
Arxada
qalıb
arxa
olub, arxadaş olub
on ilim.
Yapışır
qolumdan bu gün
o illər
bərkimiş ana dilim.
İnamla
döyüşürəm,
inamla
deyişirəm,
coşur
təbim.
Həyat
döyüş meydanı -
arxa cəbhəm
Cavid adına
132 nömrəli məktəbim.
Oğlanlı-qızlı
sinif dostlarımızın da hərəsi bir aləm idi... Məktəb həyatını, əlbəttə,
dava-dalaşlarsız da təsəvvür etmək
mümkün deyil. Başqa siniflərin,
başqa məktəblərin şagirdləri ilə
uşaqlarımızın əlbəyaxa davaları birmənalı
olaraq şəxsiyyət toxunulmazlığını kimlərinsə
pozması üzündən baş verirdi və bu davalarda
kollektiv olaraq iştirak etmək ənənəsi də
gözəl idi.
Belə
“təhlükə anlarında” hərdən mənə
yardım üçün qoşulan bir nəfər də
vardı - bizdən iki il aşağı
sinifdə oxuyan, sonradan məktəbi qızıl medalla bitirən
qardaşım Xansuvar.
Dərs əlaçısı,
fəal ictimaiyyətçi, məktəbin xalq
çalğı alətləri ansamblının bədii rəhbəri
idim, amma bütün bunların pis oxuyan şagirdlərlə
münasibətimə qətiyyən dəxli yox idi, hamı ilə,
həmçinin hansısa səbəbə görə sinifdə
“boykot”a məruz qalan uşaqlarla da isti münasibətim
vardı.
Belələrindən biri ipə-sapa yatmaz Firudin idi, dərslərini
oxumazdı, alverə qurşanıb pul qazanmaqla məşğul
idi. Direktorumuz Ramizə müəllimə onunla
münasibətimi alqışlayırdı ki, nə
yaxşı belə bir avara ilə dostam.
Hesab
edirdi bəlkə mənimlə çox oturub durarsa təlim-tərbiyəsində
müəyyən dəyişiklik yaranar... Təsirim
belə oldu ki, başladı şeir quraşdırmağa.
Əhəmiyyət vermirdim yazdıqlarına. Bir gün gəldi
ki, bir bunu oxu, gör qərdeşin nə yazıb.
İndi də təbəssümlə xatırlayıram o misraları:
Bir zaman
qopacaq yer üzündə həyəcan,
Devirəcək sülhü türk-Azərbaycan.
Partiya
qalacaq sülh üzünə mat,
Gələcək köməyə birləşmiş
ştat.
Xeyli gülüşdük. “Sülh” sözü o zamanlar
beynimizdə Sovet hökuməti ilə assosiasiya olunan bir məzmun
daşıyırdı. Qəzet, televiziya gecə-gündüz
qərb dövlətləri əleyhinə təbliğat
aparır, Sovet hökumətinin sülh siyasətindən
ağızdolusu danışırdı. “Türk-Azərbaycan”ın
“sülhü devirməyi” ölkəmizin müstəqilliyə
qovuşması kimi anlaşılmalı idi. Bununla belə,
həmin ifadədə
Firudinin təbiətinə uyğun xuliqanvari bir
sarkazm da vardı, əlbəttə. Partiya da
hakim kommunist partiyası idi ki, “sülh üzünə mat”
qalacaqdı, çünki sovetlərin
damğaladığı Amerika Birləşmiş
Ştatları Firudinin nəzərində “sülhü devirənin”,
yəni milliləşmiş Azərbaycanın yardımına
yetişəcəkdi. Antisovet məzmunlu bu
uşaq yazısı barədə donos verən olmadı.
Gülmək üçün arabir öz aramızda
xatırladığımız həmin misralar elə 132-nin
divarları arasında da qaldı...
132-yə bir şeir də həsr etmişəm. 5-6 il əvvəlin
yazısıdır. Mahnı sözləridir, bəstəsi
Türkər Qasımzadənin:
Gəldim
görüşünə əziz məktəbim,
mən
elə dünənki məktəb uşağı.
Açıram
qapını, açılır təbim,
budur pəncərəndən
yenə nur yağır.
Nəqərat:
Səndən
ucalıram aydınlıqlara,
bir evdə,
bir səndə yanıb ocağım.
İki cənnət
düşüb mənə bir ara -
Anamın qucağı, sənin qucağın.
Həkk
olub könlümə bir eşq kölgəsi,
səndədi, səndədi ilk səadətim.
Tərtəmiz
partanda yazı ləkəsi -
İlk
sevgi deyilən gizli həsrətim...
... Yuxarıda 132-ni İçəri şəhərin
uzantısı olaraq xatırladım. İndi xatirələrim
də yaddaşımın içində bir şəhər
salmış kimidir. Küçəsi, döngəsi, tini,
küncü-bucağı, meydanı uşaqların, heykəlləri
müəllimlərin olan bu şəhər necə varsa, eləcə
dəyişməz qalacaq, çünki bu şəhərin,
necə deyərlər, əbədi meri var. O da mən özüm.
Nəriman QASIMOĞLU
525-ci qəzet.- 2016.- 10 sentyabr.- S.17.