Darıxmaq payız fəslidir...

Darıxmaq payız fəslidir,

Soyunmuş ağaclar üşüyür

əlcəksiz uşaq kimi...

Payızın "darıxmaq fəsli" olması ifadəsi son dərəcə yüklü deyimdir, şair düşüncəsindən süzülüb gələn gözəlliyin misralarda poetikləşməsidir.

Bəlkə də, ilk misralarını uşaq düşüncələri ilə pıçıldayanda xəyalına da gəlməzdi ki, sonrakı taleyi şeirlə, sənətlə bağlı olacaq, sənət yolu onun ömür yolunda da işıq yandıracaq...

Aybəniz Əliyar öz içindən, nəfəsindən doğulan şairdir. Və bu nəfəs müasir ədəbi dünyamızda, deyərdim ki, artıq özünü təsdiqləmişdir. Bir söz əhli, qələm dostu kimi mən də şairin şeirləri haqqında fikir söyləyib oxucularla paylaşmaq qərarına gəldim.

Xəyallarım yellənir dar ağacında,

Kəndirin ortasına

Qara qarğa qonub başım əvəzi...

Onun da gözlərində

Gözlərimi dimdikləmək həvəsi...

Xəyalları ilə dar ağacından asılan şair ağrı-acıları misralara köçürərək özü də zamanın cəfakeş yolçusuna çevrilir. Əslində də, belədir, söz adamları həmişə için-için yanmış, yanğılarını sözlərin yaddaşına köçürmüşlər. Aybənizin dünyası da belədir. O, həyata sözünün ucalığından boylanır. Bu xüsusiyyətlər onun yaradıcılığını rövnəqləndirən, şeirlərini sevdirən əsas və vacib olan amillərindən biri və əsaslarındandır. Şeirdəki fəlsəfi mənanın dərinliyi insanı düşündürür, gələcək taleyi haqqında fikirləşməyə istiqamətləndirir. O, arzuların qanadında yollar keçir, məsafələr qət edir.

Hər insan həyatı bir təzə nağıl,

Tale vərəqlənir kitab halında.

Söz şair yaradır, şair söz doğur,

Şair qurban gedir sözün yolunda.

"Şair qurban gedir sözün yolunda..." Bu, bir həqiqətdir. Ömrünü gecəli-gündüzlü söz odunda yandıran şair pərvanə misalındadır. Yanır, külə dönür, qurban gedir. Talelər kitab kimi vərəqlənir. Hər şairin taleyi alnına bir cümlə ilə yazılsa da yozumu yüzlərlə kitaba sığan deyil. Qəribədir, ona görə ki, şairin qəlbi yazdığı əsərlərin sətirlərində döyünür. Onu oxuyub sona gəlmək, tamamlamaq mümkünsüzdür. Hər şeirdə sətir-sətir, söz-söz yeni duyğular açılır. Dünyanı da belə yaşayır şair.

Nə fırlanır dönə-dönə,

Bəlkə gəlib haqqa, dinə?

Namaz üstdə durum yenə,

Bir rükət qılım dünyanı...

Aybəniz Əliyarın analı dünyası maraqlıdır. Ana laylalarının şirinliyində, həzinliyində böyüyən şairin özü də anadır. Şübhəsiz ki, yuxusuz gecələr keçirən şairin ürəyində anaya məhəbbətlə, analıq duyğuları üst-üstə düşür, birləşir. Bəlkə də, Aybəniz Əliyar ən kövrək duyğularını elə beşik başında layla deyəndə şeirlərə çevirib, onları ana qəlbinin dərinliyindən gələn isti, şirin nəğmələr kimi qələmə alıb? Bəlkə, sevgisini, sevincini, göz yaşlarını bu nəğmələrin sətirlərinə hörüb? Axı məhəbbət hər şeyə qadirdir. O, insan qəlbində ən incə, dərin hisslər yaradır. Ana və övlad məhəbbəti, bəlkə də, bütün sevgiləri üstələyir.

Gözləri arzuyla, ümidlə dolu,

Qəlbi bağlı boxça, yoxlamaq olmur.

Ağaran telinə aparan yolu,

Bir gözün yadında saxlamaq olmur.

Qolları beşiyim, nəfəsi laylam,

Baxışı sabahım, varlığı canım.

Nə gözəl dünyadı analı dünyam,

Cənnətə bənzəyir hər dörd bir yanım.

Bəli, gözləri arzu və ümidlə dolu olan anaların qəlbi həmişə gizli boxça olub. O boxçadakı ağrı-acılar övladlarından gizli saxlanılıb. Ana hər çətinliyə dözüb, ancaq heç kəsə hiss etdirməyib. İçində çəkdiyi ağrılar ananın ağaran saçlarında görünüb, yol eləyib. Maraqlıdır, gözəldir, ən nəhayət mənalıdır. Səni duyğulandırır, kövrəldir. Bu şeir hər kəsə anasını xatırladır. Aybənizin uğurlarından biri də budur. Oxunan əsər kimsənin qəlbini titrədə bilirsə bunun özü nailiyyətdir.

Yenə həyalandı bənövşə üzü,

Ətrinə sarıldı nərgiz çiçəyi.

Bəlli bir duadır hər şirin sözü,

Sevgi məskənidir ana ürəyi.

Aybəniz Əliyar üçün səhər günəşinin gülümsəməsi, səhərin dənizin seyrinə çıxması üçün oyanması, ləpələrin insan kimi danışması, öz dillərində pıçıldaşması bir ayrı aləmdir. Bu gözəllikdən doymaq olmur. Bu, davamlı gözəllikdir.

Günəş üfüqlərdən boylanır yenə,

Dəniz seyrindəyəm, oyanıb şəhər.

Bax nələr danışır ləpələr mənə,

Nələr pıçıldayır, nələr bu səhər...

Şair bütün bunları başqaları kimi deyil, özünün baxdığı və gördüyü kimi görür. Bir sözlə, qəlbin gözü, gözün qəlbi ilə görüb duyur.

Aybəniz Əliyarın yaxın günlərdə işıq üzü görən "Qürubda Günəş" kitabı şairin şeir dünyasının gözəlliyini bir daha sübut etdi. Bu toplum ədəbi arenada şairi diqqət mərkəzində saxlayan kitab kimi özünə qısa müddətdə vəsiqə qazana bildi. Kitabdakı şeirlər oxucu qəlbinə sevgilərlə yol tapa bildi. "Qərənfil", "Qartal yuvası", "Qadın", "İydə çiçəkləyir", "Qaranquş yuvası, bənövşə ətri","Yağış", "Qarışqa yuvası", "Əl şəkilləri", "Kəpənək vüsaldır", "Unut məni" və sair şeirləri bu qəbildəndir. Bu sayı çox artırmaq olar. Çünki kitabdakı şeirlərin, demək olar ki, hamısı gözəl sənət nümunələridir.

Şeir dilindəki səmimilik, axıcılıq şairi sevdirən əsas amillərdən biridir. Bu baxımdan, Aybənizin şeir dünyası zəngin,dili rəvan və olduqca zərifdir. O, sözü pıçıldayır, qışqırmır. Bu pıçıltılar oxucu qəlbini asanlıqla ələ keçirə, sözün yaxşı mənasında zəbt edə bilir. "Bir məlhəm istədi yar köynəyindən", "Günəş doğdu eşqə güldü hər könül", "Oturub içimdə mürgü döyürəm", "Qapımı gecikən eşqlər döyəcək", "Gözlərimin gördüyü qədər gözəlsən", "Bir gül meşəsiyəm,bir dağ havası", "Ey özündə sönüb-bitən,məndə yanan, inanmıram", "Qışın ağ qanadlı kəpənəkləri ..." kimi misralar bir daha göstərir ki, Aybəniz sözə yeni həyat gətirir.

Bəyaz buludlara bələndi göylər,

Təbiət güllərin gözündə güldü.

Donumu geydikcə bağları tər-tər,

Şair ürəyimə ilham süzüldü.

Əlbəttə, şairin sevgi dünyasının ünvanı, ilk növbədə, yaşadığı yerin təbiəti olmalıdır. Gözəlliklərdən nəşət tapan sevgi uzunömürlü olur. İnanıram ki, şairin bu mövzularda olan şeirlərinin ömrü çox uzun olacaq, illər ötdükcə oxucu yaddaşında möhkəmlənəcəkdi. Və hər dəfə dinlənildikcə insan qəlbinə təzə ovqat gətirəcək, yeni sevinclər baş verəcəkdi.

Günəş doğdu, eşqə güldü hər könül,

Dua ilə dindi dillər, dodaqlar.

Qanımıza şirə qatdı elə bil,

Saf suyundan içdiyimiz bulaqlar.

Çox təbiidir. Saf sular insan qanını təmizləyir, eyni zamanda sağlamlığın qarantıdır. Qanımıza şirə qatan sular Vətən torpağı ilə saflaşan təbii sərvətimizdir. Şairin fikrincə də belədir...

Yəqin buludlarında

gözü yoldadır,

Yəqin onlar da

sevilmədiklərini başa düşür...

Yoxsa niyə bu qədər

ağlasınlar ki?..

Burada insana xas olan xüsusiyyətin, təbiət hadisəsinin üzərinə köçürülməsi metaforik düşüncələrdir. "Buludların sevilmədiklərini başa düşməsi" təzə ifadədir. Buradan görünür ki, şair daim axtarır, geniş dünyagörüşü və iti zehni ilə çox uğurlara imza atmağa nail ola bilir.

Bir dənizəm bu gün,

qəm dənizi, söz dənizi, ağrı dənizi...

Bir gəmi batıb dalğalarımda,

ümid gəmisi, sevgi gəmisi, səadət gəmisi...

Qağayılar dimdikləməkdədir

içimdə ölənləri,

ehtirasları, titrəyişləri, qürurları

... və səni,

... əsas da səni!

Daha dəniz olmayacam,

gəmiləri batan,

dalğaları hıçqıran,

qağayıları sevindirən.

Bu təsirli misralar da Aybəniz Əliyarındır. Belə şeirlər ruha rahatlıq gətirir. Çünki sadə dildə olduğu qədər də təmiz duyğulardan yaranıb bədii dərinliyi olan belə şeirlər. Nə qədər şərhlər yazılsa da, fikirlər şeirin ifadə etdiyi ucalığa çata bilmir. Düşündürür, gözlərin yol çəkir... Düşüncələr uzaqlara çəkir... Gözlərin dincliyinə qovuşmur. Ancaq bir qadın bu qədər dərin bir dəniz ola bilər, "qəm dənizi", " söz dənizi", " ağrı dənizi..."Sadə və səmimi, dolğun və gözəl, zərif, duyğusal fikir qəlbi yaşadır.

Bir mahnı olsa,

Dinləsək bərabər...

Qucağına sığınıb

Özümlə ağlasam doyunca...

O yaylıq əllərini

Ümidin toxunmadığı

Ürəyimin başına çəksən...

Ayrılmaq istəyirəm belə...

Bir mahnı dinləmək və ağlamaq, yaylıq əllərini çəkəndən sonra ayrılıq ifadəsi "yaylıq vermək ayrılıqdır" inancını xatırladır. Bu cür ifadə şeirin həm bədiiliyini, həm də həyat həqiqətlərinə inandırıcılığını qoruyub saxlayır. Bədii həqiqətlər duyumlu hər kəsi arxasınca çəkib aparır. Aybəniz bunları bacara bilir.

Ədəbiyyat səhifələrində "şəm və pərvanə" haqqında deyimlərin təkrar-təkrar şahidiyik. Aybəniz Əliyar bu məsələyə bir az başqa tərəfdən yanaşır, tam yeni bir deyimlə oxucu qarşısına çıxır.

Mənim evimdə sənin ayrıca saatın var,

Kiçik əqrəbi sənsən, böyük əqrəbi mən.

Hər saatda fırlanıram başına...

Sənin saatınla yaşamaq nədir, bilirsənmi?

Əqrəblərin bir-birinin başına fırlanması sevgi münasibətlərində yeni yaşamdır. Aybəniz belə şeirlərində bir yenilikçi kimi çıxır edir. Burada şeirlərin qəhrəmanı, hadisələrin iştirakçıları sanki özüdür. Bədii sual şeirin bədii gücünü artırır. Şeirdə şairliklə rəssamlıq birləşərək dəyərli bir sənət əsəri yaranır. Və şairin həyata, həyat hadisələrinə baxışları

Yarpaq-yarpaq sola payız,

Uça isti əllərindən.

Yenə bu soyuq əllərim,

Aça isti əllərində...

Şeirində olduğu kimi yüksək məna, gözəlliklər doğurur. Həmin gözəlliklər iki sevən ürəyin isti əllərində çiçək kimi açan əbədi yaşar sevgidir. Belə qeyri-adi düşüncələr Aybəniz Əliyarın yaradıcılıq yolunda və bu yolun əsas qolu olan sevgi dünyasında yanan sönməz işıqdır. Buradakı vüsal, ayrılıq, sevinc, göz yaşı qeyri-adidir.

Şairin içində bir qəm var. Həmin qəm "Qaragilə", "Apardı sellər Saranı" mahnılarındakı qəmi yada salır. Aşağıdakı şeirdə gördüyüm kimi...

Ağac özü bilir hansı yarpağı,

Budaqdan göynəyə-göynəyə düşür...

və yaxud

Saralıb xəyalın bir yarpaq kimi,

Payız vüsallıdır bu eşqin sonu...

Aybənizin şeirləri fikir orijinallığı ilə seçilir. Yarpaqların budaqdan düşməsi ayrılıqdı.Payızda qovuşmağıda özünəməxsusluğu ilə nəzmə çəkmək, şeirə gətirmək şairin qəlbindəki vüsalın təntənəsidir. Mənə elə gəlir ki, bunlar şeir deyil, alın yazılarıdır, bunları ancaq Aybəniz görə bilib, şeirə gətirə bilib. Əlbəttə, özünün duyduğu, gördüyü kimi.

Unudulmuş qadındı dəniz,

Orda batanların cəzası olmaz...

Saçlarını qürublarda darar,

Ətirlənməz sabahların sevgisində...

Dəniz və qadın... İki dərinlik ... Dənizin dibi, qadının ürəyi hər kəsə bəlli olmaz. Bütün ağrı-acılara rəğmən qadının bağışlamağı bacarmaq missiyası onu ucaldır. Lakin özü qüruba doğru addımlamaqdadır. Bu cür ifadələr təkrarsızdır, bənzərsizdir. Poeziyasevərlərin ürəklərini, sözün yaxşı mənasında, belə oğurlamaq hər şairə, yazara nəsib olan iş deyil. Bunu tam əminliklə söyləmək olar. Aybəniz buna nail ola bilib.

Quşsansa, yarpaqdı evin,

Daşsansa, torpaqdı evin.

Deyəsən çılpaqdı evin,

Boşalıb yatağın sənin...

Bu, şairin özünü ifadəsinin insan ruhuna sözlə təsirinin obrazlı ifadəsidir. Şeirdəki psixoloji əhval-ruhiyyə o qədər təbiidir ki, həyat həqiqətlərinə də, xəyali dünyaya da bir inam yaradır.

Aybəniz Əliyarın yaradıcılığı haqqında çox yazmaq olar, çox mətləblərə aydınlıq gətirmək olar. Lakin qalanını oxucu ixtiyarına buraxmaqla qələm dostumuza uğurlar arzulayır və onun "Payız" adlı şeirindən parçalarla fikirlərimi yekunlaşdırmaq istəyirəm.

Bitməyə sevgisi payız gözlərin,

Arzuya dönməyə solan çiçəklər.

Son bahar ötüşə, son yarpağını,

Töksə də ağacdan acı küləklər.

Həsrət öz donunu biçə hər gecə,

Körpəsi ağlaya qucağımızda.

Həzin musiqitək süzülə Günəş,

Dona çatılmayan ocağımızda.

Bənzəyə son bahar oktyabra,

Hər gün bir əhvalda dəyişə hava.

Üşüyə əllərin, basam bağrıma,

Üşüyə eyvanda boş qalan yuva.

Qədiməli ƏHMƏD

şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

525-ci qəzet.- 2016.- 15 yanvar.- S.7