“Azərbaycan” qəzetində parlament hesabatları və şərhlər

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi qarşısında

I cild (noyabr 1918 - aprel 1920)

Araşdırıb toplayanı, ərəb əlifbasından latın əlifbasına çevirəni, ön sözün müəllifi, lüğətin tərtibçisi: Şirməmməd Hüseynov

Transliterasiya redaktorları: professor Şamil Vəliyev, elmi işçi Samir Xalidoğlu (Mirzəyev)

Azərbaycan Parlamanı ətrafında

Qanuni-əvvəlin 2-də bələdiyyə idarəsində Bakı şəhəri müsəlmanlarından Azərbaycan parlamanına 5 nəfər nümayəndə intixab edilməsi üçün iclas vaqe olmuşdur. Seçki nəticəsində Azərbaycan parlamanına intixab edilənlər bunlar olmuşlardır:

Qara bəy Qarabəyov, Ağazeynal Tağıyev, Ağa Aşurov, Ağa bəy Səfərəliyev və Əliağa Həsənov.

“Azərbaycanda yaşayan polyak təşkilatları şurası tərəfindən Azərbaycan parlamanına dava vəkili S.A.Vansoviç intixab edilmişdir.

“Azərbaycan Cümhuriyyətində yaşayan gürcü əhalisinin mili şurası iclasında Azərbaycan parlamanına Q.İ.Tsıxaqaya intixab edilmişdir.

“Azərbaycan Cümhuriyyətində yaşayan yəhudi əhalisinin şurayi millisi iclasında Azərbaycan parlamanına yəhudi şurayi millisi sədri doktor M.A.Quxman intixab edilmişdir.

“Azərbaycanda yaşayan alman əhalisi tərəfindən mühəndis Fon Azərbaycan parlamanına nümayəndə intixab edilmişdir.

“Şurayi-Millinin 3 qanuni-əvvəl tarixli iclasında Şurayi-Milli qanunnaməsinin ikinci qeydi müqtəzasınca Asəf bəy Şıxəlibəyov həzrətləri Məclisi-Məbusan əzalığına intixab edilmişdir.

“Təşrini-saninin 3-də ticarət və sənaye ittifaqının iclasında Azərbaycan parlamanına əksəriyyəti-ara ilə Yusif Əhmədov intixab edilmişdir. Şura fövqüzzikr Yusif Əhmədov cənablarına parlamanda sülh və asayişi-ümumiyyəyə çalışmaq və məmləkətin ticarət, mədəniyyət və iqtisadiyyatını yüksəltmək üçün çalışmasına dəsturüləməl vermişdir. Əlavə Yusif Əhmədov cənabları ittifaq namindən parlaman nəzdində bir yer əvəzində 5 yer almaq üçün təşəbbüsatda bulunmalıdır. Zira ticarət və sənaye müəssisəsi məmləkətin tərəqqi və təalisi üçün böyük əhəmiyyəti-haiz bir müəssisidir.

“Tiflisdən Milli-Şura əzası, Gürcüstan hökuməti əndindəki siyasi nümayəndəmiz Məhəmməd Yusif Cəfərov, Nərimanbəyov və Ağamalıyev cənabları Bakıya varid olmuşlardır.

“Azərbaycan parlamanının güşadı elanı münasibətilə Azərbaycanın bir çox yerlərindən müsəlman və qeyri-müsəlmanlardan bir çox təbrik teleqramları gəlmişdir ki, vəqtilə təb ediləcəkdir.

“Azərbaycan”, 5 dekabr 1918, №56

Bakı, 7 qanuni əvvəl

Bir çoxu əvvəllərdə təşrini-saninin 16-cı gününə intiqadi təyin edilmiş parlamanı bu gün açılan parlamanımız ilə bir nəzərdə tutmağa iman edəmiyorlar.

“O vəqt başqa idi, indi isə başqa bir vəqtdir” - diyorlar.

“O vəqt siyasi vəziyyətimiz digər idi, indi isə digərdir” - söyliyorlar.

Buna görə də bir qədər soyuqluq, bir qədər tərəddüd, bir qədər şübhə, bir qədər skeptizm müşahidə ediliyor.

Öylə əsəbi nazik və tez hissiyatə uğruyan qardaşlarımız bunu bilməlidir ki, nə qədər “siyasi vəziyyət” dəgişəcəksə-dəgişsin, nə qədər “bu vəqt” o “vəqtə” bənzəmiyəcəksə-bənzəməsin, lakin qayə və amal birdir.

İnsan qəlbində bəslədigi amalın və idealın tərvicinə vəqt müsaidəsi istəməz. Nə vəqt olursa-olsun, nə zəman olursa-olsun, hal və övza nə dürlü dəgişir-dəgişsin, mətanəti-qəlbiyyə ilə müəyyən bir amal və qayəyə xidmət edən şəxs tərəddüdə uğraşmamalıdır.

Bəd: bu gün parlamanımız açılması özü buna dəlalət edir ki, “siyasi vəziyyət” bir o qədər də dəyişməmişdir. Lakin aralıqda bir qədər müşkülat törəmişdir ki, onun dəfinə çalışmaq həmin parlamanımızın vəzifəsindən ədd olunacaqdır. Bu etiqadla heç bir tərəddüdə yer verməksizin, Azərbaycan türkləri bu gün milli parlamanlarının güşadını alqışlamaqla onun fəaliyyətinə və iş görməsinə yardım etməlidirlər.

Yaşasın milli parlamanımız!

Yaşasın istiqlaliyyətimiz!

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

Tarixi günümüz

1337 sənəyi-hicrisi rəbiüləvvəlin 2-ci günü Türk-Azərbaycan tarixində xüsusi bir yer tutub böyük bir əhəmiyyəti haiz olacaqdır.

Bu gün o gündür ki, Azərbaycan türklərinin Milli Məclisi, Milli Şurası açılıb, Azərbaycan təkmil bir hökumət şəklinə girir.

Yüz, yüz əlli sənə bündan əvvəl müxtəlif xanlıqlardan ibarət olan Azərbaycan torpağının rus istilasından qazandığı bir mənfəət o oldu ki, bu topraq üzərində qurulmuş olan saxta və əməli hüdudları silinib-süpürülüb müttəhid və vəsi bir ərazi şəklinə girdi və bu gün xilas olub da iki milyonu mütəcaviz nüfusilə Azərbaycan Cümhuriyyəti namini daşımağa kəsbi-ləyaqət etdi.

Pəs bu gün haman bu Azərbaycan Cümhuriyyətinin Milli Parlamanı, Milli Məclisi açılmaqla təşkilat və tərtibati-siyasiyyəsi artıq itmamə yetir.

Parlamanımız daxilən və xaricən nə şərait içində açılır?

İstiqlalımızın felən yürüdülməsinə qarşı bugünki cahan zorluları tərəfındən məmaniətlər göstərilmiyorsa da, qəbuluna da hələ qol qoyanlar yoxdur. Məsələnin həlli, istiqlalımızın rədd və ya qəbulu gələcək sülh konfransının baxacaq işlərindəndir.

Bir tərəfdən dəxi Türk-Azərbaycan Cümhuriyyətində vətəndaşcasına yaşamaq, asayiş və istirahətimizin təmini yolunda əl-ələ verib çalışmağa dəvət etdiyimiz qeyri-müsəlmanlar arasında öylələri tapıldı ki, uzatdığımız ələ arxalarını çevirib parlamanımızı və hətta Cümhuriyyətimizi belə “namüssəm” ədd edərək istiqlalımıza qarşı bədxah olduqlarını indidən bildirdilər. Bunların içində hətta “boykot” sözünün istemalı kimi qabalıq və nəzakətsizlik göstərənlər də olmadı deyil.

Daxilən dəxi quldurluqları və ya rəsmi hökumət məmurluqları hələlik bizcə bəlli olmayan bir takım müsəlləh ermənilərin hüdudumuza təcavüz edib Azərbaycan müsəlmarları həqqində icra etdikləri qətl və qarət, zülm və cəfa xəbərləri cümləmizi mükəddər və mütəhəyyus etməkdədir.

Bu şərait, nə qədər mucibi-məsərrət olmasa da, parlamanımızın açılmasına qarşı məmaniət təşkil etmədi; biləks, Məclisi-Millimizin tezlik ilə açılmaq lüzumiyyətini meydanə qoydu.

Çünki yuxarıda icmalən zikr etdiyimiz əhvalatın bilaxirə Türk Azərbaycan Cümhuriyyəti üçün mübarək və müsaid bir yola düşməgi - məhz parlamanımızın vücudindən və çalışmasından asılı bir məsələdir.

Böylə olan surətdə, deməli, qəlbimizdə bəslədigimiz ümid - parlamanımızadır. Və ümidvarıq ki, cavan parlamanımız bu ümidimizin hüsuli yolunda var qüvvəsilə çalışacaq və siyasi imtəhanını xaricilər ənzari qarşısında parlaq bir surətdə verməklə vətənimizin istiqlal və azadlığına birinci səbəb olacaqdır.

Yaşasın Türk-Azərbaycan Cümhuriyyətinin cavan parlamanı!

Hacıbəyli Üzeyir

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

Namüssəm-qəti surətdə qərar verilməmiş, qət edilməmiş

Azərbaycan Parlamanı dəvəti münasibətilə

-4-

Bu gün Azərbaycanın həqiqi sahibləri - xəlq öz nümayəndələri lisanilə parlaman kürsi-xitabətindən öz arzu və amallarını aləmi-bəşəriyyət hüzurunda nümayiş etdirəcəklərdir.

Azərbaycan türkləri məhkum ikən hüquqi-milliyyə və istiqlal mübarizəsi düsturu olaraq meydanə atmış olduğu “yaşa və özgələrə yaşamaq imkanı ver” şüarına sadiq qalaraq məhkum ikən tələb etdigi mütənasib nümayəndəlik əsasını müstəqil olduqda da unutmayaraq Azərbaycanda əqəliyyət təşkil edən millətlərin də mütənasib nümayəndəlik həqqinə riayətlə bu əsas üzərinə parlaman çağırmağı lazım bildilər.

Azərbaycan türkləri həmişə ağalıq, hakimlik üçün degil, hüquqi-milliyyə və bəşəriyyənin təmini üçün çalışdıqlarını bir daha isbat edərək cümhuriyyətimiz daxilində yaşayan ümum vətəndaşlarımızı həyatımızın quruluşunda iştirakə dəvət etdilər, Azərbaycanda heç millət, heç sinif, heç silk hakim, ya məhkum ola bilməz, hamı vətənin həm ağasıdır, həm nökəri. Hər bir vətəndaş gərək ümumi vətənin səadətilə məsud, ələmilə mövləm olsun.

Hamı özünü müsavülhüquq vətəndaş hiss etsin. Bu isə məmləkət daxilində yaşayan bütün vətəndaşların gərək nəşriyyə və gərək icraiyyə müəssisələrində miqdarına mütənasib nümayəndəliklə iştirak etməsilə hasil ola bilər. Bu mülahizə ilədir ki, Azərbaycan parlamanına da hər millətin miqdarına görə nümayəndəlik dəvət edilmişdir.

Parlamanın bugünki iclasında bütün millətlərin nümayəndəligi üz-üzə gələrək məmləkətimizin gələcək müqəddəratını təyinə şüru ediləcəkdir.

Fəqət bu iclasda milli nümayəndəlik əsasına riayətlə bərabər vətənimizin mənafei və bütün istiqlalımızın bu heyət əlində olduğu nəzərə alınaraq burasına diqqət verməlidir ki, parlamana milli nümayəndəlik bayrağı altında hər təsadüfi gəldi-keçər nümayəndələr daxil olmuyub, ancaq Azərbaycan vətəndaşları iştirak etsinlər. Buraya gələcək nümayəndələr və onları göndərən təşkilat özlərini Azərbaycan vətəndaşı hiss edərək gəlməli və göndərilməlidirlər. Bu gün parlaman açılmasilə hökumət təşkili məsələsinin də növbəti gəldigi və həllinin tamamilə parlamandan asılı olduğu nəzərə alınarsa, bu məsələnin əhəmiyyəti bir qat daha artır. Həftələrdən bəri mövzuyi-bəhs olan hökumət təşkili məsələsində millətlər, firqələr və siyasi cərəyanlar arasında hələ bu vəqtədək ümumi bir dil tapılmamış və uzlaşma hasil olmamışdır.

Müştərək hökumət təşkili məsələsi hal-hazırda ən ixtilaflı bir məsələdir. Bunun ətrafında bu gün hirs və təmələr qaynaşaraq min dürlü qeydlər, şərtlər qoyulur. Bəziləri müştərək Azərbaycan hökuməti təşkilinə iştirak etmək üçün Ümumrusiya Məclisi-Müəssisanının Azərbaycan hökuməti tərəfindən qəbul və təsdiqini şərt qoyurlar.

Digərləri bizə müttəhid Rusiyanın qəbul və təsdiqini təklif ediyorlar. Fəqət hankı Rusiyayı tanımalıyız - bilmiyoruz. Biz müttəhid Rusiya prinsipini əsas etibarilə danmıyoruz. Fəqət hal-hazırda Rusiyanı yoxdan var etmək azərbaycanlıların əlində degildir. Hətta Ümumrusiya hökuməti adında bir neçə hökumət var ki, bu da müttəhid Rusiya şüarından uzaqdır. Bu məsələnin qövldən felə gətirilməsi və surəti-həllində bütün dünya mənfəətdar olduğundan beynəlmiləl mühüm bir məsələ təşkil ediyor ki, həlli də beynəlmiləl bir məclisə bağlıdır: bu da hamının gözlədigi beynəlmiləl sülh konfransından ibarətdir. Fəqət biz nə yapalım. O məclis çağrılaraq Rusiya məsələsini həll edənədək (hələ surəti-həllindən sərfi-nəzər) ayağımızı ayağımız üstündən aşıraraq laqeyd oturub da məmləkəti hökumətsiz, başsız buraxalımmı? Bu suala cavab vermək üçün darısqal firqə proqramı, yaxud mənsəb həvəsini buraxıb da xəlqin mənafei, cəmaətin arzusuna riayətlə məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən yaklaşmalıdır.

Onların mənafei isə Rusiyanın təcdidi millətlərin münasibat və müqəddəratını daha səlahiyyətli cahan konqresinə buraxıb da bu gün məhəlli dərdlərimizə çarə tapmağı tələb ediyor. Ona görədir ki, bu gün parlamana cəmləşəcək olan Azərbaycan vətəndaşları ancaq səlahiyyətdar olduqları məsələlərin müzakirə və həllilə iştiğal edib min dürlü müsibət və məşəqqət çəkmiş oan fəqir əhalinin yaralarına mərhəm qoymalı, onların sükut və asayişlə yaşamalarını təmin etməlidirlər.

Niza və ixtilafı kənara ataraq cəmaətin mənafeini hər şeydən uca tutmaq və onun təmini üçün çalışmaq lazımdır.

Ümidvar oluyoruz ki, keçirdigimiz ağır və məsuliyyətli tarixi günlərdə xəlq nümayəndələri ümumi bir lisan taparaq öhdələrinə düşən vəzifəyi şərəflə ifa edərlər.

Xəlil İbrahim

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

Parlamandan nə tələb olunur?

Üçüncü Aleksandr rus təxtinə çıxar-çıxmaz rıcali-kibardan bir məclis tərtib verilmişdi ki, haman məclis Rusiyada parlaman üsulunu tərtib vermək üçün bir proqram yapsın. Proqram yapılıb imperatorun hüzurunda müzakirə olunur və ümumin meyl və məhəbbətini qazanır.

Bu halda, Rusiyanın misyonerlər ocağı pərəstarı və hamisi Mitofa Pobedonovsev imperator hüzurunda səcdəyə düşüb gözləri yaşlı bir halda sübutlar və dəlillər ilə “ Parlamanın” müzürr bir şey olduğunu isbata yetirir və məraminə də nail olur: məclis qapadılır və proqram da yandırılır.

Pobedonovsevin dəlillərindən biri də bu idi ki, “ Avropa parlamanlarında boş-boş danışıqlardan başqa əhalinin mənfəətinə dair heç bir iş görülmüyor! Odur ki, böylə məclislərə-parlaman, yaxud parlamento demişlər ki, mənası da “göftügüxanə” deməkdir”.

Bu nöqteyi-nəzərlə Pobedonovsev parlaman kəlməsini ruscaya tərcümə edib “qovorilnaya” adı qoymuşdur. Bu kəlmənin lüğəvi mənalarından biri də “göftügüxanə” deməkdirsə də, lakin istehza təriqilə söylənmiş bu kəlmənin doğruca mənası: “laqqırtıxanə” deməkdir.

İştə rus “laqqırtıxanəsi” düzəlmədi! Pobedonovsev gözəlcə anlıyordu ki, “qovorilnaya” tərtib yapılarsa, misyonerlərin tamamən paxırları açılacaqdır. Mədəni Avropa əhalisi biləcəkdir ki, Rusiyanın qeyri-rus taifəhlərı, əzöncümlə milyonlarca tatarlar, qırğızlar, nuqaylar, başqırdlar ... misyonerlər əlilə zorən xristian dinini qəbul ediyorlar: qəbul etməyənlərin əllərindən suları, torpaqları cəbrən alınıb rus mühacirlərinə verilir, biçarələrin yüzlərcə məktəbləri qapadılır, şkollardan türk-tatar dili qovulur, mətbuata, cəridəyə, kitab və risalə təbinə izn verilmiyor, daha nə cəbr və zülmlər olur!

Söz yoxdur ki, bu işlər açıldığı halda Avropa parlamanlarında da bu barədə bəhs açılacaq idi və olur ki, misyonerlik məsələsi tamamən qaldırılmasa idi, yenə də qeyri-rus taifəhlərinə olan cövr və zülmün qabağına ya bir hədd, ya bir sədd çəkilə idi.

Bu gün açılan Azərbaycan parlamanına biz pobedonosevlər nöqteyi-nəzərilə baxmayıb “ laqqırtıxanə” yox, haşa, hətta “göftüguxanə” belə demiyoruz!

Bu-müqəddəs bir yerdir ki, orada millətin dərdi, vətənin haləti müzakirə olunub çarələri üçün də tədbirlər ittixaz olunacaqdır.

Əlbəttə, məbusan arasında bəliğ və uzun-uzadı nitq söyləyənlər də az degil, lakin onlardan millət naminə rica olunur ki, fəsahət və bəlağət qabiliyyətlərini və nitqçilik məharətini sair “asari-nəfisə” məclislərinə buraxıb parlamanımızda ancaq dərdlərimizdən danışsınlar: əlaclar yapsınlar.

Bunların hamısından sonra məclis xitamə irdikdə millətimiz məbuslarımızdan nə iş gördüklərini tələb edəcəklər. Bu - gərək hər bir qədəmdə, hər bir hərəkətdə məbusanın yadından çıxmasın.

Məbusanın görəcəgi işləri hədsiz və hesabsızdır. Burada hamısını zikr etmək mümkün olmadığı üçün zehnimizi işğal edən və ən dəgərli məsələlərdən bir neçəsini burada zikr edirəm.

1) Azərbaycanın ənva nöqtələrində bu gün aclıq davam ediyor. Birinci çarə gərək bu dərdə olsun. Zira aclıq bəlasını çəkən milləti mədəniyyətə və sair islahata dəvət etmək mümkün deyil. “Əvvəl təam-sonra kəlam.”

2) Yollar gərək islah olunsun, taki cəmaətin zəxirəsi bir yerdən o biri yerə vəqtli-vəqtində gedib çatsın da, aclığın qabağı alınsın.

3) Bahalığa bais olan kişilərdən: möhtəkirlər ilə bərabər rüşvətxorlar da gərək təhti-məsuliyyətə alınsın. Hərgah bu məsələyə imdidən çarələr aranmazsa, şəvval vəqt Rusiyanın başına gəlmiş bəlalardan bir çoxu da bizim Azərbaycanın başına gələcəkdir!

4) Məktəb, ziraət, sənaət və ticarət kibi ən mühüm məsələləri gərək parlamanımız fəramuş etməsin, qanunlar yapsın.

5) Əhalinin bu gün əhvali-səhiyyəsi çox fəna bir haldadır. Öylə kənd, ya şəhər vardır ki, əmrazi-sariyədən yarısı, bəlkə də daha çoxu qırılmışdır. Böylə ağır bir işə etinasızlıq ilə baxılırsa, daha bir ağır, daha bir şiddətli nəticə hüsula gəlir!

6) Nizam və asayiş bərpa olmazsa, heç bir mətləbə də nail olmarız, bina bərin xarici və daxili təcavüzatın qabağı gərək alınsın.

İştə bu altı bab ilə bizim tələbatımız bitdi. Bundan artıq bu il iş görülürsə, minnət və təşəkkürümüz vardır. Ancaq bu göstərilən maddələrə çarə aramaq hamı məsələlərdən fərzdir.

Haydı Allahın tövfiqi ilə, millətin də müavinət və qeyrəti ilə işə başlayınız və millət məsuliyyətini də bir saat, bir dəqiqə unutmayınız!

Fərhad Ağazadə

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

“Prometey”

Qədim yunan xurafatınca ilk dəfə yer üzünə alovu gögdən alıb gətirən “Prometey” olmuşdur ki, bu cəsarətinə görə böyük məbud “Zevs” tərəfindən edamına hökm edilərək Qafqasiya dağlarında çarmıxa çəkilmiş və qartallar onun cigərini para-para qoparıb yemişlərdi. Prometey edam edilmişsə də onun dünya üzünə gətirdiyi alov sönməyib əsrlərcə qalmış, mədəniyyət və bəşəriyyətə, bəlkə bütün həyatə əvəzsiz bir xidmət etmişdir... Zavallı müvərrix, bu əfsanəyi tarixə yazırkən bunu qədim yunanlara bir masal, əyləncə olmaq üçünmü yazıyordun, yaxud bir neçə min il sonra bir millətin, bir ölkənin tarixinə sərtövhistmi yazıyordun?... Bax bu gün sənin Prometeyin yenə canlanır, yenə Azərbaycanın qayalarında onun parə-parə cigərindən həqiqət alovu nümayan ediyor. Ay ixtiyar yunan müvərrixi, sən Prometeyi alovu gətirdiyi üçün Qafqasiyada edam edildiginə hökm edərkən, şübhəsiz Azərbaycanın təbii atəşgədələrindən bixəbər degildin. Bax bu gün yenə o atəşgədədən nur doğuyor.

Fəqət şimdiki nur vəhdət, həqiqət, hürriyyət nurudur. Bir zamanlar Şərqin atəşpərəstləri ziyarət üçün Azərbaycanın “Suraxana” atəşgədələrinə gəlir, onu təvaf edirdisə imdi də yenə haman Şərqin bütün əsir, zəlil millətləri Azərbaycanın hürriyyət və istiqlalını, cümhuriyyətini təqdisə gələcəkdir. İştə bu gün o cümhuriyyət bütün mənasilə başlıyor. Bu gün əsrlərcə işgəncə, zülm görmüş bir millət kəndi idarəsini əlinə alıyor və bu idarəyi də ədl və insaf üzərinə, yəni cümhuriyyət əsasilə quruyor. Bədbinlər, bədxahlar nə deyəcəksə desinlər - ədalətə, cümhuriyyətə bunların boş sözlərindən heç bir ləkə qonmaz. Cümhuriyyət bütün əsrlərdə möhtərəm və sağlam bir üsuli-idarə olduğu kibi bu gün onun sayəsində yaşamaq istəyən Azərbaycan vətəndaşları üzərinə də heç bir töhmət atıla bilməz. Qəzalardan, şəhərlərdən, siyasi partiyalardan, əqəliyyətdə olan millətlərdən müsavi nümayəndələr gələrək müstəqil Azərbaycan hökumətinin əsasını qoyurlar. Bu əsas sağlam olursa, Azərbaycanın istiqbalı və tərəqqisi təmin edilmişdir deməkdir. Zira, bir ölkənin tərəqqisi üçün xidmət edən alimlər təbii sərvət, ziraət, ticarət və sairə Azərbaycanda bərəkət versin ki, bir çox sair məmləkətlərə nisbətən pək əla dərəcədədir.

Məsələ yalnız qurulacaq əsasların sağlam, milli və yaşamağa müstəid olması məsələsidir ki, bu da ümum millətin, əhalinin nümayəndələri isbati-vücud etdikləri üçün təmin ediləcəkdir demək olar. İnşallah, ən yaxın atidə atəşpərəstlər məbədi Azərbaycanı nurpərəstlər qütbü, mədəniyyət ocağı görməklə hər bir azərbaycanlı bəxtiyar olacaqdır. Yaşa, istəkli cümhur vətənimiz, yaşa ey Şərq tarixinin Prometeyi! Sən xəlqa mənfəət verəcək alovlu nuru gögdən alaraq yerə saç, insanlara tapşır, istər bunun üçün səni edam etsinlər.

Əli Yusif

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

Salam Sizə

Salam Sizə, ey Azərbaycan Parlamentosu məbusları! Hələlik sizləri salamla qarşılıyor, nasıl təbrik edəcəgimizi sonraya buraxıyoruz. Keçirməkdə olduğumuz bu təhlükəli, böhranlı və məsuliyyətli bir zamanda iş başına çağrıldınız. Millətin müqəddaratını əllərinizə aldınız, ağır vəzifəhlər dəröhdə etdiniz siz, siz ey Azərbaycan məbusları, istiqlalımızın bünövrəsi hayındasınız, necə ki, bir imarətin bünövrəsinə qoyulan daşların üstünə yığın-yığın daşlar töküldükdən sonra ancaq o imarət ucaldılıyor, öylə də sizin üstünüzə bir çox ağırlıqlar, daşlar və daha bilməm nələr-nələr töküləcəkdir. Siz özünüz görünməsəniz də ucaldacaq olduğunuz amali-istiqlal sizi göstərəcək, aləmə bildirəcəkdir. “Bünövrə daşları” kibi “zirzəmidə” qalmaq fikrilə işə başlanılmazsa, bütün imarət də ucalmaz. Amal arzulara da nail olunmaz.

Millətimizin varlığını, istiqlalını təmin üçün möhtərəm məbuslarımız varlıqlarından keçməyəcəklərinə əlimizdə heç bir dəlilimiz yoxdur. Zatən varlıq gizli qalmaz. Bir zaman gələr ki, özünü göstərər. Möhtərəm nümayəndələrimizi də cənab həqqin tövqifi ilə, işlərindən, fədakarlıqlarından görəcək, tanıyacağız və ancaq o zaman adlarını altun hərflərlə gənc Azərbaycan Cümhuriyyəti tarixinin ilk səhifələrinə yazacağız.

Hüseyn Mirzəcamalov

“Azərbaycan”, 7 dekabr 1918, №58

Şirməmməd HÜSEYNOV

525-ci qəzet.- 2016.- 16 yanvar.- S.24-25