Əli Həsənov:
Prezident
İlham Əliyev heç zaman ölkə vətəndaşlarının
və cəmiyyətin ciddi kataklizmlərlə üzləşməsinə
imkan verməyəcək
Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin İctimai-siyasi məsələlər
üzrə köməkçisi Əli Həsənovun Trend,
AZƏRTAC və APA agentliklərinə müsahibəsi
- Əli müəllim, 2015-ci ilin ikinci yarısından
dünya bazarında enerji resurslarının qiyməti sürətlə
aşağı enməyə başladı və uzun müddətdir
dünyada davam edən beynəlxalq siyasi və iqtisadi
böhranı daha da dərinləşdirdi. Bu məsələdə
ekspertlərin rəyləri haçalanır: bir qrup bunun təbii,
digərləri isə süni şəkildə
stimullaşdırlan proses olduğunu bildirilər. Bu barədə siz necə fikirləşirsiniz?
- Neftin
qiymətinin kəskin enməsindən əvvəl də bəzi
ekspertlər ümumdünya iqtisadi böhranının ikinci mərhələsinin
başlanacağını bildirirdilər. Dünyanın əsas
iqtisadi mərkəzlərindən biri olan Çinin Dövlət
Statistika İdarəsinin yanvarın 20-də
açıqladığı məlumata əsasən, 2015-ci
ildə bu ölkənin iqtisadiyyatı 6.8% artıb ki, bu da
1990-cı ildən sonrakı dövrdə ən
aşağı göstəricidir. Yanvarın
18-də isə Fransa prezidenti Fransua Oland ölkəsini
"fövqəladə iqtisadi vəziyyətdən"
çıxarmaq üçün tədbirlər
planını elan etdi. Bunlar dünyanın
aparıcı iqtisadiyyatlarında da vəziyyətin ürəkaçan
olmadığını təsdiq edən göstəricilərdir.
Ən zəngin ölkələrdən biri olan
Səudiyyə Ərəbistanında iqtisadi sahədə
sabitliyi təmin etmək üçün ciddi tədbirlər
görülür. Postsovet məkanında
milli valyutalar "üzən məzənnəyə"
keçdikdən sonra öz dəyərlərini əsaslı
şəkildə itirməyə başladılar. Rusiya rublunun dəyəri artıq bir neçə dəfə
aşağı düşüb. Bir
çox ölkələr neft sektorundan daxilolmalardan
asılılığı azaltmaq üçün vergi və
gömrük sistemində müvafiq dəyişikliklər
edirlər. Böyüklüyündən,
iqtisadi potensialından asılı olmayaraq hazırkı vəziyyət
bu və ya digər səviyyədə bütün dövlətlərə
toxunub. Təbii olaraq bu təsirə məruz
qalmış hər bir ölkə də böhranın mənfi
nəticələrini minimuma endirmək üçün
öz potensialını səfərbər edir. Hansı ölkənin bu problemlərin öhdəsindən
daha effektli şəkildə gələcəyi isə,
artıq mövcud iqtisadi potensial və düzgün idarəetmədən
asılı olacaq.
Digər
tərəfdən, 2008-ci ildə postsovet məkanında Rusiya
və Gürcüstan arasında baş verən hərbi
konfliktdən dərhal sonra neftin qiyməti dərhal kəskin
şəkildə aşağı düşməyə
başladı və qısa zaman ərzində bir barrelə
görə 150 dollardan 36 dollara kimi endi. Həmin
dövrdə təkcə neft hasil edən ölkələrdə
deyil, həm də dünyanın inkişaf etmiş
iqtisadiyyatlarında da ciddi durğunluq və hətta ressesiya
müşahidə olundu. Lakin bu proses çox çəkmədi
və az sonra qiymətlər sabitləşdi,
neftin dəyəri yenidən 100 dolları keçdi. Enerji bazarında növbəti problem 2015-c ildə
yenə də bizim regionda baş verən növbəti
münaqişədən qısa müddət sonraya təsadüf
edir. Ekspertlər hazırkı durumun
uzunmüddətli olduğu qənaətindədirlər və
hətta qiymətlərin daha da enəcəyini
proqnozlaşdırırlar. Baxmayaraq ki, son
bir neçə gündə neftin qiyməti bir barrelə
görə 33 dollara qalxıb. Hesab edirəm
ki, bu iki faktor enerji bazarında qeyri-sabitliyin siyasi motivli,
süni amillərlə bağlı olduğuna dəlalət
edir. Çünki belə kəskin
sıçrayışları normal məntiqlə, iqtisadi
qanunlarla izah etmək çətindir. Axı
qlobal iqtisadiyyatda müşahidə olunan mənfi tendensiya
enerji resurslarının qiymətində belə dəyişikliklərə
proporsional deyil.
Dünyanın ayrı-ayrı nöqtələrində
müşahidə olunan siyasi böhran, qütblərarası
ziddiyyətlərin kəskinləşməsi,
çoxsaylı münaqişələr və Suriyadan
tutmuş Ukraynaya kimi qlobal güclərin bu
qarşıdurmalarda yaxından iştirakı da qlobal
böhranın dərinləşməsini şərtləndirən
amillər sırasındadır. Buna görə də biz hazırda
dünya iqtisadiyyatında müşahidə olunan böhrandan
danışarkən, hər üç səbəbi əsas
götürməliyik: dünya iqtisadiyyatındakı azalma, bu
prosesə və enerji resurslarının qiymətinə təsir
göstərən süni amillərin mövcudluğu və
siyasi kataklizmlər.
-
Hazırkı vəziyyətdən çıxış
yolunun iki komponentini qeyd etdiniz: mövcud iqtisadi potensial və
düzgün idarəetmə. Konkret olaraq Azərbaycana
gəldikdə, bu iki amili necə xarakterizə edərdiniz?
-
Bilirsiniz, 2003-cü ildə Azərbaycan Prezidenti seçilən
cənab İlham Əliyev cəmiyyətə yeni inkişaf
konsepsiyasını təqdim etdi. Ölkə rəhbəri
hesab edirdi ki, Azərbaycan müstəqil dövlət kimi həm
regionda, həm də beynəlxalq münasibətlər
sistemində öz layiqli yerini tutmalıdır. İlham Əliyev güclü iqtisadi sistemin
qurulmasını bunun ən başlıca şərti kimi qiymətləndirdi.
Həm də qarşıdan gələn
dövrdə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və
Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz layihələrinin işə
düşməsindən sonra Azərbaycana daxil olacaq
güclü maliyyə axını ən iddialı layihələrin
reallaşdırılması üçün etibarlı zəmin
yaradırdı. Buna görə də prezident
seçildikdən cəmi bir ay sonra cənab İlham
Əliyev "Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi
inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri
haqqında" xüsusi Fərman imzaladı və bununla da
ölkədə iqtisadiyyatın yenidən qurulması
strategiyası reallaşdırılmağa başlandı.
İqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi,
enerji amilindən asılılığın aradan
qaldırılması, müasir sosial və iqtisadi
infrastrukturun formalaşdırlması, neft kapitalının
insan kapitalına çevrilməsi və s. bu strategiyanın
başlıca hədəflərini təşkil etdi.
Statistikaya diqqət yetirsək, görərik ki, son 12 ildə
Azərbaycanda maaşlar 5 dəfə, pensiyalar 7 dəfə
artıb, 3 min məktəb, 89 köçkün qəsəbəsi
tikilib, 225 min insan yeni mənzillərə köçürülüb.
Bu illər ərzində sahibkarlara 1,7 milyard manat güzəştli
kredit verilib, ölkəyə 200 milyard dollar sərmayə
qoyulubdur ki, bunun da 100 milyard dolları xarici sərmayədir. Əhalinin təbii yanacaq, elektrik enerjisi, içməli
su problemi həll edilib. Ölkədə
yeni, ən müasir standartlara cavab verən sosial və iqtisadi
infrastruktur yaradılıb. Azərbaycanın
dünyada nüfuzu artıb, ölkəmiz regionun siyasi,
iqtisadi və humanitar mərkəzinə çevrilirb. 10
il bundan əvvəlki Azərbaycanla
bugünkü Azərbaycan arasında fərqi təkcə biz
yox, bütün dünya görür və bir nümunə
kimi qeyd edir.
Bir məsələni də xüsusi vurğulamaq istəyirəm. 2008-2009-cu ildə
iqtisadi böhran zamanı dünyanın əksər ölkələrində
ciddi problemlər müşahidə olunduğu halda, Azərbaycan
daha da inkişaf etdi, qarşıya qoyulmuş bütün vəzifələr
icra olundu. Ən əsası, vətəndaşlarımız
dünyada necə ağır bir prosesin getdiyini hiss etmədilər.
Bu, artıq Azərbaycanda iqtisadi keçid
dövrünün başa
çatdırıldığının, ölkədə
güclü və qlobal çağırışlara
dayanıqlı iqtisadi sistemin formalaşdığının əyani
göstəricisiydi. Deməli, bəyan olunmuş
prioritetlərin və həyata keçirilən tədbirlərin
ölçülüb-biçilmiş, elmi əsaslara malik,
ölkə reallığını və qlobal trendləri nəzərə
alan konseptual əsasları olmuşdur. Məhz qısa dövr ərzində formalaşdırlımış
güclü iqtisadi potensial və maliyyə kapitalı, həmçinin
düzgün idaəetmə ümumdünya iqtisadi
böhranın birinci dalğasının Azərbaycana neqativ təsirini
hissolunmaz səviyyəyə endirməyə imkan yaratdı.
Bu, böyük təcrübədir. Əminəm ki, enerji resurslarının qiymətinin
kəskin şəkildə aşağı
düşdüyü hazırkı dövrdə də Azərbaycanın
güclü iqtisadi-maliyyə potensialı, ölkə
başçısının səyləri və hökumətin
geniş manevr imkanları neqativ fonu yumşaltmağa, qlobal
böhranın mənfi təsirini minimuma endirməyə imkan
verəcəkdir.
BMT-nin
"Ümumdünya iqtisadi vəziyyət və 2016-cı il üçün perspektivlər" adlı
hesabatında göstərilir ki, 2016-2017-ci illərdə Azərbaycanda
iqtisadi artım müvafiq olaraq 2.5 və 2.9 faiz təşkil
edəcək. Bu da Azərbaycan
iqtisadiyyatının inkişaf dinamikasını
saxlayacağını və qarşıdan gələn
dövrdə daha da artacağını deməyə əsas
verir.
- Azərbaycanda
manatın devalvasiyası və "üzən məzənnəyə"
keçid hansı zərurətdən irəli gəldi?
- Tamamilə
doğru qeyd etdiniz, bu bir zərurət idi. Çünki
bütün dünyada uzun müddətdir davam edən dərin
iqtisadi böhran şəraitində Azərbaycan milli
manatın kursunu sabit saxlamağa, makroiqtisadi sabitliyi təmin
etməyə müvəffəq oldu. Bu, cənab
Prezidentin sosial sferaya, insanların rifah halının daim
yüksəldilməsi məsələsinə verdiyi böyük
önəmin təzahürüydü. Ancaq
nəinki Azərbaycan, dünyanın heç bir ölkəsi,
heç bir ciddi maliyyə-iqtisadi qurum enerji resurslarının
qiymətinin bu dərəcədə aşağı enəcəyini
proqnozlaşdırmırdı. Azərbaycan
neft ixrac edən ölkədir və təbii ki, dövlətin
maliyyə sisteminin əhəmiyyətli hissəsi enerji
resurslarının ixracatından əldə olunan gəlirlər
hesabına formalaşır. Neftin qiymətinin
4 dəfə aşağı düşdüyü bir vəziyyətdə
ölkəyə maliyyə axını kəskin azaldı və
artıq manatın kursunu ehtiyatlar hesabına sabit saxlamaq lazım
gəlirdi. Bu vəziyyət nə qədər
davam edə bilərdi? Azərbaycan
hökuməti maliyyə ehtiyatlarının tam bitməsinə
yol verə bilərdimi? Digər tərəfdən, Azərbaycanın
əsas ticarət tərəfdaşı olan region ölkələrində
az qala bir il bundan əvvəl milli
valyutanın devalvasiyası və "üzən məzənnəyə"
keçid baş vermişdi. Bu da Azərbaycanın
xarici ticarət əlaqələrində disbalansın
yaranmasına, ölkə iqtisadiyyatına investisiya
axınına çox mənfi təsir göstərirdi.
Üstəlik, Azərbaycan manatı dollar və
avroya nisbətdə həddən artıq möhkəmlənmişdi
ki, bu da müsbət hal deyildi. Hətta
avronun dollara nisbətdə məzənnəsini itirdiyi bir
durumda milli manatın kursunu stabil saxlamaq mümkün deyildi.
Buna görə də devalvasiya və manatın
"üzən məzənnəyə" keçidi barədə
qərar qəbul olundu. İndiki kurs isə
ədalətlidir və bundan sonra manatın ucuzlaşması
bir o qədər də inandırıcı
görünmür.
Onu da qeyd etmək istərdim ki, devalvasiyanı yalnız
ziyanlı bir hal kimi qiymətləndirmək düzgün
deyil. Beynəlxalq praktika, ayrı-ayrı ölkələrin
təcrübəsi göstərir ki, devalvasiya ilkin vaxtlarda əhalidə
narahatlıq, ajiotaj yaradan hadisə olsa da, sonrakı mərhələdə
ölkə iqtisadiyyatının və bank-maliyyə sisteminin
dinamik inkişafına təkan verə bilər. Hər halda keçən ilin fevral ayında ilk
devalvasiyadan dərhal sonra yaranan narahatlıq qısa zamanda
keçdi və ölkənin maliyyə bazarı xüsusi
çətinliklərlə üzləşmədi. Digər tərəfdən isə devalvasiya Azərbaycan
hökumətinin manevr imkanlarını genişləndirdi və
sosial sahədə əlavə tədbirlər görmək
üçün imkanlar yaratdı.
Nüfuzlu "Moody's" beynəlxalq reytinq agentliyinin
ekspertləri də qeyd ediblər ki, Azərbaycan hökumətinin
qonşu ölkələrdən sonra "üzən məzənnə"
rejiminə keçidi düzgün qərar idi. Bu addım
dövlət büdcəsinə əlavə dəstək
oldu, daxili istehsala əsaslanan malların rəqabət qabiliyyətliyini
artırmağa xidmət edir.
-
Yanvarın 10-da Nazirlər Kabinetinin 2015-ci ilin sosial-iqtisadi
yekunları və qarşıda duran vəzifələrə həsr
olunmuş iclasında və yanvarın 18-də
keçirilmiş müşavirədə Prezident İlham
Əliyev ölkədə ümumi vəziyyətə qiymət
verdi, hazırkı və qarşıdan gələn
dövr üçün yeni vəzifələr müəyyənləşdiridi.
Əsas tələblər nədən ibarətdir
və onların icrası ilə bağlı hansı tədbirlər
görülür?
- Əvvəla onu qeyd etmək istərdim ki,
yaranmış vəziyyət çevik və sistemli tədbirlərin
həyata keçirilməsi, iqtisadi və maliyyə
tarazlığının təmin edilməsi, dinamik inkişaf
tendensiyasının qorunub saxlanması üçün
ölkənin bütün resurslarının səfərbər
olunmasını tələb edir. Yanvarın 10-da Nazirlər
Kabinetinin iclasında Prezident İlham Əliyev əks-böhran
tədbirlərini ehtiva edən yeni iqtisadi siyasət
konsepsiyasının başlıca istiqamətlərini
açıqladı. Cənab Prezident həm
devalvasiyadan sonra yaranmış mənfi təzahürlərin
qısa zamanda aradan qaldırılması ilə bağlı
qanunvericilik və praktiki sahədə operativ şəkildə
görüləcək işləri diqqətə
çatdırdı, həm də mövcud reallıq nəzərə
alınaraq uzunmüddətli perspektiv üçün ölkə
iqtisadiyyatının inkişaf konturlarını təqdim
etdi.
Qeyd edim
ki, istər Nazirlər Kabinetinin iclasında, istərsə də
yanvarın 18-də keçirilmiş müşavirədə
cənab Prezident 7 istiqamət üzrə tədbirlərin
keçiriləcəyini bəyan etdi. Bunlar qanunvericilik təşəbbüslərinin
reallaşdırılmasını, dinamik iqtisadi
inkişafın təmin edilməsini, bank-maliyyə sektorunun
sağlamlaşdırılmasını, sosial təminat sahəsində
tədbirlərin həyata keçirilməsini, dövlət
orqanlarında struktur islahatlarını, korrupsiya, rüşvətxorluq
və digər bu kimi neqativ halların minimuma endirilməsi və
süni bahalaşmaya qarşı mübarizə tədbirlərini
nəzərdə tutur. "Azərbaycan Respublikası regionlarının
2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
proqramı"nın icrasının ikinci
ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda isə cənab
Prezident regionların inkişafı ilə bağlı məsələlər
nəzərə alınmaqla mövcud vəziyyəti və
görüləcək işləri bir daha dərindən təhlil
etdi və yeni vəzifələr müəyyənləşdirdi.
Qısamüddətli
perspektivdə iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda, istehsalda geriləməyə
yol verilməməsi, maliyyə bazarında tarazlıq yaratmaqla
"dollarlaşma" prosesinin dayandırılması və əhalinin
milli valyutaya etimadının bərpa edilməsi, vətəndaşların
maddi təminatının yüksəldilməsi və süni
qiymət artımının qarşısının
alınması istiqamətində çevik tədbirlərin həyata
keçiriləcəyi bəyan olundu.
Uzunmüddətli perspektivdə reallaşdırılacaq
strategiya isə mövcud bazaya əsaslanmaqla, beynəlxalq təcrübə
nəzərə alınmaqla və cəmiyyət həyatının
bütün sahələri əhatə olunmaqla Azərbaycanın
yeni inkişaf mərhələsinə yüksəldilməsini
nəzərdə tutur.
Mən ilk növbədə devalvasiyadan sonra vəziyyətin
sabitləşdirilməsi ilə bağlı Azərbaycan
Prezidentinin tapşırığına əsasən həyata
keçirilən tədbirləri qeyd etmək istərdim. Ölkə
başçısının ilk göstərişləri vətəndaşların
sosial durumuna mənfi təsir göstərən neqativ
halların aradan qaldırılması ilə bağlı oldu.
Müvafiq dövlət orqanları vəziyyətdən
sui-istifadə edərək əlavə vəsait qazanmaq istəyən
işbazlara qarşı sərt tədbirlər həyata
keçirdi və bunun nəticəsində yerli məhsullarda
qiymət artımı baş vermədi.
Cənab
Prezidentin göstərişi ilə ölkəyə gətirilən
taxıla, un və çörək
istehsalına görə tətbiq olunan əlavə dəyər
vergisi ləğv edildi ki, bu da əsas tələbat məhsulu
olan çörəyin qiymətinin əsaslı şəkildə
aşağı düşməsinə gətirib
çıxardı. Hazırda regionda ən ucuz
çörək Azərbaycandadır.
Həmçinin, cənab Prezidentin sərəncamları
ilə dövlət büdcəsindən maliyyələşən
bir çox qurumların işçilərinin maaşları,
pensiyalar, müavinətlər, təqaüdlər
artırıldı. İndiki vəziyyətdə belə bir
addımın atılması Azərbaycan Prezidenti
üçün vətəndaşların sosial rifah
halının hər şeydən üstün olduğunu əyani
şəkildə göstərdi. Onu da qeyd
edim ki, enerji ixrac edən və hazırda müəyyən
çətinliklərlə üzləşmiş heç bir
ölkədə belə hal müşahidə olunmayıb.
Maliyyə sektorunda tənzimləmə mexanizmləri
işə salındı, total "dollarlaşmanın"
qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlər
görüldü. İlk növbədə özəl
bankların fəaliyyətinə nəzarət gücləndirildi,
valyutadəyişmə məntəqələrində
yaranmış xaotik vəziyyət aradan qaldırıldı.
Sonrakı mərhələdə valyutadəyişmə
məntəqələrinin fəaliyyətinin
dayandırılması, valyuta alış-verişinin
bankların filiallarına keçirilməsi və
sonuncuların sayının artırılması prosesi
başlandı. Digər tərəfdən,
Mərkəzi Bankla Dövlət Neft Fondunun müdaxiləsi nəticəsində
bazarda valyuta qıtlığı aradan qaldırıldı.
Bundan başqa, alkoqol və tütün məmulatlarına
görə həm nağd, həm də plastik kartlarla ödəniş
təmin edildi ki, bu da öz növbəsində yerli istehsal və
ticarət sisteminin əhəmiyyətli seqmentində yenidən
canlanma yaratdı.
Dövlət idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi
məqsədilə struktur islahatları həyata keçirilməyə
başlandı. Artıq Dövlət Bayrağı
Meydanı Kompleksi İdarəsi ləğv olunaraq Dənizkənarı
Bilvar İdarəsinə birləşdirilib. Satınalmalar üzrə Dövlət Agentliyinin fəaliyyətinə
xitam verildi, onun funksiyaları isə İqtisadiyyat Nazirliyi
yanında Antiinhisar Siyasəti və
İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi
Dövlət Xidmətinə həvalə olundu. Bu proses
davamlı xarakter daşıyacaq. Bir-birinin fəaliyyətini təkrarlayan
qurumlar ləğv olunacaq, süni şəkildə iş yerlərinin
yaradılmasına son qoyulacaq. Məqsəd, cənab
Prezidentin də qeyd etdiyi kimi funksional baxımdan daha çevik
idarəetmə mexanizminin yaradılmasıdır.
Qeyd edim ki, bütün bunlar Nazirlər Kabinetinin
yanvarın 10-da keçirilmiş iclasından sonra reallaşdırılmış
tədbirlərdir və nəticədə cəmiyyətdə
devalvasiyanın ilk günlərində müşahidə
olunan ajiotaj, narahatlıq, psixoloji gərginlik tam aradan
qaldırılıb. Ölkə vətəndaşlarında
Prezident İlham Əliyevə inam və etimad daha da artıb və
hamı görür və başa düşür ki, Azərbaycan
güclü dövlətdir, düzgün idarə olunur.
Dövlət heç vaxt vətəndaşların,
cəmiyyətin ciddi kataklizmlərlə üzləşməsinə
imkan verməyəcək, bunun üçün nə
lazımdırsa, yerinə yetiriləcək.
Lakin dövlət başçısının nitqlərindən
irəli gələn məsələlərin təhlili onu deməyə
əsas verir ki, Azərbaycan dünya iqtisadi-siyasi sistemində
baş verən istənilən dəyişikliklərə,
qlobal çağırışlara hazır olmalıdır. Bu isə dərin
islahatlar və cəmiyyətin effektli transformasiyası yolu ilə
təmin edilə bilər. Nəticə etibarilə
biz artıq deyə bilərik ki, ölkədə konkret istiqamətlər
üzrə bu transformasiyanın - yeni iqtisadi siyasətin həyata
keçirilməsinə başlanmışdır.
- Necə
fikirləşirsiniz, qlobal iqtisadiyyatda və enerji
resurslarının qiymətində qeyri-müəyyən vəziyyətin
davam etdiyi, ölkəyə daxil olan maliyyə
resurslarının azaldığı bir dövrdə belə əhatəli
proqramı həyata keçirmək mümkün olacaqmı?
- Buna
şübhə etmək üçün heç bir əsas
yoxdur. Bilirsiniz ki, artıq yanvarın 19-da Milli Məclis
paket şəklində daxil olmuş qanunvericilik təşəbbüsünü
dəstəklədi. Bu dəyişikliklər
sistemli təhlilin nəticəsi olaraq maliyyə-bank sektorunda,
sahibkarlıq fəaliyyətində ciddi canlanmaya səbəb
olacaqdır. Məsələn,
"Əmanətlərin sığortalanması
haqqında" Qanuna dəyişikliklərə əsasən,
vətəndaşın bankdakı əmanətinə görə
olan dividendlərdən vergi tutulmayacaq. "Əmanətlərin
tam sığortalanması haqqında" yeni qanun isə
insanların bankda olan əmanətlərinə görə
narahatlığını tam aradan qaldırdı. Faktiki
olaraq vətəndaşın bankda olan vəsaitinin 3 il müddətində tam
sığortalanması təmin edildi. Vergi Məcəlləsinə
nəzərdə tutulan dəyişikliklər Azərbaycana
investisiya axınının təmin edilməsinə, yeni
iqtisadiyyatın inkişafına, real sektorun yaradılmasına
yönəldilib. Fevralın 1-dən üç il müddətində yerli və xarici
bankın Azərbaycanda fəaliyyət göstərən
filialı tərəfindən fiziki şəxslərin əmanəti
üzrə ödənilən illik faiz gəlirləri, habelə
emitetin - öz fəaliyyətini və inkişafını
maliyyələşdirmək üçün qiymətli
kağızlar buraxan qurumun investisiya qiymətli kağızlar
üzrə ödədiyi diskont və faiz gəlirləri
vergidən azad edildi. Vergi Məcəlləsinə edilən
digər dəyişikliyə əsasən, ölkə
iqtisadiyyatına investisiya yatıran hüquqi şəxs və
fərdi sahibkar mülkiyyətində və ya istifadəsində
olan torpaqlara görə 7 il müddətinə
torpaq vergisini ödəməkdən azad edildi. Həmin
şəxslərin yeni müəssisələr
üçün xaricdən gətirdiyi avadanlıqlara və
texnikaya vergi tətbiq olunmayacaq, bundan başqa onlar digər
vergi güzəştləri də əldə edəcəklər.
Valyuta sisteminin daha da tənzimlənməsi məqsədilə
"Valyuta tənzimi haqqında" Qanuna dəyişikliklər
olundu ki, bu da dövlət büdcəsinə mənfəət
gətirməklə ölkədən çıxan valyuta
ehtiyatlarının miqdarının müəyyən edilməsinə
şərait yaradacaq. "Dövlət
satınalmaları haqqında" qanunda dəyişikliklərə
görə, tender zamanı idxal olunan xarici mallar
qarşısında eyni yerli məhsullar qiymət güzəşti
əldə edirlər.
Qanunlara edilən dəyişikliklər ölkənin
bank sisteminin tarazlaşdırılması və əhalinin
yerli banklara, milli manata etimadının yüksəldilməsi,
sahibkarlıq fəaliyyətinin dəstəklənməsi yolu
ilə iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda inkişafın,
investisiyaların stimullaşdırlması məqsədini
güdür.
Qarşıdan gələn dövrdə bu
istiqamətdə fəaliyyət davam etdiriləcəkdir.
Prezident İlham Əliyev 2016-cı ildə qeyri-neft
sektorunun inkişafını iqtisadi sahədə prioritet vəzifə
kimi müəyyənləşdirdi. Qeyd edim ki, son illər
Azərbaycanda iqtisadiyyatın qeyri-neft sektoru sürətlə
inkişaf edib, illik artım orta hesabla 10 faiz ətrafında
olub. Ümumi daxili məhsulun strukturunda bu
sahənin çəkisi 70 faizə çatıb. Paralel olaraq iqtisadiyyatın neft amilindən
asılılığı xeyli dərəcədə
azalıb.
Prezident
İlham Əliyev Davos İqtisadi Forumunda iştirakı
zamanı qeyd etdi ki, 10 il əvvəl
genişmiqyaslı quruculuq və modernləşmə işlərinə
başlayan zaman Azərbaycan özünü postneft
dövrünə hazırlamağı qarşısına məqsəd
qoymuşdu. Bizim hesabımıza görə,
postneft dövrü təxminən 2025-2030-cu illərdə
başlamalı idi. Lakin neftin qiymətləri
ilə bağlı hazırkı vəziyyət
proqnozlaşdırılmamışdı. Çünki
mövcud durum iqtisadi proseslərin təbii axarı ilə
yaranmayıb. Buna görə də Azərbaycan
indi özünün maliyyə-iqtisadi sektorunda yeni islahatlara,
ixrac yönümlü iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsinə
başlayıb. Həm ötən illər ərzində
yaradılmış güclü potensial, 40 milyard dollarlıq maliyyə
ehtiyatı, xarici borcun az olması və ÜDM-in cəmi 12
faizini təşkil etməsi, 2015-ci ilin yekunlarına əsasən
iqtisadiyyatda müsbət dinamikanın saxlanması, həm də
ciddi siyasi iradə və düşünülmüş siyasət
bu məqsədi reallaşdırmaq üçün çox əlverişli
zəmin yaradır. Beləliklə, neftin qiymətinin
aşağı düşməsi həm də Azərbaycanda
iqtisadi sahədə inqilabi sıçrayışa təkan verdi.
Nazirlər Kabinetinin iclasında Prezident İlham
Əliyev qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrini də
müəyyənləşdirdi - sənaye, kənd təsərrüfatı,
xidmət sektoru, nəqliyyat-tranzit, informasiya-kommunikasiya
texnologiyaları.
Dövlət başçısının qarşıya
qoyduğu əsas vəzifə idxaldan
asılılığı azaltmaq və ölkənin ixrac
potensialını gücləndirməkdir. Azərbaycan
çox əlverişli, böyük bazarı olan regionda yerləşir.
Yalnız Xəzərin ətrafını nəzərə
alsaq, Rusiya, İran, Qazaxıstan, Özbəkistan,
Gürcüstanda təxminən 300 milyona yaxın əhali
yaşayır. Biz ilkin olaraq bu bazarda öz
mövqeyimizi gücləndirməliyik. Keyfiyyətli
Azərbaycan brendləri yaradılmalı, güclü menecment
təşkil edilməli, bu işdə həm sahibkarların,
həm də dövlətin imkanlarından geniş istifadə
olunmalıdır. Sonrakı mərhələdə,
istehsal potensialı artdıqca daha böyük bazarlara
çıxış haqqında düşünməliyik.
Məlumdur ki, Azərbaycanda kənd təsərrüfatının
çox böyük potensialı vardır. 2015-ci ildə
bu sahədə 6.6 faizlik artım əldə edilib.
"Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci
illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
proqramı"nın icrasının ikinci
ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda cənab İlham
Əliyev kənd təsərrüfatı sahəsində
prioritet istiqamətləri qeyd etdi və bu sahədə
qarşıda duran başlıca vəzifənin ölkənin
əsas ərzaq məhsulları ilə təminatı məsələsi
olduğunu diqqətə çatdırdı. Görülən
işlərin miqyası onu deməyə əsas verir ki,
qarşıdan gələn bir neçə ildə kənd təsərrüfatı
məhsulları ilə daxili tələbatın ödənilməsi
məsələsi həll olunacaq, digər tərəfdən
isə Azərbaycanın ixrac potensialı daha da güclənəcəkdir.
Bu gün Azərbaycan məhsulları Rusiya kimi
böyük bazarda özünə yer tutur. Bu imkan daha da genişləndirilməlidir. Qazaxıstanda müasir logistika mərkəzinin
tikintisi imkan verir ki, Azərbaycan məhsulları bu bazara da
daxil olsun. Yaxın Şərq ölkələri
Azərbaycan məhsulları ilə yaxından maraqlanırlar.
Göründüyü kimi, bu geniş arealda yer
tutmaq üçün ciddi əsaslar vardır və bu
imkanlardan maksimum yararlanmaq lazımdır.
Ekspertlər hesab edir ki, tam Azərbaycan məhsulu olan
malların qiyməti kifayət qədər
aşağıdır, lakin tərkibində xaricdən gətirilən
komponentlər olan məhsulların maya dəyəri yüksək
olduğuna görə, onların ixracını təşkil
etmək o qədər də asan məsələ deyil. Buna görə
də yeni investisiya layihələrində Azərbaycanda
istehsal olunan malların komponentlərinə diqqət yetirilməli
və bu xammalın istehsalına prioritet verilməlidir. Belə təkliflər də var ki, bu sahədə
istehsal təşkil olunana kimi, həmin komponentlərə
müəyyən gömrük və vergi güzəştləri
nəzərdə tutula bilər. Azərbaycan
Prezidenti yanvarın 18-də keçirilmiş müşavirədə
bu məsələyə toxunmuşdu və hazırda aidiyyəti
orqanlar mümkün imkanları araşdırırlar.
Azərbaycanda qeyri-neft sənayesi iqtisadiyyatın ən
dinamik inkişaf edən sahələrindən biridir. 2015-ci ildə
belə bu sahədə 8.4 faizi artım müşahidə
edilib. Ancaq potensial daha böyükdür.
Dövlət başçısı sənaye
sektorunda texnoparkların, sənaye klasterlərinin
yaradılmasını, xüsusilə regionlarda sənaye
zonalarının təşkil edilməsini mühüm vəzifə
kimi qarşıya qoymuşdur. Qeyd edim ki,
regionlarda sənaye zonalarının yaradılması məsələsini
artıq bir neçə dəfə qaldırıb, lakin təəssüf
ki, bu sahədə ciddi irəliləyiş müşahidə
olunmayıb. Düşünürəm ki,
yerli icra hakimiyyəti orqanları bu məsələyə daha
həssas və məsuliyyətli yanaşmalı, faktiki olaraq
bu işi təşkil etməli, sahibkarları ciddi layihələrin
icrasına cəlb etməli, onların sərbəst fəaliyyəti
üçün zəruri şərait yaratmalıdırlar.
Bu gün kifayət qədər həm yerli, həm də
xarici iş adamları Azərbaycanın regionlarına sərmayə
yatırmağa və biznes qurmağa hazırdırlar. Yerli sahibkarlara güclü dövlət dəstəyi
bu məsələnin sürətlə
reallaşdırılması üçün əlverişli
şərait yaradır. 2016-cı ildə
də sahibkarlara 250 milyon manat səviyyəsində güzəştli
kreditlər veriləcəkdir və bu məbləğlə
birlikdə, onların ölkə iqtisadiyyatına
yatıracağı investisiyaların həcmi 1 milyard manat həcmində
proqnozlaşdırılır. Ancaq təəssüf ki,
hətta öz sərmayəsi ilə regionlara üz tutan
iş adamları süni amillər, süründürməçilik,
biganəlik, bəzi hallarda isə korrupsiya kimi xoşagəlməz
hallarla rastlaşırlar. Buna görə də cənab
Prezident qəti şəkildə tələb edir ki, iş adamlarına qarşı əsassız
tələblərə son qoyulmalı və onların fəaliyyətinə
hərtərəfli şərait yaradılmalıdır.
Dövlət başçısı kəskin xəbərdarlıq
edərək bildirdi ki, kim bu vəzifənin
öhdəsindən gələ bilmirsə, işdən kənarlaşdırılacaq.
Hesab edirəm ki, bu, çox ciddi siqnaldır.
Aydındır ki, qarşıya qoyulmuş vəzifə bir tərəfdən
yeni istehsal sahələrinin, iş yerlərinin
yaradılmasını, ölkənin iqtisadi və ixrac
potensialının daha da gücləndirilməsini nəzərdə
tutursa, digər tərəfdən rayonlarda işgüzar
mühitin inkişafını, gəlirlərin
artmasını və deməli, tədricən büdcədən
dotasiyanın aradan qaldırılmasını və dövlətin
maliyyə yükünün azalmasını təmin edəcəkdir.
Hazırda
Azərbaycanda investisiya mühitinin daha da
yaxşılaşdırılması, xarici investisiyaların
ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi
üçün mövcud imkanların səfərbər edilməsi
üzərində iş aparılır. Düzdür,
bundan əvvəlki illərdə dövlət özü də
investisiyayönümlü siyasət həyata keçirərək
zəruri sahələrin inkişafını dəstəkləmişdir.
Ancaq indi dövlət əsas diqqətini
böyük layihələrin icrasına yönəldib. İkinci dərəcəli layihələr isə ya
müvəqqəti dayandırılacaq, ya da xarici investisiyalar
hesabına həyata keçiriləcək. Cənab Prezident xarici maliyyə institutlarından
kreditlərin cəlb edilməsi məsələsinə də
baxmağı tapşırmışdır. Azərbaycanın xarici borcu çox
aşağıdır və indiki mərhələdə bu
imkandan da yararlanmaq lazımdır.
İnvestisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlb
olunması üçün hazırda məqsədyönlü
tədbirlər həyata keçirirlir. Birincisi, yerli iş
adamlarının ölkə iqtisadiyyatına sərmayə
yatırmaları təşviq edilir. Bank
sektorunun tənzimlənməsi prosesi başa çatandan sonra
bankların da qeyri-neft sektoruna diqqət artırması
üçün müvafiq tədbirlər görüləcək.
Digər tərəfdən, işgüzar
mühitin inkişaf etdirilməsi, inhisarçılıq,
bürokratiya, korrupsiya və rüşvətxorluq kimi neqativ
amillərin aradan qaldırılması üçün tədbirlər
daha da gücləndirilmişdir. Məsələn,
lisenziyaların, icazələrin sayı azaldılıb və
bu sahədə iş adamlarının bürokratik əngəllərlə
rastlaşması ehtimalı minimuma endirilib. İpoteka
xətti ilə böyük tikinti layihələrinin icrası
dəstəklənəcəkdir. Dövlət
qurumlarının qarşısına vəzifə
qoyulmuşdur ki, iş adamları
üçün lazımi şəraiti təmin etsinlər.
Cənab Prezident dövlət şirkətlərinin idarəetmə
mexanizmlərinin nəzərdən keçirilməsi,
onların fəaliyyətinə maliyyə nəzarətinin
gücləndirilməsi, izafi, səmərəsiz xərclərin
qarşısının alınması və ən əsası,
dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin
aparıcı korporasiyalarının təcrübəsinin
öyrənilməsi və tətbiqi məsələsini də
qaldırdı. Dövlət başçısı bəzi
şirkətlərin fəaliyyətinə toxunaraq nəqliyyat
sahəsində fəaliyyət göstərən bəzi
qurumları tənqid etdi və bildirdi ki, onlar öz korporativ
maraqlarını güdürlər, nəticədə isə
dövlət ziyan çəkir. Bu mənada
bir sıra ekspertlər hesab edirlər ki, yaxşı
potensialı olan, lakin müəyyən səbəblərdən
səmərəli fəaliyyət göstərə bilməyən
dövlət şirkətləri cənab Prezidentin bəyan
etdiyi özəlləşdirmə proqramına daxil edilməlidirlər.
Əlbəttə, bu sahədə təkliflər
nəzərdən keçirilə, həmin qurumların
imkanları, potensialı qiymətləndirilə və
müvafiq qərarlar qəbul oluna bilər. Lakin bu işdə beynəlxalq təcrübə
öyrənilməli, proqramın hazırlanmasına
tanınmış xarici ekspertlər cəlb olunmalıdır.
Dövlət başçısı qeyd
etmişdir ki, özəlləşdirmə proqramı tam
şəffaf şəkildə həyata keçirilməlidir,
hərraclar və digər tədbirlər maksimum açıq
şəkildə təşkil olunmalıdır, yerli və
xarici investorlar üçün elə şərait
yaradılmalıdır ki, onlar həvəslə bu prosesdə
iştirak etsinlər.
Bu şərt tikinti sektoru üçün də
çox mühümdür. Tikinti hər bir ölkənin
inkişaf dinamikasını göstərən, daim iş yerləri
yaradan bir sahədir. Burada qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsindən
tutmuş süni əngəllərin aradan
qaldırılmasına kimi ciddi tədbirlər görülməlidir.
Dövlət sifarişi ilə tikilən obyektlərə
dair tenderlərin şəffaflığı təmin olunmaqla
yanaşı, həm də şirkətlərin işi tələblərə
uyğun həyata keçirmələrinə nəzarət
gücləndirilməlidir. Təbii ki,
yerli şirkətlərə daha çox üstünlük
verilməlidir, amma bu prosesdə iştirak etmək istəyən
xarici şirkətlərə də şərait
yaradılmalıdır. Əsas məslə
odur ki, sifarişlər tam, keyfiyyətli və vaxtında icra
olunsun.
Azərbaycan iqtisadiyyatının perspektivli sahələrindən biri də xidmət sektorudur. Son illər ölkənin turizm potensialının inkişaf etdirilməsi ilə bağlı çox mühüm işlər görülüb, bütün regionlarda yeni turizm kompleksləri, istirahət mərkəzləri yaradılıb. Bu sahədə həm dövlətin, həm də iş adamlarının böyük əməyi vardır. Ancaq etiraf etməliyik ki, bəzi çatışmazlıqlar və neqativ hallar turizmin potensialını məhdudlaşdırır. Bunlar hansılardır? İlk növbədə qiymət məsələsini qeyd etmək lazımdır. Azərbaycanın bir çox populyar turizm komplekslərinin təklif etdiyi paketlərin qiyməti vətəndaşlarımızın böyük qismini qonşu ölkələrə və uzaq xaricə üz tutmağa vadar edir. Digər tərəfdən, turizm bütün komponentləri ilə istirahət, əyləncədir. İnsanlar özlərini sərbəst hiss etməlidirlər, kənar təsir və təzyiqlərdən uzaq olmalıdırlar. Buna görə də aidiyyəti orqanlar öz funksiyalarını yerinə yetirməlidirlər, yoxsa müxtəlif adlar altında turizm mərkəzlərinin işinə müdaxilə etməməli, turistləri incitməməlidirlər. Turizm mərkəzləri isə menecmenti düzgün qurmalı, reklam işinə daha çox diqqət ayırmalı, daimi əsaslarla müasir və keyfiyyətli xidmət təşkil etməlidirlər. Turist axını mövsümi xarakter daşımamalıdır, daimi dövriyyə və buna uyğun xidmət olmalıdır. Hesab edirəm ki, bu sahədə xarici təcrübə öyrənilməli və tətbiq edilməlidir.
Bir məsələni də diqqətdən qaçırmaq lazım deyil ki, hazırkı vəziyyətdə, ola bilsin ki, Qərb ölkələrindən Azərbaycana turist axını zəifləsin. İndi düşünmək lazımdır ki, bu yeri kim tuta bilər. Yenə də nəzərimiz ilk növbədə region ölkələrinə, həmin 300 milyonluq areala yönəlməlidir. Nəyə görə Rusiya, İran, Qazaxıstan, Yaxın Şərq ölkələrindən Azərbaycana turist axını stimullaşdırılmasın?! Bir sıra ölkələr, məsələn Misir bu məqsədlə xüsusi tədbirlər keçirir, press-turlar təşkil edir ki, məlum hadisələrdən sonra yaranmış mənfi rəyi aradan qaldırmağa, öz turizm potensialını reklam etməyə çalışır. Biz də bu təcrübədən yararlana bilərik. Zəruri olduğu halda, xaricdəki diplomatik nümayəndəliklərimizin imkanlarından da istifadə edilməlidir.
- Əli müəllim, Azərbaycan həm də böyük nəqliyyat-tranzit imkanlarına malikdir. Bu sahənin perspektivi necə qiymətləndirilir?
- Azərbaycanın nəqliyyat-tranzit imkanlarının inkişaf etdirilməsi və ölkənin regionun tranzit mərkəzinə çevrilməsi postneft dövrü üçün nəzərdə tutulmuş və çox böyük uğurla reallaşdırılan transmilli layihədir. Azərbaycan enerji ixracı sahəsində ayrı-ayrı regionları birləşdirəcək potensiala malikdir. Bizim ixrac imkanlarımız buna tam imkan verir. Hesab edirəm ki, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və TANAP layihəsi işə düşdükdən sonra bu imkan daha da genişlənəcək və digər region ölkələrindən əmtəələrin, enerji resurslarının Azərbaycan vasitəsilə Avropaya bazarına çatdırılması və əks istiqamətdə hərəkəti daha da genişlənəcək.
Azərbaycan nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması və səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi məsələsində hazırda mərkəz rolunu oynamaq üçün məqsədyönlü siyasət həyata keçirir. Bakı-Tbilisi-Qars və Azərbaycan və İran Astarası arasında dəmir yolları istifadəyə verildikdən sonra Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri tam şəkildə istifadəyə hazır olacaq. Bundan başqa Azərbaycanda magistral yolları, kəndlərarası kommunikasiya ən müasir standartlara uyğun yenidən qurulub, Xəzərdə regionun ən böyük ticarət limanı tikilib, hava nəqliyyatı ən müasir standartlara uyğunlaşdırılıb. Hazırda Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi üzrə vahid tarif sisteminin tətbiqi məsələsi nəzərdən keçirilir. Artıq Çindən Azərbaycana bu dəhlizlə ilk konteyner qatarı da göndərilib. Hesab edirəm ki, görülən işlərin miqyası tranzit mərkəzi kimi Azərbaycanın potensialını tam realizə etməyə və böyük gəlirlər götürməyə çox əlverişli şərait yaradıb.
- Yenidən devalvasiyadan dərhal sonra yaranmış vəziyyətə qayıtmaq istərdim. Yanvarın 12-dən başlayaraq ölkənin müxtəlif rayonlarında etiraz aksiyaları keçirildi. Bu, nə ilə əlaqədardır - sosial etiraz idi, yoxsa başqa səbəblərlə izah oluna bilər?
- Bundan əvvəlki illərdə də hansısa hadisədən istifadə etməklə lokal etirazlar yaratmaq və daha sonra belə aksiyaları bütün ölkəyə keçirmək cəhdləri olmuşdur. Politololoji dillə ifadə etsək, bunu müəyyən qüvvələrin "cəmiyyətin nəbzini yoxlaması" kimi də xarakterizə etmək olar. Budəfəki prosesin təşkilatçıları da, iştirakçıları da məlumdur. Bəllidir ki, bəzi müxalifət partiyalarının yerlərdəki fəalları həmin rayonlarda etiraz aksiyaları təşkil etməyə çalışıblar. Özü də bu məsələnin elə təqdim olunmasına cəhd edilib ki, guya "xalq hakimiyyətin siyasətindən narazıdır" və buna görə də öz "etirazını bildirir".
Əslində isə həmin "aksiyalarda" azsaylı insanlar iştirak edib və çoxu da müxalifət partiyalarının üzvləri və fəalları olub. İstisna deyil ki, bu "aksiyalara" devalvasiyanın psixoloji təsirinə məruz qalmış bəzi sadə insanlar da qoşulublar. Ancaq bunu xalqın "narazılığı", "etirazı" kimi qələmə vermək yanlış və çox qüsurlu yanaşmadır. Çünki devalvasiyanın mənfi təzahürlərinin aradan qaldırılması üçün hökumətin dərhal həyata keçirdiyi genişmiqyaslı qabaqlayıcı tədbirlər geniş narahatlığa səbəb ola biləcək bütün ssenariləri istisna etdi.
Bir məsələni də xüsusi diqqətə çatdırmaq istərdim. İnandırıcı deyil ki, dünyanın hər hansısa ölkəsi son 10 ildə Azərbaycanın əldə etdiyi uğurları ortaya qoya bilsin. Bunu da bütün xalq görür, öz liderinə inandığını, onu dəstəklədiyini, mövcud inkişafı, sabitliyi, əmin-amanlığı, quruculuğu hər şeydən yüksək qiymətləndirdiyini və kimlərinsə qurmaq istədiyi məkrli oyunları rədd etməklə konkret mövqeyini açıq nümayiş etdirir.
- Cənab Prezident son çıxışlarında ictimai nəzarət, cəmiyyətin quruculuq prosesində iştirakı, sosial məsuliyyət və digər bu kimi məsələlərə xüsusi toxunub. O da qeyd edilib ki, devalvasiyadan dərhal sonra Azərbaycanda müşahidə olunan ajiotaj eyni problemlə üzləşmiş digər ölkələrdə müşahidə olunmayıb. Sizcə bunun səbəbi nədir?
- Uzun illərdir Azərbaycan xalqı sabitlik, əmin-amanlıq içində yaşayır, cəmiyyətdə heç bir kataklizm, kəskin neqativ dəyişiklik baş verməyib və bunun üçün zəmin də mövcud deyil. Düşünürəm ki, insanlar ilk günlərdə neftin qiymətinin aşağı düşməsini və devalvasiyanı hansısa neqativ prosesin başlanğıcı kimi qəbul etdi və daha çox psixoloji amillərin təsiri altına düşdülər. Belə hallarda bir qayda olaraq kütlə psixologiyası üzə çıxır. Cəmiyyət başqa ölkələrdə baş verən ağrılı siyasi, iqtisadi və sosial proseslərin Azərbaycanda təkrar olunmasını istəmir. Üstəlik, daxildən və xaricdən bəzi qüvvələr bədbin ssenarilər cızmağa və bunu ictimai rəyə təlqin etməyə çalışdılar. Lakin bir tərəfdən hakimiyyətin çevik reaksiyası, digər tərəfdən də sağlam medianın fəallığı, aparılan təbliğat işi öz təsirini göstərdi. Hazırda cəmiyyətdə heç bir gərginlik və pessimist əhval-ruhiyyə müşahidə olunmur.
Əlbəttə, ictimaiyyət, vətəndaş cəmiyyəti institutları ölkənin həyatında fəal iştirak etməli, cənab Prezidentin mövqeyini dəstəkləyərək yeni iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsinə, bütün sahələrdə qanunçuluğun, şəffaflığın təmin olunmasına, neqativ halların aradan qaldırılmasına öz töhfəsini verməlidir. Məsələ ilə əlaqədar müxtəlif təkliflər səsləndirilir, KİV və QHT nümayəndələrindən ibarət geniş koalisiyanın yaradılması təşəbbüsü də irəli sürülür. Əlbəttə, bütün bu təklif və təşəbbüslərə baxıla bilər.
Amma burada məsuliyyət məsələsini də diqqətdən qaçırmamalıyıq. Qeyd edim ki, münaqişə zonasında baş vermiş insidentlərdən tutmuş hər hansı lokal bir hadisəyə kimi Azərbaycanda hər bir kiçik məsələ ilə bağlı xüsusilə internet mediada müxtəlif şayiələr, qeyri-obyektiv, hətta təxribatçı materiallar yayılır. Bunun əsas mənbəyi kimi də sosial şəbəkələr çıxış edir. Təəssüf ki, bir çox hallarda internet media sosial şəbəkələrdə yayılan bu tipli fərdi məlumatları yoxlamadan tirajlamağa başlayır və ictimai rəyi çaşdırır. Bununla yanaşı, bəzi internet saytları ölkə üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdə, xüsusi həssaslıq tələb edən hallarda sanki düşmən mövqeyi tuturlar. Uzağa getmək lazım deyil, elə devalvasiyadan sonra bəzi saytlar Azərbaycanda "xalq etirazının" başlandığını, xarici "ekspertlərə" istinadən Azərbaycanın bu vəziyyətdən çıxa bilməyəcəyini iddia etdilər. Bir sıra hallarda isə dolların kursunun astronomik səviyyəyə qalxacağını, xarici şirkətlərin Azərbaycanı artıq tərk etdiyi, investisiya siyasətinin iflasa uğradığı və s. bu kimi əsassız fikirlərlə çıxış etdilər. Bu, dövlətə və xalqa qarşı açıq düşmənçilik mövqeyidir və yolverilməz haldır. Ola bilər ki, belə hallara yol verilməməsi üçün həm qanunvericilik qaydasında, həm də praktiki sahədə bir sıra addımlar atılsın.
Cənab Prezident regionlarının sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət proqramının icrası ilə
bağlı konfransda sosial məsuliyyət məsələsinə
xüsusi toxundu. Məsələn, vətəndaş
anlamalıdır ki, bu gün total "dollarlaşma" milli
manata etimadın azalmasına və ölkənin maliyyə-bank
sektorunun zəifləməsinə xidmət edir. Çünki
sabah əldə olan ehtiyat bitdikdən sonra vətəndaş
yenə manata müraciət etməli olacaq, ancaq zəif və
tələbatı ödəməyən manata. Başqa tərəfdən, nə qədər
çətin olsa belə, milli banklar insanları, iş
adamlarını əsassız
sıxışdırmamalıdırlar. Çünki
bankların da inkişafı insanların ödəmə
qabiliyyətindən, iş adamlarının fəaliyyətindən
birbaşa asılıdır. Bəzi hallarda sahibkarlar vəziyyətlərini
yaxşılaşdırmaq və maliyyə məsrəflərini
azaltmaq üçün ixtisarlara gedirlər.
Unudulmamalıdır ki, Azərbaycan Prezidenti iş yerlərinin
yaradılmasını başlıca vəzifələrdən
biri hesab edir. Son 12 ildə ölkədə 1.4 milyondan
artıq yeni iş yeri yaradılmışdır. Hazırda Azərbaycan Prezidentinin
tapşırığına əsasən Əmək və
Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində
yaradılmış, 21 dövlət orqanı və sosial tərəfdaş
olan qurumların nümayəndələrinin iştirak etdiyi
işçi qrup yeni Məşğulluq Konsepsiyasını
hazırlayır. Azərbaycan dövlətinin, cənab
Prezidentin bu məsələyə çox böyük əhəmiyyət
verdiyi bir zamanda özəl sektor da məşğulluğun
daha da yüksəlidlməsinə öz töhfəsini əsirgəməməlidir.
Eləcə də banklar, iş adamları imkan daxilində
ölkə iqtisadiyyatına yeni investisiyalar qoymalı,
qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrinin daha sürətlə
inkişaf etməsinə öz töhfələrini verməlidirlər.
525-ci qəzet.- 2016.- 29 yanvar.- S.1;4