Azərbaycan Milli Kitabxanası 2015-ci ildə

2015-ci il Azərbaycanın müstəqillik tarixində çox uğurlu bir il kimi yadda qaldı.

Ötən il ölkəmiz Avropa tarixində yeni səhifə olan I Avropa Oyunlarına çox böyük uğurla ev sahibliyi edərək Avropa idman tarixinə şərəfli səhifə yazdı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi, I Avropa Oyunlarının keçirilməsi üzrə Təşkilat Komitəsinin sədri, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın bilavasitə rəhbərliyi ilə yeni idman infrastrukturunun qurulması, yeni idman qurğularının yaradılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər öz bəhrəsini verdi. I Avropa Oyunlarının açılış və bağlanış mərasimləri xüsusilə möhtəşəmliyi və bənzərsizliyi ilə yaddaşlara həkk olundu, milli mənəviyyatımızın, mədəni dəyərlərimizin dünya miqyasında daha geniş təbliği baxımından mühüm rol oynadı.

Ölkəmizin imza atdığı bu uğurlar mədəniyyət sahəsində də özünü göstərdi və 2015-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən yaddaqalan beynəlxalq simpoziumlar, forumlar, konfranslar, beynəlxalq sərgilər, yarmarkalar, yubiley tədbirləri təşkil olundu.

Azərbaycan Milli Kitabxanası da bu tədbirlərdən kənarda qalmadı, əhəmiyyətli tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində oxuculara kitabxana xidməti xeyli təkmilləşdirildi, yeni forma və metodlardan istifadə olunaraq uğurlu nəticələr əldə olundu. Kitabxananın informasiya resursları xeyli genişlənərək 4 milyon 578 min nüsxəni keçdi. Bu zəngin resurslardan səmərəli istifadə maksimal həddə çatdı və 2015-ci ildə kitabxananın oxucularının sayı 77100 nəfər oldu, davamiyyət 188 min 169 nəfər, kitab verilişi isə 958 min 200 nüsxəyə çatdı. 2015-ci il ərzində kitabxananın elektron resurslarının il ərzində xeyli artması nətticəsində kitabxananın virtual oxucuların sayı da kifayət qədər artaraq 791 038 nəfərə çatdı, virtual sifarişin xidmətlərindən istifadə edənlər 1331 nəfər, Rusiya Dövlət Kitabxanasının Dissertasiyaların virtual oxu zalından və Azərbaycanda müdafiə olunmuş dissertasiyaların elektron məlumat bazasından istifadə edənlər 1021 nəfər oldu.

Azərbaycan Milli Kitabxanasının əsas vəzifəsi milli mətbuatımızın və kitabiyyatımızın Arxiv fondunu yaradaraq gələcək nəsillərə çatdırmaqdan ibarətdir. Lakin respublikamızın nəşriyyatları, qəzet və jurnal redaksiyaları tərəfindən “Kitabxana işi haqqında” və “Nəşriyyat işi haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunlarının müvafiq maddələrinə əsasən pulsuz məcburi nüsxələri Milli Kitabxanaya göndərməmələri səbəbindən kitab və mətbuat materiallarımızın arxiv fondu tam şəkildə yaradıla bilmir. Buna görə də 2015-ci ildə Milli Kitabxana Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə birlikdə Milli Məclis, Nazirlər Kabineti, Prezident Administrasiyası qarşısında məsələ qaldıraraq “Kitabxana işi haqqında” qanunun müvafiq maddəsinin tələblərini pozan nəşriyyatlara, qəzet və jurnal redaksiyalarına qarşı sanksiyaların tətbiq olunması barədə təklif verdi. Nəticədə 20 oktyabr 2015-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən müvafiq qanun imzalandı. Bu qanunla “İnzibati Xətalar Məcəlləsi”nə yeni maddə əlavə edildi və bu maddəyə əsasən “Kitabxana işi haqqında” qanunun müvafiq maddəsinin tələblərini pozan nəşriyyatlara, poliqrafiya müəssisələrinə, hüquqi şəxslərə qəzet və jurnal redaksiyalarına qarşı sanksiyalar tətbiq olunmağa başladı.

Bu qanun layihəsini qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında Milli Məclisə göndərməklə və müvafiq qanunu imzalamaqla milli mənəvi dəyərlərimizin mühafizəsinə-milli mətbuatımızın və kitabiyyatımızın arxiv fondunun yaradılmasına verdiyi tövhəyə görə cənab Prezidentimizə bütün kitabxanaçılar adından və çoxminli oxucularımız, tədqiqatçılar və alimlər adından dərin təşəkkürümüzü bildiririk.

Milli Kitabxana mütəmadi olaraq yaratdığı arxiv fondunun məzmununu oxucuları, tədqiqatçılar və alimlər üçün açmaq məqsədilə onların repertuarını və cari bülletenlərini nəşr edir. Ötən ilin əvvəlində ölkə kitabiyyatının tam repertuarı olan “Azərbaycan kitabı” oncildlik fundmental məlumat kitabının 3-cü cildi çap olunaraq oxucuların istifadəsinə verilib və bu il 4-cü cild çapa hazırlanacaqdır. Bundan başqa, ötən il arxiv fonduna daxil olan ədəbiyyatın cari göstəricisinin 4 buraxılışı və “Birillik Azərbaycan kitabiyyatı”nın 2 buraxılışı nəşr olunub.

Ötən ildə Milli Kitabxananın fəaliyyətinin əsas prioriteti informasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə oxuculara kitabxana xidmətinin bütün proseslərinin avtomatlaşdırılmasından ibarət olub. Bu vəzifə demək olar ki, tamamilə yerinə yetirilib və xidmətlə əlaqədar bütün proseslər-oxucuların qeydiyyatı, nəzarət-buraxılış məntəqəsi, kitabların elektron kataloq üzrə axtarışı və birbaşa kitab fonduna sifarişlərin verilməsi, zallarda kitabların oxuculara verilməsi və geri qaytarılması prosesləri, kitabların kitabxanadan qeyr-qanuni yollarla çıxarılmasının qarşısının alınması, oxucuların yaşayış və iş yerlərindən kitabların əvvəlcədən virtual sifarişi, onlayn biblioqrafik və metodik xidmət və s. proseslər tam avtomatlaşdırılıb.

Ötən ildə Milli Kitabxananın qarşısında duran prioritet vəzifələrdən biri də oxuculara göstərilən elektron xidmətlərin əhatə dairəsinin və keyfiyyətinin genişləndirilməsindən ibarət olub. 2015-ci ildə yeni virtual biblioqrafik xidmət növü təcrübəyə tətbiq olunub. Başa vurduğumuz ildə Kitabxananın Elektron kataloqu da təkmilləşdirilib. “Virtua” AKİS-inin ən son nailiyyətlərini özündə əks etdirən, daha təkmil interfeysə və mütəhərrik imkanlara malik yeni CAMO adlı proqramın tətbiq olunması nəticəsində oxuculara elektron kataloqdan birbaşa kitab fondlarına kitab sifariş edə bilmək imkanları yaradılıb.

Elektron kitabxananın təkmilləşdirilməsi məqsədilə Milli Kitabxana tərəfindən xüsusi proqram hazırlanıb, bu proqram vasitəsilə kitabların pdf. formatda hazırlanmış elektron versiyalarına milli kitabxananın holoqramı vurulur, elektron resurs kodlaşdırılır ki, bu da elektron kitabxanada yerləşdirdiyimiz və müəllif hüquqları qorunan kitabların surətlərinin çıxarılmasına, elektron daşıyıcılarına köçürülməsinə imkan vermir. Cari ildə 107 922 biblioqrafik yazı Elektron kataloqa daxil edilib, 1371 dissertasiya və avtoreferat, 28.933 informasiya resursu (kitab, dövri mətbuat və not) rəqəmsallaşdırılıb, 3 elektron məlumat bazası-”Bəxtiyar Vahabzadə-90”, “20 Yanvar” və “Qarabağ müharibəsi” adlı yeni elektron məlumat bazaları yaradılaraq internet və intranet səhifələrində yerləşdirilib. Hazırda ümumilikdə elektron kitabxananın məlumat bazasında 126.323 elektron resurs (kitab, dövri mətbuat materialları və not nəşrləri) var və cari ildə onların əksəriyyəti oxucular üçün açıq olacaq.

Ötən ildə Milli Kitabxana Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birgə layihəsi əsasında işlənib hazırlanan, ilk orijinal milli avtomatlaşdırılmış sistem hesab edilən və innovasiya texnologiyalarının kitabxana işinə tətbiqinin müasir tələblərinə tam cavab verən Avtomatlaşdırılmış Kitabxana İnformasiya Sisteminin (ALİSA) nazirlik sistemindəki bütün mərkəzi kitabxanalarda tətbiqi işlərini həyata keçirməyə başlayıb. 3 ay müddətində respublikamızın bütün regionlarındakı və Bakı şəhərindəki 72 Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) mütəxəssisləri treninqlərdən keçərək yerlərdə birbaşa işə başlayıblar.

Ötən ilin sentyabrında Mədəniyyət və turizm naziri cənab Əbülfəs Qarayev klassik və müasir Azərbaycan musiqisinin dünya miqyasında geniş təbliğini təmin etmək məqsədilə müvafiq not materiallarının məşhur dünya musiqi saytlarında yerləşdirilməsi ilə əlaqədar Bəstəkarlar İttifaqının, Musiqi Akademiyasının, Milli Koservatoriyanın və digər müvafiq qurumların rəhbərlərinin iştirakilə Milli Kitabxanada müşavirə keçirib. Müşavirədə Milli Kitabxanaya klassik və müasir Azərbaycan bəstəkarlarının not əsərlərinin dünyada məşhur olan “IMSLP Petrucci Music Library” saytında yerləşdirilməsi tapşırılıb. Bu günə kimi xalq musiqisi nümunələrimizin və Dövlət himnimizin səs yazısının, Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Cövdət Hacıyev, Cahangir Cahangirov, Tofiq Bakıxanov, Xəyyam Mirzəzadə və digər 20 Azərbaycan bəstəkarının not əsərlərinin həmin saytda yerləşdirilməsi təmin olunub və hazırda bu iş davam etdirilir.

Ötən il Milli Kitabxana “Kitabxanaların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə dair konsepsiya”nın icrasını təmin etmək məqsədilə respublikamızın MKS-lərinin və kənd kitabxanalarının fəaliyyətinin təhlili üzrə monitorinqlər keçirib. Bu məqsədlə Milli Kitabxananın, Respublika Uşaq Kitabxanası və Respublika Gənclər Kitabxanasının mütəxəssislərindən ibarət işçi qrupları yaradılıb və 3 ay müddətində 65 rayon (şəhər) və Bakı şəhəri üzrə bütün mərkəzi kitabxanalarda və əksər kənd kitabxanalarında Nazirliklə birlikdə tərtib olunmuş monitorinqin aparılmasına dair suallar əsasında monitorinqlərin keçirilməsi başa çatdırılıb. Müvafiq təhlillər aparılaraq yekun materialları Nazirliyə təqdim olunmuşdur. Monitorinqlərin yekun materiallarının cari ildə Kitabxananın Elmi-Tədqiqat Kitabxanaçılıq və Kitabxanaların Metodik Təminatı şöbələri və digər şöbələr tərəfindən geniş təhlil olunaraq toplu halında çap olunması nəzərdə tutulur.

2015-ci ildə Kitabxananın nəşriyyat fəaliyyəti də uğurlu nəticələrlə yadda qalıb. Kitabxananın nəşriyyat planına uyğun olaraq “Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri” seriyasından “Bəxtiyar Vahabzadə” fundamental biblioqrafiyası, “Sədaqət Kərimova”, “Camal Əhmədov” biblioqrafik vəsaitləri, “Kitabxana işinə dair rəsmi sənədlər (Qanun və qanun qüvvəli normativ hüquqlu sənədlər toplusu)”, “Kitabxanalarda diyarşünaslıq ədəbiyyatının təbliği (metodik tövsiyələr)” və digər vəsaitlər çap olunaraq kitabxanalara göndərillb. Ölkəmizin kitabxana tarixində ilk dəfə olaraq fundamental “Azərbaycan Kitabxana Ensiklopediyası” nəşrə hazırlanaraq çap olunub.

Ötən ildə Milli Kitabxananın əldə etdiyi nailiyyətlər il ərzində kitab təbliğinin genişləndirilməsi, kitabın və mütaliənin kütləviləşdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində mümkün olub. Kitab təbliğinin genişləndirilməsi məqsədilə keçirilən ən əhəmiyyətli tədbirlərindən biri Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə Milli Kitabxananın birgə təşkil etdiyi ənənəvi IV Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi olub.

Sərgidə 10 xarici ölkənin milli kitabxanasının iştirakı təmin edilib.

2015-ci ildə Milli Kitabxananın beynəlxalq əlaqələri də genişlənib. Kitabxanamız artıq dünyanın 34 ölkəsinin milli kitabxanaları ilə qarşılıqlı əməkdaşlığa dair memorandum imzalamışdır və onlar müvəffəqiyyətlə icra olunur. Qarşılıqlı beynəlxalq kitab və informasiya mübadiləsi, elektron resurslardan ikitərəfli istifadənin təşkili, mütəxəssislərin təcrübə mübadiləsi, qarşılıqlı beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi, ötən əsrlərdə çap olunmuş ölkələrə dair nəşr materiallarının qarşılıqlı mübadiləsi imzalanan memorandumların əhəmiyyətli nəticələri hesab oluna bilər. Ötən il ərzində beynəlxalq kitab mübadiləsi yolu ilə Milli Kitabxanaya xarici ölkə kitabxanalarından 2051 nüsxə yeni ədəbiyyat daxil olub, xarici ölkələrin milli kitabxanalarına isə 2657 nüsxə ədəbiyyat göndərilib.

Ötən il ərzində Milli Kitabxananın yerinə yetirdiyi ən vacib missiyalardan biri də Azərbaycan həqiqətlərinin ölkə xaricində daha geniş təbliğində fəal iştirak etməkdən ibarət olub. İl ərzində Milli Kitabxana Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə birgə 10-dan artıq beynəlxalq kitab sərgisində iştirak edib. Dünyanın 60-dan artıq milli kitabxanasına, səfirliklərə, universitetlərə və digər təşkilatlara 7 min nüsxədən artıq Azərbaycanın tarixinə, mədəniyyətinə, iqtisadiyyatına, daxili və xarici siyasətinə, Dağlıq Qarabağ məsələsinə və s. dair müxtəlif kitablar göndərilib.

Milli Kitabxananın ötənilki fəaliyyətində ölkə daxilində və xarici ölkələrdə beynəlxalq tədbirlərin-kitab sərgilərinin və beynəlxalq konfransların keçirilməsi də ənənə halını alıb. 2015-ci ildə oktyabrın 28-də Milli Kitabxanada Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 90 illik yubileyi ilə əlaqədar TÜRKSOY beynəlxalq təşkilatı ilə birlikdə türkdilli ölkələrin nümayəndələrinin iştiraki ilə elmi konfrans və B.Vahabzadənin 15 şeirinin 6 türkdilli ölkənin dilində TÜRKSOY tərəfindən nəşr olunmuş “Türk dillərində Bəxtiyar Vahabzadənin 90 şeiri” kitabının və Milli Kitabxana tərəfindən tərtib edilmiş “Bəxtiyar Vahabzadə” biblioqrafiyasının və Elektron məlumat bazasının təqdimat mərasimi keçirilib.

Dekabr ayında isə Türkiyənin Ankara şəhərində TÜRKSOY təşkilatının iqamətgahında Azərbaycanın Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin anadan olmasının 90 illiyi münasibətilə Milli Kitabxananın fondlarında mühafizə olunan kitablardan ibarət kitab sərgisi və Beynəlxalq Elmi Konfrans keçirilib.

2015-ci ilin ən yaxşı nəticələrindən biri də Azərbaycan Milli Kitabxanası tərəfindən xarici ölkə milli kitabxanalarında Azərbaycana dair guşələrin və bu guşələrdə Milli Kitabxananın virtual oxu zallarının yaradılması işlərinə başlaması olub. İlin son günlərində Türkiyə və Rusiya Federasiyasının kitabxanaları ilə bu barədə razılıq əldə edilib. 2016-cı ildə 5 xarici ölkədə belə guşələrin və virtual oxu zallarının açılması müvafiq ölkələrin milli kitabxanalarının rəhbərliyi ilə razılaşdırılıb. Bununla da xarici ölkə vətəndaşlarının və xaricdə yaşayan azərbaycanlıların informasiya resurslarımıza birbaşa girişi təmin olunacaq.

2015-ci ildə Milli Kitabxananın Elmi Şurasının qərarı ilə kitabxananın 1990-cı ildə nəşri dayandırılmış “Elmi Əsərləri”nin nəşri bərpa olunub, Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçərək VII buraxılışı nəşr olunub. Kitabxanamızın əməkdaşları il ərzində 10-dan artıq xarici ölkələrdə keçirilən elmi konfranslarda, simpoziumlarda, treninqlərdə iştirak ediblər.

Kitabxanamızın maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi istiqamətində işlər keçən il də davam etdirilib, yeni server avadanlıqları alınaraq saytımızın və elektron kitabxanamızın bütün materialları orada yerləşdirilib, Kitabxananın Arxiv fondu üçün müasir tipli yanğınxəbərverici və yanğınsöndürücü avadanlıqlarla, işıqlandırma və havalandırma sistemləri, qiymətli kitabları kənar təsirlərdən etibarlı mühafizə edən mobil kitab rəfləri quraşdırılıb.

Ötən ildə əldə olunan uğurlar əməksevər kollektivimizin bütün üzvlərinin birgə gərgin əməyinin nəticəsidir və bununla kifayətlənməyən Milli Kitabxananın kollektivi yeni ildə də fərəhli nəticələr əldə etmək əzmi ilə işə başlayıb. Bu yolda kollektivin hər bir üzvünə müvəffəqiyyətlər arzulayıram.

Kərim TAHİROV

M.F.Axundzadə adına Milli Kitabxananın direktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi, professor

525-ci qəzet.- 2016.- 30 yanvar.- S.11-12