27 aprel: Azərbaycan matəminin 97-ci ildönümü

 

 

 

 

1927-ci ilin aprelində Azərbaycan mühacirlərinin qardaş Türkiyədə nəşr etdikləriYeni Qafqasiyaməcmuəsinin xüsusi nömrəsi Azərbaycan matəminin 7-ci ildönümünə həsr edilmişdi.

 

Mən 1997-ci ilin aprelində bu məcmuəni kiril əlifbasına çevirərək orijinalla, yəni o vaxtkı ərəb əlifbasındakı nüsxəsi ilə bərabər, qısa bir girişlə oxuculara təqdim etmişdim. İndi bu faciənin 97 ili tamam olur. Azərbaycan tam müstəqil, inkişaf etmiş, dünyaca tanınan bir cümhuriyyətdir. Lakin biz bu tarixi yaxşı bilməliyik.

 

1997-ci il nüsxəsində mən yazmışdım:

 

Ulu tanrı heç vaxt ata-anaya övlad dağı, azadxah millətə öz istiqlalını itirmək faciəsini göstərməsin! “Yeni Qafqasiyaməcmuəsinin 1920-ci il 27 aprel işğalının ildönümünə həsr etdiyi Azərbaycan matəmi ildönümüadlandırdığı xüsusi nömrənin ürək qanı, ülvi vətən məhəbbəti, əbədi kin nifrət həm gələcəyə çox böyük inam hissi müqəddəs ümidlə yazılmış yazılarını oxuyarkən məhz bu sözlər fikrimə gəldi.

 

Tarixi unutqanlıq milləti məhvə aparan bəladır, oriyentasiyanı itirməkdir, məcmuədə yazıldığı kimi mələk cildinə girmişlərin, “nitq bombardmanlarıilə əhalini keyləşdirməyə, onun müstəqil düşünmək, dostla düşməni tanımaq istedadını məhv etməyə, avtoritar totalitar polis idarə üsuluna aparan yoldur.

 

İstiqlal mücahəidlərinin qardaş Türkiyə torpağında sığınacaq tapmış heyəti tərəfindən 1923-cü ildən nəşr edilməyə başlayanYeni Qafqasiyaməcmuəsi hər il tariximizin fəxarətli 28 may, faciəli 27 aprel günlərini qeyd edirdi. Vətənlə əlaqəni üzməyən, onun dərd-səri ilə yaşayan nəfəs alan istiqlalçılar zaman keçdikcə Azərbaycanda müxalifətin, vətənsevərlərin, iqtidara baş əyməyənlərin, bolşevikcəsinə düşünməyi məddahlıqla işləməyi bacarmayanların başına necə müsibətlər gətirildiyinə dair yazılara xüsusi yer verirdi. 1927-ci ildə 27 aprel faciəsinə həsr olunmuş xüsusi nömrə bu baxımdan səciyyəvidir. Tariximizin indiki məşəqqətli təhlükəli keçid dövründə, 27 aprel faciəsinin yenidən yaşanması təhlükəsinin mövcudluğu şəraitində (bax.Literaturnaya qazeta”nın martın 27-i nömrəsindəİttifaq dirildi!” (“Soyuz voskres!” məqaləsinə) məcmuədə dərc olunmuş yazılarla tanışlıq məncə faydalı olar”.

 

Etiraf edim ki, mən 70 illik müəllimlik mətbuat üzərində tədqiqatçılıq işimdə təcrübəmdə heç vaxt bu nömrənin vətən həsrəti ürəkqanı ilə qələmə alınmış yazılarını oxuyarkən həyəcan kövrəldiyim yadıma gəlmir. Yazıların sərlövhələrinə diqqət verin: “Qara bir ildönümü”, “Böyük faciə” (M.Ə.Rəsulzadə), “Zindandakı vətəndaşlara” (Mustafa Vəkilovdur yəqin ki), “27 nisanın xüsusiyyəti” (F.C.Əbdülqadir), “Vətən həsrəti” (şeir - Əli Usta), “Bir gün...” (şeir), “Milli hars (mədəniyyət) uğrunda mücadilə” (Azəri), “İki tarixi gün” (Şəfi - yəqin Şəfi bəy Rüstəmbəylinindir), “Bu gün” (Kəmal), “Bir bəyannamə”, “Zəfər imanınkıdır” (Nicati), “Bir xatirə” (Şeyxülislamzadə), “Məşum bir xatirə” (Nərəyə gediyoruz!..) (Sənan), “Azəri oğullarına!” (Ərdoğan), “Ayırma siyasəti” (Rəsizadə Qara), “Azərbaycan mücahidləri sürgündə”, “Türk ocaqları qurultayında”, “Beynəlmiləl həyat”, “Rusiya təcrid halında”, “Təşəkkür məzərət (üzürxahlıq)”.

 

Məcmuənin redaktoru Cümhuriyyətin yaradıcısı, istiqlal mücahidi M.Ə.Rəsulzadə idi. OnunBöyük faciə” məqaləsini oxuculara təqdim edirəm. 

 

Şirməmməd HÜSEYNOV

 

525-ci qəzet.- 2017.- 29 aprel.- S.21.