Professor Buludxan Xəlilovun
fəaliyyətinə biblioqrafik yanaşma
Elmi-biblioqrafik fəaliyyət informasiya ilə işləyən müəssisələrin prioritet
istiqamətlərindən biridir.
Milli, elmi-köməkçi
və tövsiyə biblioqrafiyasının inkişafına
istiqamətlənmiş bu
fəaliyyətin tərəflərindən
biri tədqiqatçıların
biblioqrafik araşdırma
işini yaxşılaşdırmaq
naminə informasiya xarakterli nəşrlərin,
biblioqrafik göstəricilərin
tərtibidir.
Biblioqrafik informasiya fəaliyyətinin
mühüm istiqamətlərindən
birini təşkil edən biblioqrafik vəsaitlərin tərtibi
və nəşrinin həyata keçirilməsi
bu gün çox fəal sahədir. Bu biblioqrafik
göstəricilər müxtəlif
mövzuları əhatə
etməklə istifadəçilərin
informasiya tələbatının
ödənilməsi məqsədi
ilə yaradılır.
Bu gün sənədlərin
biblioqrafiyalaşdırılması, ölkənin biblioqrafik vəsaitlər sisteminin formalaşması sahəsində
geniş, əhatəli
və səmərəli
fəaliyyət nəzərə
çarpır. Nəşr olunan
müxtəlif növlü
biblioqrafiyaların tərtibi
ilə əsasən biblioqraflar, həmçinin,
müxtəlif alimlər
məşğul olur.
Milli biblioqrafik
vəsaitlər sistemində
ölkənin müxtəlif
tanınmış ictimai
və siyasi xadimlərinə, elm və
mədəniyyət nümayəndələrinə
həsr edilmiş elmi-köməkçi xarakterli
şəxsi biblioqrafik
vəsaitlər xüsusi
yer tutur. Bu vəsaitlərin
nəşrində məqsəd
informasiya tələbatçılarını
fəaliyyəti araşdırılan
şəxslə bağlı ölkənin
müxtəlif, bütün
sənəd fondlarında
mühafizə edilən
hər növ materiallarla tanış etməkdir. Gərgin əməyin və
hərtərəfli axtarışların
nəticəsi kimi ərsəyə gələn
bu vəsaitlər milli biblioqrafiyanın formalaşması və inkişafında əvəzsiz
rol oynayır.
Dilçilər, ədəbiyyatşünaslar, filoloqlar, elm xadimləri, biblioqraflar və geniş oxucu kütləsi üçün
nəzərdə tutulmuş
növbəti biblioqrafik
tərtib işi Azərbaycan Nobel İnformasiya
Mərkəzi tərəfindən
"Adiloğlu" nəşriyyatında
çap olunmuş
"Professor Buludxan Əziz
oğlu Xəlilovun biblioqrafiyası" kitabıdır.
Tarix elmləri doktoru Bəybala Ələsgərovun tərtibçi-müəllifliyi
ilə bu günlərdə işıq
üzü görmüş
bu vəsait ADPU-nun Filologiya fakültəsinin
dekanı, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Buludxan Əziz oğlu Xəlilov haqqında hazırlanmışdır və
göstərici şəxsi
biblioqrafik göstəricilər
sisteminə bu günlərdə daxil olmuşdur. Kitab dəyərli ziyalımız
haqqında hazırlanmış
ilk biblioqrafik işdir.
Azərbaycan biblioqrafiya elminə
yeni bir töhfə olan bu vəsaitin elmi redaktoru AMEA Məhəmməd Füzuli
adına Əlyazmalar İnstitutunun doktorantı
Aygün Hacıyeva, ixtisas redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Bilal Alarlı, bədii və texniki redaktoru Aybəniz Sultanovadır. Bu tərtib işi
789 mənbənin biblioqrafik
məlumatlarını özündə
əks etdirməklə
tanınmış alimin
yaradıcılığı ilə maraqlanan tədqiqatçılar üçün
mühüm məxəz
rolunu oynayır.
Göstərici "Tərtibçi-müəllifdən",
"Həyatı, elmi-pedaqoji
və ictimai fəaliyyətinin əsas
tarixləri", "Elm, mədəniyyət
xadimləri və dostları Buludxan Xəlilov haqqında",
"Professor Buludxan Xəlilovun
kitablarının nəşri",
"Buludxan Xəlilovun
müxtəlif illərdə
çapdan çıxmış
kitablarının biblioqrafik
təsviri, mündəricatı
və annotasiyası",
"Tərcümələri", "Tərtib etdiyi kitablar", "Elmi redaktoru, redaktoru, ön söz, rəy verdiyi, rəyçi olduğu kitablar və proqramlar", "Rəhbəri,
rəy verdiyi və opponenti olduğu dissertasiyalar",
"Kitablarda, məcmuələrdə
və toplularda çap olunmuş materiallar", "Konfranslarda
çıxışlar", "Dövri mətbuatda çap olunmuş materiallar", "Müsahibələr",
"Rus və başqa dillərdə",
"Buludxan Xəlilovun
özü və əsərləri haqqında"
adlı bölmələrdən
ibarətdir.
Birinci bölmədə
Buludxan Xəlilovun həyat və fəaliyyətinin əsas
tarixləri öz əksini tapmışdır. İkinci bölmədə
elm, mədəniyyət xadimləri
və dostlarının
Buludxan Xəlilov haqqında fikirləri, düşüncələri öz
əksini tapmışdır.
Burada alim haqqında 60-dan çox məqalə və ona həsr
edilmiş şeirlər
verilmişdir.
Akademik İsa Həbibbəylinin
"Çoxaspektli dilçilik
tədqiqatları və
professionallıq", akademik
Ziyad Səmədzadənin
"Buludxan Xəlilov-50", akademik Teymur Kərimlinin "Azərbaycan
dilçilik məktəbinin
görkəmli davamçısı",
akademik Muxtar İmanovun "50 yaşın
zirvəsində görünənlər",
akademik Nizami Cəfərovun "Alim adına hörmət gətirən adam",
AMEA-nın müxbir üzvü, professor Vəli
Əliyevin "Dilimizə,
elimizə, elmimizə
bağlı ömür",
əməkdar müəllim
Əjdər Ağayevin
"Buludxan-hissin, sözün
xanı", professor Məsud
Mahmudovun "Zamanın
fövqündə duran
insan və ya öz yaşından
böyük adam",
professor Vilayət Əliyevin
"Onunla qürur duyuram", professor Nizaməddin
Şəmsizadənin "Elmi
siqlət-mənəvi ləyaqət",
professor Sayalı Sadıqovanın
"Elmin uca zirvəsində", filologiya
üzrə elmlər doktoru Almaz Ülvinin
(Binnətovanın) "Dilçilik
elmimizin əfsanəsi-Buludxan
Xəlilov", professor İsmayıl
Məmmədlinin "Alim
ömrünü vərəqləyərkən",
professor Adil Babayevin
"İstedadlı və
məhsuldar alim", filologiya üzrə elmlər doktoru Kamil Bəşirovun "Hər bir saxta
pafosdan uzaq ziyalı-alim", professor Cəfər
Cəfərovun "Azərbaycan
dilçiliyinin və
türkologiyanın parlaq
ulduzlarından biri",
Məsiağa Məhəmmədinin
"Ana dilimizin təəssübkeşi",
Telli Pənahqızının
"Halal insan həqiqəti", şair
Musa Ələkbərlinin "O, dil alimidir, dil
mühəndisidir" adlı
məqalələrinin də
yer aldığı, ziyalımızın elmi yaradıcılığını hərtərəfli özündə
əks etdirən bu vəsaitin hazırlanması onun fəaliyyətini öyrənənlər
üçün xüsusi
hədiyyədir.
Üçüncü bölmədə alimin müəllifi olduğu kitablar haqqında ümumi məlumat verilmişdir. Bu bölmədə
müəllifin kitabları
və onlar haqqında ümumi məlumat açıqlanır.
Buradan həm kitabların biblioqrafik məlumatları,
həm də geniş annotasiyası verilmişdir. Həmçinin, kitabların quruluşu haqqında da məlumat əksini tapmışdır.
Dördüncü bölmədə Buludxan Xəlilovun müəllifi
olduğu 39 kitab haqqında məlumatlar, kitabın içindəkilər
və annotasiyalar verilir. Beşinci bölmədə
tərcümə etdiyi,
qeyd və izahların müəllifi
olduğu 1 kitab, altıncı bölmədə
elmi redaktoru, tərtibçi və redaktoru, ön sözün müəllifi
olduğu 3 kitabın həm biblioqrafik təsvirləri, həm annotasiyaları, həm də kitabların içindəkilər haqqında
ətraflı məlumat
əks olunmuşdur.
Yeddinci bölmədə
elmi redaktoru, redaktoru, ön söz yazdığı, rəy verdiyi 153 kitab və proqramın
təsvirləri öz
əksini tapmışdır.
Səkkizinci bölmədə rəhbəri,
rəy verdiyi və opponenti olduğu 16 dissertasiya, doqquzuncu bölmədə
kitablarda, məcmuələrdə
və toplularda çap olunmuş 99 məqalə, onuncu bölmədə 25 konfranslarda
çıxış, on birinci
bölmədə dövri
mətbuatda çap olunmuş 287 məqalənin
təsviri öz əksini tapmışdır.
On ikinci bölmədə
76 müsahibə, on üçüncü
bölmədə rus və başqa dillərdə olan 6 məqalə (1 türk, 3 ingilis, 2 rus) əks olunmuşdur. Sonuncu bölmədə
Buludxan Xəlilov haqqında, əsərləri
haqqında kitablarda və dövri mətbuatda çap olmuş 84 adda material verilmişdir.
Bildiyimiz kimi, biblioqrafik vəsaitlərin əsas xüsusiyyətlərindən biri
müəyyən əlamətlər
üzrə qruplaşdırılmış
materialların axtarışını
operativləşdirmək məqsədilə
müxtəlif parametlər
əsasında yardımçı
aparatın tərtibidir. Bu kitabda da vəsaitdən
istifadəni asanlaşdırmaq
məqsədilə sonda
zəngin informasiya-axtarış
aparatı verilmişdir.
Bunlara Buludxan Xəlilovun əsərlərinin, onun haqqında yazmış müəlliflərin, kitablarının
elmi redaktor və rəyçilərinin,
müsahibə aparan şəxslərin, nəşriyyatların
və dövri mətbuatın əlifba göstəriciləri aiddir.
"Buludxan Xəlilovun
əsərlərinin əlifba
göstəricisi"nə kitabların, kitablarda, məcmuələrdə və
toplularda çap olunmuş materialların, konfranslardakı çıxışların,
dövri mətbuatda çap olunmuş materialların, müsahibələrin,
həmçinin, rus və başqa dillərdə olan məqalələrin əlifba
göstəriciləri daxil
edilmişdir.
İnformasiya-axtarış aparatına əsasən təhlil aparmaqla bir sıra maraqlı məlumatlar da əldə etmək mümkündür. Məsələn:
- alimin dilçiliyin hansı istiqamətinə dair daha çox kitab çap etdirdiyini
- dövri mətbuatda çap olunmuş materiallarının ən çox hansı mövzuda olduğunu
- tədqiqatçı haqqında hansı müəllifin ən çox yazılarının olduğunu
- kitablarına ən çox kimlərin elmi redaktor və rəyçi olduğunu
- ən çox kimə müsahibə verdiyini
- hansı nəşriyyatda daha çox çap olunduğunu
- hansı dövri mətbuat orqanında ən çox çap olunduğunu (qəzet və jurnallar ayrılıqda) və s.
Biblioqrafik vəsaitin mühüm və fərqli cəhətlərindən biri kitabda dinamik elmi fəaliyyəti ilə seçilən alimin yaradıcılığı haqqında Azərbaycan elm və mədəniyyətinin çoxsaylı nümayəndələrinə məxsus məqalələrin, Buludxan Xəlilovun hər bir kitabı haqda geniş annotasiyanın, indiyə kimi çox az sayda biblioqrafik göstəricidə olmuş nəşriyyatların, dövri mətbuatın və müsahibə aparan şəxslərin əlifba göstəricilərinin tərtibidir.
Aygün HACIYEVA
Milli Kitabxananın
Kitabxanaşünaslıq elmi-tədqiqat şöbəsinin müdiri
Bəybala
ƏLƏSGƏROV
tarix üzrə elmlər doktoru
525-ci qəzet 2017.- 14 dekabr.- S.8.