Alim zəkası, müəllim ziyası
PROFESSOR ASLAN BAYRAMOVUN 70 YAŞINA
Sözə bağlı insanları həyatımda çox görmüşəm. Çoxlarının taleyinə sirdaş olub sözün özü. Nə söz qələmdən inciyib, nə də qələm sözdən... Bəzən
isə o ilahi "varlığ"ın sehrinə
düşərək, düşüncələrini
ağ kağız
üzərinə köçürür
və heç özləri də bilmədən sözlə
birgə ucalırlar. Əlçatmazlığa... Zaman-zaman
ömür adlı bu istəkdən doğan arzu kəlmə-kəlmə sözə
dönür...
O, bir ömür yaşayır. Şərəfli, ləyaqətli alim
ömrü. Əslində, alimliklə bərabər həm də müəllim ömrü.
Enişli, yoxuşlu həyat yollarından keçərək, zirvələr
fəth edən və ömrünün
70-ci baharını qürurla
yaşayan, haqqında
söhbət açacağımız
dəyərli ziyalılarımızdan
biri, Azərbaycan Yazıçılar və
Jurnalistlər birliklərinin
üzvü, Sumqatıt
Dövlət Universitetinin
professoru, dilimizin və folklorumuzun beşiyi başında yorulmaq bilmədən keşik çəkən
Aslan Əhmədxan oğlu Bayramovdur. Tanınmış ziyalı haqqında
söz demək həm olduqca məsuliyyətli, həm də qürurvericidir.
Əsl alimin böyüklüyü
onun mənəviyyat dünyası ilə intellektual səviyyəsinin
vəhdətindədir.
Aslan Bayramov
1947-ci ildə Qərbi
Azərbaycanın Ağbaba
bölgəsinin Təpəköy
kəndində anadan olub. 1966-cı ildə həmin kənddə orta məktəbi bitirib. Orta məktəbi bitirdikdən
sonra Təpəköy
kolxozunda işləyərək,
zəhmətdən yoğrulmuş
bir həyat yolu keçib. Alimin həyatında keçən
əsrin 70-ci illəri
çox önəmli
rol oynayıb. Belə ki, Aslan müəllim
1972-1978-ci illərdə Azərbaycan
Dövlət Universitetinin
(indiki BDU-nun) filologiya
fakültəsində təhsil
alıb. Qiyabi təhsillə
yanaşı, 1972-ci ildən
- gənc yaşlarından
Təpəköy kənd
orta məktəbində
Azərbaycan dili və ədəbiyyatı
müəllimi kimi pedaqoji fəaliyyətə
başlayıb. Zəhmətsevərlik Aslan müəllimin xarakterinə çevrilib.
1979-cu ildə isə Maarif Nazirliyinin Fəxri Fərmanına layiq görülüb. 80-ci illərdə məzunu olduğu Azərbaycan Dövlət Universitetinin
(indiki BDU-nun) Azərbaycan
dilçiliyi kafedrasının
təklifi ilə orta məktəbdə müəllim işləyə-işləyə
Qərbi Azərbaycanın
doqquz rayonunu əhatə edən yer-yurd adlarını, folklor nümunələrini
dialekt və şivə sözlərini
toplamaqla məşğul
olub. Belə ki, Aslan müəllim 1988-ci ildə
Azərbaycan Dövlət
Universitetinin Azərbaycan
dilçiliyi kafedrasının
dissertantı kimi qəbul olunanda artıq onun dissertasiya yazmaq üçün topladıqığı
materiallar tələb
olunan səviyyədə
hazır idi.
Tədqiqatçı 1995-ci ildə "Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin
türk mənşəli
toponimləri" mövzusunu
uğurla müdafiə
edərək, filologiya
üzrə fəlsəfə
doktoru elmi dərəcəsini alıb. Qeyd edək
ki, alimin
1996-2005-cı illərdəki pedaqoji və elmi fəaliyyəti həm də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ilə bağlı olub. Alim uğurlu tədqiqatlarının
davamı kimi 2011-ci ildə "Kitabi-Dədə
Qorqud"da adlar və Qafqaz ərazisində onların
toponimləşməsi" mövzusunda yazdığı
doktorluq dissertasiyasını
uğurla müdafiə
edib. Qeyd edək ki, bu
ərəfədə özünün
elmi və ictimai fəallığı
ilə fərqlənən
Aslan müəllim
"Kitabi- Dədə
Qorqud" dastanının
1300 illiyi ilə əlaqədar olaraq, Sumqayıt şəhərində
keçirilən elmi-praktik
konfransın təşkilatçısı
və əsas məruzəçisi idi.
Görkəmli ziyalının elmi-pedaqoji
fəaliyyətində 2000-ci illər uğurlu bir mərhələ təşkil edir. Belə ki,
o, 2000-ci ildə yeni təşkil olunmuş Sumqayıt Dövlət Universitetində və
AMİ-nin Sumqayıt filialında yorulmaq bilmədən elmi-pedaqoji fəaliyyətini davam etdirirdi. Səmərəli elmi- pedaqoji
fəaliyyəti ilə
başqalarına örnək
olan alim 2002-2009-cu illərdə isə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Dilçilik kafedrasına rəhbərlik
edib. 2002-ci ildən 2014-cü ilədək
Filologiya fakültəsinin
dekanı işləyib,
fakültənin təşkilatlanmasında
böyük rolu olub. Xalqımızın sabahı olan
gənclərimizə elm və
təhsil verən təcrübəli pedaqoq və görkəmli tədqiqatçı kimi Aslan Bayramov onu əhatə edən elmi cəmiyyət üzvlərinin
diqqət mərkəzində
dayanıb. Belə
ki, 2007-ci ildə
"Azərbaycan Respublikasının
qabaqcıl Təhsil işçisi" döş
nişanı, 2011-ci ildə
İrəvan xanlığının
tarixi və Mədəniyyəti sahəsindəki
araşdırmalarına görə
Azərbaycan Respublikası
Beynəlxalq Diaspor Mərkəzinin Fəxri Diplomu ilə təltif olunmuşdur. 2012-ci ildə isə
Sumqayıt Dövlət
Universitetinin 50 illik yubileyi münasibəti ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə
"Tərəqqi" medalına
layiq görülüb.
Filologiya üzrə elmlər elmlər doktoru, professor Aslan Bayramov bu gün də
müntəzəm olaraq
elmi araşdırmalarını
davam etdirir. İran, Türkiyə, Ukrayna, Qazaxıstan və Rusiyanın sanballı elmi jurnallarında elmi məqalələri dərc olunub. Alimin
1986-cı ildən bu günə kimi 11 kitabı (dərs vəsaiti, folklor toplusu, monoqrafiya), 200-dən
çox elmi-publisistik
və elmi-metodiki məqalələri çap
edilib.
Kitablarının hər biri həllivacib, aktual mövzulara həsr olunub. Alimin "Qədim Oğuz ellərinin - Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin yer-yurd adları" (1996), "Oğuz elindən-Ozan dilindən" (2000), "Kitabi-Dədə Qorqud və Qafqaz" (2003), "Kitabi-Dədə Qorqud" toponimləri və Qafqaz" (2007), "Söz ürəkdən gələndə" (2007), "Tarixi faciələrimiz: deportasiya, repressiya və soyqırımı" (2015), "Ağbaba şivəsi sözlüyü" (2015), "Oğuz elinin söz çələngi: Ağbaba folkloru" (2017) və digər kitabları olduqca dəyərli nəşrlərdir. Alimin ilk kitablarından olan "Qədim Oğuz ellərinin - Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək bölgələrinin yer adları" əsərində Oğuz ellərinin tarixi coğrafiyası, etnoqrafiyası və dil tarixini əks etdirən toponimlərdən bəhs olunur. "Oğuz elindən, ozan dilindən" kitabında Ağbaba folklorlarından örnəklər vermişdir.
Müəllif yuxarıda adları qeyd olunan bölgələri vaxtında qarış-qarış gəzmiş, xalqın yaddaşında həm yaşayan, həm də qismən unudulan yer-yurd adlarını, folklor örnəkləri və şivə sözlərini toplamış, onların elmi- linqivistik və etimaloji təhlilini vermişdir. Təsadüfi deyil ki, Ağbaba, Şörəyel və Pəmbək kəndlərindən topladığı xam folklor materiallarını ilk dəfə olaraq 1990-cı ildə "Novruz" və "Vətən həsrəti" qəzetlərində oxuculara təqdim edib.
O, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin müvafiq sərəncamı ilə əlaqədar olaraq Oğuz türklərinin möhtəşəm tarixi abidəsi "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının 1300 illiyi ilə bağlı iki cidlik "Dədə Qorqud" ensiklopediyasının həmmüəlliflərindən biri kimi böyük xidmət göstərib. Bu uğurlarla yanaşı, daima elmi axtarışlarda olan tədqiqatçı alim Aslan Bayramov dövrün Azərbaycan dilçilik elmi qarşısında qoyduğu aktual problemlərin həllində fəal iştirak edir. Aparılan elmi tədqiqatlar zamanı alimin maraq və fəaliyyət dairəsinin genişliyi diqqət çəkir. Adları çəkilən kitablarla yanaşı, alim 40- dan çox kitaba ön söz və rəy yazıb. Qeyd edək ki, görkəmli tədqiqatçı elminin və təcrübəsinin elə bir mərhələsindədir ki, elm aləminə yeni gələn gənc tədqiqatçılara doğru yol göstərməyi özünün müqəddəs borcu hesab edir. Görkəmli alim bu günə kimi 5 nəfər filologiya üzrə fəlsəfə doktoru yetirib. Aslan müəllim əhatəli elmi və publisistik fəaliyyəti ilə öz fərdi və orijinal keyfiyyətlərini təsdiq etmiş nüfuzlu alim kimi tanınmaqdadır. Hal-hazırda SDU-nun Folklorşünaslıq elmi-tədqiqat laboratoriyasının müdiri işləyən professor Aslan Bayramovun folklorşünaslıq fəaliyyəti bitmir. Azərbaycan türklərinin etnik-tarixi, milli-mənəvi və psixoloji dünyagörüşünün tərkib olan zəngin folklor örnəklərimizin toplanması, tədqiqi və nəşri ilə müntəzəm məşğul olur. Onun rəhbərliyi ilə "Qərbi Azərbaycan folklorunda arxaik janrların inikası", "Onomastik leksikanın və şivə sözlərinin folklor nümunələrində əks olunması" mövzusunda araşdırmalar davam etdirilir.
70 yaşın mübarək, Aslan müəllim! Sizə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.
Balakişi İSGƏNDƏROV
Sumqayıt
Dövlət Universitetinin əməkdaşı
525-ci qəzet 2017.- 21 dekabr.- S.8.