Qəlblərin fatehi
Cahangir
Məmmədlinin 75 yaşına
Hər dövr insanlarının
özünəməxsus həyat və təfəkkür tərzi,
maddi-mənəvi tələbatı, istəkləri olur.
Ötən əsrin 70-80-ci illər
Azərbaycan Dövlət Universiteti (indiki Bakı Dövlət
Universiteti) Jurnalistika fakültəsinin tələbələri
də bu baxımdan istisna deyildi və onların da məxsusi məziyyətləri
vardı, həmin xüsusiyyətlər onları
özündən əvvəlki və sonrakı dövrlər
gəncliyindən xeyli dərəcədə fərqləndirirdi.
Xarici ölkələrlə,
Qərb dünyası ilə
SSRİ arasında “dəmir pərdə”nin mövcud
olduğu zaman, kompüter, xüsusilə internet
anlayışlarının hələ laboratoriyalardan
çıxmadığı, milli dildə elmi, bədii əsərlərin
qıtlığı şəraitində təhsil alan tələbələr daha çox oxumağa, daha çox
mənimsəməyə maraq göstərir, heyrətamiz
ehtiras və həvəslə ətrafda cərəyan edən
prosesləri izləyir,
onları dərk etməyə və dəyərləndirməyə
çalışırdı.Həmin dövr tələbələrinin
bəxti onda gətirmişdi ki, müəllimlər də tələbələrin
tələbatını duyur, hiss edir və onların mənəvi,
ruhi istəklərinə, ehtiyaclarına biganə
qalmırdılar. Şirməmməd Hüseynov, Abbas Zamanov,
Mir Cəlal Paşayev, Nurəddin Babayev, Nəsir
İmanquliyev, Şamil Qurbanov, Nəriman
Zeynalov, Abuzər İsmayılov, Qulu Xəlilov, Famil Mehdi, Xəlil
Əlimirzəyev... kimi qələmi və kəlamı ilə
məşhur olan xadimlər Sovet rejimi və kommunist ideologiyasının
prinsip və qaydalarına açıq-aşkar zidd getməsələr
də, sətiraltı sözlərlə, mətbuat
tariximizin azmanlarından gətirdikləri sitatlarla, nəhayət,
həyat hekayələri ilə tələbələrin
gözlərini açır, onlara fakt və hadisələri
müstəqil şəkildə
təhlil etmək, dəyərləndirmək, nəticə çıxarmaq
bacarığı,vərdişi aşılayırdılar.
Adını çəkdiyimiz və
məhəbbətlə
xatırladığımız həmin böyük
müəllimlərlə çiyin-çiyinə nisbətən
cavan Cahangir Məmmədli, Yalçın Əlizadə, Mahmud
Mahmudov, Əliş Nəbili, Akif Rüstəmov, Nəsir
Əhmədli... kimi müəllimlər də ustadlarla eyni
yolu gedir, eyni mərama, məsləyə xidmət edirdilər.
Onların hamısının tələbələrinin, o
cümlədən, mənim də
taleyimdə rolu, yeri olmuşdur. Kökdən gələn,
adət-ənənlərimizdən qidalanan milli
duyğuları, zəngin mənəviyyatı, parlaq
dünyagörüşü, geniş intellekti, çevik və
aydın düşüncə tərzi, pedaqoqluq məharəti, iti qələmi ilə Cahangir Məmmədli
həqiqətən də ötən illər ərzində
böyük nüfuz qazanmış, qəlblərin fatehinə
çevrilmişdir.
Sadə və səmimi insan,
dəyərli alim-pedaqoq Cahangir Məmmədlinin həyat və
fəaliyyəti haqqında sənədli film çəkilmiş,
barəsində KİV-də çoxlu sayda məqalələr
dərc edilmişdir. Onun sarsıntı və
sıxıntılarla dolu körpəlik, uşaqlıq,
yeniyetməlik, gənclik illəri,
əsgərlik, tələbəlik həyatı ilə
tanış olduqca, Cahangir müəllimin əzəmətli obrazı göz önündə
canlanır və taleyin sitəm və sınaqlarına sinə
gərən bu insanın dözümü, iradəsi,
inadkarlığı, zəhmətsevərliyi və nikbinliyinə
məftun olursan”. C.Məmmədli daha çox zəhməti,
yoxsa istedadı sayəsində bu zirvəyə yüksəlib?”-
sualının cavabı fikrimcə, belədir:
İstedadı Cahangir müəllimi
fədakarlığa, zəhmətə sövq edib, yaxud belə
də demək olar, əməyə
bağlılığı
Cahangir müəllimin istedadını üzə
çıxarıb. Saysız- hesabsız elmi- publisistik məqalələr,
bir- birindən dəyərli kitablar C. Məmmədlinin maraq və fəaliyyət
dairəsinin genişliyinə dəlalət edir. Hələ cavan yaşlarından qələmə
sarılan Cahangir müəllimin nəbzi daim ölkənin ədəbi-mədəni,
mətbu həyatı ilə birgə vurmuş, qəlbinin
çırpıntılarını oxucularla
bölüşmüşdür.
Cahangir Məmmədlinin
sözü ilə əməli həmişə bir-birini
tamamlamışdır. O, həmkarlarına, tələbələrinə
obyektiv, operativ, vicdanlı, dürüst, prinsipial, ədalətli
olmağı, qərəzə, böhtana yol verməməyi tövsiyə edir. C. Məmmədlinin
fəal və faydalı ictimai, elmi- pedaqoji fəaliyyəti,
eyni zamanda istər kafedra
müdiri, istər dekan kimi daşıdığı vəzifələrdə
təmiz əməlləri, xoş niyyəti və məramı bu tələblər
üçün ciddi mənəvi əsas verir və ona haqq qazandırır.
Təbiət etibarı ilə
yazmağa, yaratmağa meylli olan Cahangir Məmmədli həmişə
axtarışdadır. Hərdən elə təəssürat yaranır ki,
qarşında sanki eyni zamanda iki Cahangir Məmmədli var: biri
auditoriyada mühazirə oxuyur, digəri fikrən hansısa
elmi məqalə üzərində işləyir, yaxud biri
dekanlıqda iclas aparır, digəri qəlbində bir rəyin
planını cızır, biri
tədbirdə çıxış edir, digəri xəyalən
yenicə başa çatdırdığı məqaləni
təkrarən gözdən keçirir və s.
Əsərləri ilə milli jurnalistika irsinə layiqli
töhfələr verən, onu zənginləşdirən Cahangir müəllimin ən
üstün cəhətlərindən biri özünə tənqidi
yanaşmasıdır. Müsahibələrindən birində həmkarı
ondan yaradıcılıq planlarını və bu vaxta kimi etmədiklərini
soruşur. Cahangir müəllim cavab verir ki,
jurnalistika nəzəriyyəsi ilə bağlı çox
kitablar yaza bilərdim, çox problemlər qaldıra bilərdim.
Onlardan bəzilərini etmişəm. Tutalım, yeni dönəm jurnalistikası ilə
bağlı əsərlərim var. Amma görürəm,
jurnalistikanın Qərb standartlarına münasibəti yenidən
işləmək olardı. Tam əminliklə deyirəm
ki, əgər Cahangir müəllim bu dediklərini də etsəydi,
yenə yeni problemlər haqqında və onların həllinin
vacibliyindən danışacaqdı.
30 ildən də çox Azərbaycan
jurnalistikasının elmi-nəzəri və praktik problemləri
sahəsində çalışan Cahangir Məmmədli son
illərdə müasir dövr jurnalistikasının qurucusu və
mahir təşkilatçısı funksiyasını
bacarıqla yerinə yetirməkdədir. Zəngin təcrübənin və gərgin
axtarışların bəhrəsi kimi ərsəyə gətirdiyi
“Azərbaycanda jurnalistikanın müasir inkişaf meylləri”
mövzusunda doktorluq dissertasiyası Cahangir müəllimin sahənin
inkişafına sanballı töfhəsi oldu. Əsərdə
çağdaş
jurnalistikanın başlıca cəhətləri,
məziyyətləri göstərilir və bu konteksdə yeni
dövr Azərbaycan
jurnalistikasının inkişaf meylləri ümumiləşdirilir,
təhlil olunur, xarakterizə edilir, dəyərləndirilir.
Cahangir Məmmədlinin
jurnalistika ilə bağlı çoxsaylı
kitablarının, o cümlədən, dərsliklərinin dəyəri
və sanbalı ayrıca və geniş bir mövzudur. Tələbələri
Cahangir müəllimə bağlayan yalnız onun əsərləri
deyil, fakültədə, auditoriyada, kafedradakı
görüşlərdən, söhbətlərdən,
müzakirələrdən, bəzən mübahisələrdən
yaranan və hər
birinin tərcümeyi-halına yazılan, həkk olunan, unudulmaz, əziz xatirələrdir.
1970- ci illərin sonlarında- 2-ci, 3-cü
kursda oxuyarkən Cahangir müəllim bizə XIX əsr rus
jurnalistikasından mühazirələr oxuyurdu. O, mühazirələri
elə məhəbbət və şövqlə
aparırdı ki, dərsin bitdiyini bildirən zəngdən
sonra tələbələr onu dəhlizdə dövrəyə
alır, ard-arası kəsilməyən suallar verirdi.Cahangir
müəllim yorulmur, usanmır, sualları özünəxas
təbəssümlə cavablandırır, tələbələrin
predmetə
böyük maraq
göstərməsindən məmnunluğunu gizlətmirdi.
C. Məmmədli həmin dövr
rus ədəbiyyatı, publisistikası kimi jurnalistikasının da öz
tarixinin zəngin və mübariz səhifələrini
yazdığını,çöldən sərhədlərini
genişləndirən, içdən çürüyən
“Avropa jandarmı”nın - Rusiya imperiyasının bütün
problemlərini, təhkimçilik köləliyinin və
mütləqiyyət zülmünün törətdiyi fəsadları,
dərd-sərini, yükünü öz çiynində
çəkdiyini deyir,çar üsul-idarəsini, onunla
bağlı cəmiyyətdə mövcud olan bütün eybəcərlikləri
darmadağın edən, ictimai, inqilabi-demokratik fikri
formalaşdıran, publikanın zövqünü tərbiyələndirən
tərəqqipərvər qüvvələri səfərbər
edən rus mətbuatının ən parlaq nümunələrinin-
“Russkaya mısl”, “VestnikYevropı”, “Russkoye boqatstvo”, “Russkiy
vestnik”, “Jizn”, “Naçalo”, “Niva”, “Rodina”, “Vokruq sveta”,
“Polyarnaya zvezda”, “Kolokol”, “Teleskop”, “Nedelya” və s. kimi
nüfuzlu qəzet və jurnalların rus cəmiyyətindəki
yeri və rolunu vurğulayır, A.A.Bestujev, V.K.Kjulxelbeker,
F.A.Bulqarin, A.İ.Gertsen, N.P.Oqaryov, N.L.Dobrolyubov,
N.Q.Çernışevski, D.İ.Pisarev, V.Q.Belinski, A.S.Suvorin
kimi naşir, redaktor və publisistlərin coşqun fəaliyyətindən söz açırdı.Belə
mühazirələrdən sonra tələbələr öz
aralarında maraqlı fikir
mübadiləsi edir, növbəti dərslərdə
Cahangir müəllimə ünvanlayacaqları sualları
formalaşdırırdılar.
Təcrübəli, mahir pedaqoq Cahangir Məmmədlinin yuxarıda adını çəkdiyimiz mütərəqqi rus ziyalılarının, maarifçi- dekabristlərin həyat və yaradıcılığından dönə-dönə, sevə-sevə bəhs etməsinin səbəbi təkcə onun öz peşəsinə vurğunluğunda deyildi. Tələbə yoldaşımız, “Azərbaycan” qəzetinin müxbiri Raqif Məmmədovla ötənləri, Cahangir müəllimin mühazirələrini xatırlayarkən dedikləri maraqlıdır və həqiqəti əks etdirir:- Cahangir müəllim özünü xalq yolunda fəda edən , bu yolda hər cür məhrumiyyətlərə dözən rus publisistlərindən, mətbuatından məhəbbətlə bəhs etməklə, sanki “ xalqına, millətinə xidmət edən jurnalist və mətbu orqan necə olmalıdır?”- sualını cavablandırırdı.Onun o dövrlərdə açıq-aşkar Sovet sisteminə, kommunist ideologiyasına qarşı çıxdığını söyləmək, səmimiyyətdən uzaq olardı. Amma fikir verin, o heç vaxt bizə “Kommunist” qəzetini, yaxud “Pravda”nı oxuyun deməzdi, deyərdi ki, 60- cı illər ədəbiyyatını mütaliə edin, “Azərbaycan gəncləri”ni, “Bakı” axşam qəzetini, “Ulduz” jurnalını, “Literaturaya qazeta”nı, “Arqumentı i faktı”, “Komsomolskaya pravda” qəzetlərini, Məmməd Arazı, Bəxtiyar Vahabzadəni oxuyun, deyəndən sonra tövsiyə edərdi ki, Süleyman Rüstəmin Cənub şeirlərini də oxuyun. Əlbəttə, ayıq tələbə anlayır, görürdü ki, o, partiya, komsomol mövzusunun üzərindən niyə sükutla keçir...
Bu günlərdə mənalı, halal və şərəfli ömrü, əsərləri, pedaqoji fəaliyyəti ilə örnək olan professor Cahangir Məmmədlinin yubileyi qeyd olundu. Bakı Dövlət Universitetinin rektoru Abel Məhərrəmov Cahangir Məmmədlini Azərbaycan milli jurnalistika elmi məktəbinin görkəmli nümayəndəsi, ali jurnalistika təhsilinin təşkilatçılarından biri, tanınmış elm, təhsil və mədəniyyət xadimi adlandırmış, demişdir ki, Cahangir Məmmədli uzun illər boyu səmərəli elmi-pedaqoji və ictimai-mədəni fəaliyyət ilə elmin və təhsilin tərəqqisinə çalışmış, universitetimizdə böyük hörmət qazanmışdır.
Biz də böyük eşq və ehtirasla ilə
yaşayan, yaradan hörmətli professoru, müəllimimizi
yubileyi münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik
edir, ona müstəqil
jurnalistikanın elmi-nəzəri və praktik tərəqqisində,
təhsil- tədris təşkilatçılığı sahəsində yeni uğurlar arzulayırıq.
Abid TAHİRLİ
525-ci qəzet.-
2017.-11 fevral.- S.16.