Bəxtiyar Vahabzadənin arzuladığı bəxtiyar gələcək

 

BÖYÜK ŞAİRİN İSTİQLAL, VƏTƏN, MİLLƏT VƏ DİL UĞRUNDA MÜBARİZƏLƏRİ

Rafael HÜSEYNOV

Akademik, Milli Məclisin deputatı

 

O, artıq tarixin bir parçasıdır. Hərçənd, elə sağlığında da canlı tarix idi və sadəcə istedadlı söz ustası deyil, millətinin varlığı, taleyi, ruhu ilə qovuşmuş bir yurd fədaisi olmaq məsudluğu və məsuliyyəti ona cavan vaxtlarından nəsib olmuşdu.

 

Bəxtiyar Vahabzadə İkinci Dünya müharibəsindən sonra ədəbiyyata gələrək elə ilk addımlarından da diqqətləri cəlb etmiş, söz sərraflarını diksindirməyi bacarmış parlaq qələm sahibi idi.

 

60 ildən artıq bir müddətdə hərarətli qəlbi, yorulmaz qələmi, buxovsuz və hüdudsuz düşüncələri ilə millətinə xidmət etdi.

 

Bəxtiyar Vahabzadənin ömrünün 60 ildən çoxu elə bir zaman kəsiyində keçdi ki, Sovetin qılıncı daim başı üstündə asılı idi.

 

Bu nəhəngə tabe olmamaq, onunla hesablaşmamaq (barışmaq yox!), yeri düşəndə ona əyilməmək müşkül idi. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, sovet dövrünün şairi Bəxtiyar Vahabzadə sovet şairinə çevrilmədi.

 

Əksinə, qələmiylə, sözüylə, qaynar təbiəti və coşqun təfəkkürü ilə həmin qəddar rejimin ayağının altını qazıyanlardan, bu quruluşun çürük mahiyyətini şüurlara yeritmək yolunda mübarizə aparan azlardan oldu.

 

Bəxtiyar 60 il ədəbi aləmdə dikəldi. 60 ilin özü ayrılıqda bir ömürdür. Həmin 60 il Bəxtiyar Vahabzadənin yalnız fəal yaradıcılıqla məşğul olduğu həyat parçası deməkdir.

 

O, qismətinə yazılmış bu yaradıcı 60 il boyunca elə təkrarsız və füsunkar bir söz və düşüncə dünyası doğurdu ki, bundan sonra yüzillərlə yaşamasına bəs edər.

 

Yüzillər və minillərdən gələn bir ədəbi ənənə, yazılmamış bir qayda var ki, adətən, hər şair gerçək adından savayı təxəllüs də götürür. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının ən qüdrətli yaradıcılarından sayılan Bəxtiyar Vahabzadənin şairlik təxəllüsü yox idi. Şeirlərini elə öz əsl adı və soyadı ilə imzalayırdı.

 

“Bəxtiyar” sözü sevimli şairin həm də təxəllüsü məqamında idi və ustad bir sıra şeirlərinin sonunda fikirlərini, qayəsini də bu kəlmənin anlamına uyğun olaraq ifadə və şərh edirdi. Amma mənası “xoşbəxt”, “məsud” olan bu sözü bir şairə aid etmək həmişə çətindir. Tarixin bütün dövrlərində və dünyanın hər yerində həmişə belə olub. Çünki şair, xüsusən də Bəxtiyar Vahabzadə kimi həssas, cəmiyyətin də, insanın da, həyatın da çox dərin qatlarını görməyi bacaran, ağrı və acılara biganə qalmayan, həmdərd ola bilmək zərifliyinə malik bir söz sərrafının tam xoşbəxt adlandırıla bilinməsi təsəvvürəgəlməzdir.

 

Bəxtiyar Vahabzadə millətini sevən, xalqının və yurdunun məruz qaldığı bütün nisgilləri daim qəlbində daşıyan, misralarına gətirən yazar idi. İlk gəncliyindən belə olmuşdu, ömrünün sonunadək də o cür qaldı.

 

Bəxtiyar sözün əsl mənasında və bütövlüyü ilə o zaman bəxtiyar ola bilərdi ki, insana möcüzə kimi gələn, gerçəkləşməsi millətini və yurdunu əsl bəxtiyara çevirəcək bütün ülvi arzuları onun payına düşmüş ömür möhləti içərisində həyata keçsin.

 

Hər halda bəxt ona yar oldu. Bəxtiyar Vahabzadə “şər imperiyası” adlandırılan Sovet İttifaqının dağılmasının ürəkdən tikan çıxaran fərəhini də yaşadı, Azərbaycanın müstəqilliyini də gördü, dilimizin, mənəvi dəyərlərimizin ən ali təntənələrinə də şahid kəsildi.

 

Onillərcə dillər əzbəri olmuş şeirlərində şah damar kimi qan ağlayan vətənçi və millətçi düşüncələrinin doğrulması asta-asta Bəxtiyarı bəxtiyarlaşdırırdı, valideynlərinin bağışladığı ad gəlib həqiqi mənasında öz yerini tuturdu (elə buradaca bir dəqiqləşdirməyə ehtiyac var. Bəxtiyar Vahabzadə hər yerdə “Mahmud oğlu” yazılsa da, əslində, bu onun ata bir, ana ayrı qardaşının adıdır. Bəxtiyarın atası, adətən, babası kimi təqdim olunmuş Zəkəriyyədir. Mahmudun övladı olmadığından o, Bəxtiyarı kiçik yaşlarından doğmaca balası kimi böyütmüşdü. Şairin öz oğluna müraciətlə yazdığı “İsfəndiyar, sənə verdim qardaşımın adını mən” misrası bunu bir daha əyani şəkildə sübut edir. İş ondadır ki, Bəxtiyarın böyük qardaşı, İkinci Dünya müharibəsində həlak olmuş İsfəndiyar sənədlərdə elə “Zəkəriyyə oğlu” kimi qeyd edilmişdir).

Ancaq hələ böyük ustadın yerinə yetməmiş, ümid olaraq qalan arzuları da var.

 

Bəxtiyar Vahabzadə Vətəninin o tayı ilə bu tayını birləşmiş görmədən getdi, Qarabağ düyününün çözülməsini görmədən getdi...

 

Həmin arzuların hamısı gerçəkləşmədən Bəxtiyar sonacan necə bəxtiyar olsun?!

 

Bəxtiyar Vahabzadə vurğun kəsildiyi M ehmet Akif Ərsoyun “Millət şərqisi”ndən bu misraları təkrarlamağı xoşlardı:

 

Gələcəkdir bizə vəd etdiyi

günlər Haqqın,

Kim bilir, bəlkə yarın,

bəlkə yarından da yaxın.

 

Bəxtiyar Vahabzadəni yaxşı tanımış və uzun müddət onunla sıx dostluq telləri ilə bağlı olmuş görkəmli dövlət xadimi və düşüncə adamı Həsən Həsənovun müşahidəsi çox sərrastdır: “Bəxtiyar Vahabzadə siyasətə gəlmədən siyasətçi, dövlət vəzifəsini tutmadan bir dövlət xadimi, milli istiqlal hərəkatının heç bir qurumunda iştirak etmədən həmin hərəkatın başçılarından biri, daha doğrusu, onun Vicdanı olmuşdur”.

Bəxtiyar bir Azərbaycan sevdalısı idi ki, uzun ömrünü yalnız bu məmləkətin içində yaşamadı, həm də Azərbaycanı hər an elə bir ürək kimi içərisində daşıdı. Dünyanın harasına getsə də, orada Azərbaycandan bir iz, bir işıq aradı.

 

1959-cu ilin dekabrında, hələ sovet adamının həyatında hansısa xarici ölkəyə səfər etməyin fövqəladə hadisə sayıldığı çağlarda bir dəstə qələm dostu ilə ona İraqa getmək nəsib oldu. Bağdadı, Bəsrəni, Kərkükü ilk dəfə gördü, sözün tanrısı kimi qəbul etdiyi dahi Füzulinin məzarını ziyarət etdi.

Bağdadda Qəsr-i Abbasi muzeyinə də baş çəkmişdilər.

 

(Kim bilir, 1180-ci ildə tikilmiş o bənzərsiz memarlıq abidəsi və sənət ocağı indi salamatdırmı, görən saysız bombardmanlar o sarayı da yerlə yeksan etməyib ki?).

 

O qəsrdə də Bəxtiyar Vahabzadə Azərbaycan tapmışdı. Otaqlardan birində divara orta əsrlərdə 8 misralıq azərbaycanca şeir həkk edilibmiş. Sovuşan yüzillər bəzi misraları oxunmaz edibmiş. Bəxtiyar hələ oxuna bilən 5 misranı köçürmüşdü, səfərdən sonra yazdığı məqaləsinə də daxil etmişdi ki, Azərbaycan poeziyasının Bağdaddakı o itkin qəlpəsi də bizlərə bəlli olsun, kağızın yaddaşında əbədiləşsin:

 

Bu yadigaridən qərəzim bir nişanədir,

Bir məhliqadən olmadı xali zəmanə də.

Əskik deyil çiraği, əcəb asitanədir,

...Fərhadın etdiyi buna nisbət zəbanədir,

Hadi, cahanda qeyr-i tamam

bir bəhanədir.

 

Tarixdə qalan söz sehrkarı ədiblərimiz az olmayıb. Lakin o mahir qələm sahiblərinin heç də hamısı bütöv milləti birləşdirə biləcək şəxsiyyət əzəmətinə və cazibəyə malik olmayıb.

 

Bəxtiyarı müstəsna edən ən bariz keyfiyyəti onun rəmzə çevrilməsi idi.

 

O, millətin ümid, inam yerinə dönmüş azman şəxsiyyət idi.

 

1980-ci illərin sonunda yüz minlərlə azərbaycanlı müstəqillik çağırışları ilə meydanlara axışanda Bəxtiyar Vahabzadə xitabət kürsüsünə doğru insan selinin çiyinlərində irəliləyən bir Xalq Qibləgahı idi.

 

Yalana, riyaya nə qədər uyduq,

Biz Qızıl orduya abidə qoyduq.

Ona ad da verdik: “Xilaskar ordu”.

Adını doğrultdu, el xilas oldu

Yenicə tapdığı azadlığından,

“Ölüyə azadlıq, diriyə zindan”.

 

1990-cı ilin qara yanvarında, Bakı küçələrində Sovet ordusunun dinc insanları qanına qəltan etdiyi müdhiş günlərdə ölüm qorxusunu unudaraq Kreml cəlladları ilə mərd-mərdanə üz-üzə dayanan, Azərbaycan Televiziyasının dəhlizində xunta generalının sifətinə sözün birbaşa mənasında tüpürən, millət yasına qəlbinin qanı ilə mərsiyə qoşan da Bəxtiyar idi:

 

O şənbə gecəsi, o qətl günü, -

Mümkünə döndərdik çox namümkünü.

Xalqın qəlbindəki qorxu mülkünü

O gecə dağıdıb sökdü şəhidlər.

 

Tarixi yaşadıb diləyimizdə,

Bir yumruğa döndük o gecə biz də.

Yıxıb köləliyi ürəyimizdə

Cəsarət mülkünü tikdi şəhidlər.

 

Dözdü hər zillətə, dözdü hər şeyə,

“Dünyada mənim də haqqım var”, - deyə

Kütləni xalq edən müqaviləyə

Qanıyla qolunu çəkdi şəhidlər.

 

İnsan insan olur öz hünəriylə,

Millət millət olur xeyri, şəriylə.

Torpağın bağrına cəsədləriylə

Azadlıq tumunu əkdi şəhidlər.

 

(Ardı var)

525-ci qəzet 2017.- 29 iyul.- S.15.