Məhəmmədrza Qoçi: "Azərbaycan ədəbiyyatını böyük zövqlə tərcümə edirəm"

Türkiyədə tərcüməçilik fəaliyyətilə məşğul olan Məhəmmədrza Qoçinin adı son illər ədəbi mühitimizdə tez-tez çəkilir.

Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrinin Türkiyə türkcəsinə çevrilməsində önəmli xidmətləri, özünəməxsus rolu var. Bu yaxınlarda onun tərcüməsində Xalq yazıçısı Anarın "Yaşamaq haqqı", Rəşad Məcidin "Dəlicəsinə", Pərvinin "Sevdim səni" kitabları Türkiyədə çap olunub.

Məhəmmədrza Qoçi 1978-ci ildə Təbrizdə doğulub. Özünün dediyinə görə, Azərbaycan milli mədəniyyəti və ədəbiyyatı ilə yaxın tanışlığı 11 yaşından başlayıb. Həmin dövrü belə xatırlayır: "Orada Azərbaycanla maraqlanmaq qadağan olunmuşdu. Ancaq mən bir yolla maraqlanıb öyrənirdim. İlk əvvəl Azərbaycan milli rəqslərini öyrənməyə başladım. Bu da böyük qardaşımın sayəsində oldu. Orta məktəbi orada bitirdikdən sonra uşaqlar üçün kitablar, jurnallar hazırlayırdım. Uşaqlar üçün iki kitab hazırladım ki, orada ana dilimizin hərfləri öyrədilirdi. Ondan sonra Azərbaycan şairi Həbib Sahirin əlyazmasını kitab halında çap etdirdim".

Ən böyük arzusunun öz ana dilində yazıb-yaratmaq olduğunu deyən M.Qoçi bu arzusunun sorağı ilə Türkiyəyə gedib. Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycan arasındakı uzunmüddətli ayrılıq onun Arazın bu tayına gəlmək arzusuna mane olsa da, doğma dildə yazıb-yaratmaq, doğma mədəniyyətini öyrənmək şövqünü əlindən ala bilməyib: "Təbrizdə ana dilində oxumaq imkanım yox idi. Mən isə bu arzu ilə yaşayırdım. Buna görə də Türkiyədə ana dilində oxumaq fürsəti yaranan kimi bunu dəyərləndirdim. Hədəfim isə ana dilimi və mədəniyyətimi daha yaxşı şəkildə öyrənmək idi. Azərbaycana gəlmək imkanım olmadığı üçün məcburən Türkiyəyə getdim. Çünki Türkiyə bizə doğma qardaşdır. 2003-cü ildə Türkiyəyə gəldim, Ankara Universitetini əczaçılıq üzrə bitirdim. Həmçinin, ədəbi fəaliyyətimi davam etdirirdim. Son dönəmlərdə Xalq yazıçısı Anarın, tanınmış ədiblərdən Rəşad Məcidin, Pərvinin, Xəyal Rzanın kitablarını tərcümə etdim. Önəmli işlərimdən biri də bu oldu ki, böyük şair Səməd Behrənginin 10 əsərini farscadan türkcəyə çevirdim. Azərbaycana İLESAM xətti ilə gəldim və burada Şairlər Gününə qatıldım. Burada olmaqdan çox böyük məmnunluq duyuram".

Söhbət əsnasında onu da öyrəndik ki, bu səfər onun Azərbaycana ilk gəlişi deyil. Hələ doqquz il öncə bir proyekt çərçivəsində Bakıya səfər etmək şansı qazanmış M.Qoçi özünü vətəninə, öz doğma yurduna gəlmiş qədər xoşbəxt hiss etdiyini, uzun müddət həmin təəssüratlardan ayrılmadığını dedi: "Doqquz il öncə buraya gəldiyimdə Bakının, demək olar ki, hər tərəfində inşaat işləri gedirdi. Onda çox da gəzmək şansım olmamışdı. Amma elə həmin vaxtdan burada özümə dostlar qazanmışdım. Bu gəlişimdə həmin xatirələrim canlandı. Bakı çox dəyişib və gözəlləşib. İnsanları çox mehribandır. Azərbaycan yazıçılarını - həm klassiklərini, həm də müasirləri - çox oxumuşam. Son zamanlar tərcümə olunub yayımlanırlar, ona görə daha rahatlıqla tanış ola bilirik".

Bu yaxınlarda tərcümə etdiyi kitablarla bağlı təklifin ona İLESAM-dan gəldiyini deyən M.Qoçi həmin əsərlərlə tanış olduqdan sonra böyük məmnuniyyətlə çevirdiyini vurğuladı: "Anar müəllimin əsərlərini yaxşı oxumuşdum, tanıyırdım. Onun tərcümə etdiyim "Yaşamaq haqqı" kitabı tarixi-siyasi mövzudadır. Kitabda Azərbaycanın tarixi geniş şəkildə əks olunub, mühüm faktlar yer alıb. Onu tərcümə etmək nə qədər çətin olsa da, çox maraqlı idi. Əsərdə Nəriman Nərimanov dövründən başlamış, Heydər Əliyevə, yəni son zamanlara qədər olan böyük bir tarix əhatə olunur. Pərvin xanımın kitabındakı esselər olduqca məzmunlu, axıcı və oxunaqlıdır. Rəşad Məcidin kitabında dəyərli esselərlə yanaşı, maraqlı müsahibələri, xatirə yazıları da toplanıb. Azərbaycan ədəbiyyatını böyük həvəs və zövqlə tərcümə edirəm. Tərcümə artıq mənim peşəm halına gəlib. Son dövrlərdə Kamran Nəzirlinin əsərlərini tərcümə edirəm. Məmməd Səid Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" əsərini əldə etmişəm, onu da çevirmək istəyirəm. Bundan başqa, "Türk ellərindən hekayələr" adlı kitab çıxarmağı düşünürəm. Burada hər türk xalqından bir hekayə çap olunacaq".

M.Qoçi Qarabağ münaqişəsinə dair gerçəkləri Türkiyə və dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün əlindən gələn qədər çalışdığını, bu yöndə yeni addımlar atacağını bildirdi: "Bütün türklərin qanayan yarasıdır Qarabağ. Mən Azərbaycan ədəbiyyatında Qarabağla bağlı yazılmış əsərləri araşdırıram. Bu dərdin, bu ağrının bütün dünyaya çatdırılması üçün biz tərcüməçilərin də öhdəsinə çox iş düşür. Mən də öz üzərimə düşən bu işi bacardığım qədər görməyə çalışıram. Biz Türkiyədə universitetlərdə Qarabağ, Xocalı ilə bağlı sərgilər, toplantılar keçiririk. Tələbələrlə tez-tez maarifləndirici söhbətlər aparırıq. Eyni zamanda, ədəbiyyatın gücündən də istifadə edirik. Qarabağla bağlı yazılmış müxtəlif müəlliflərin hekayələrini tərcümə edib orada yayırıq. Gələcəkdə də bu işi davam etdirəcəyik".

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2017.- 13 iyun.- S.4.