Sevginin kök hüceyrəsi

Türkan TURAN

Sənə məktub yazıram. Yazarkən, barmaqlarımın bu qədər gözəl sözü necə bir araya yığa bilməsinə heyrət edirəm.

Sevgini beyinlə bərabər, barmaqların ucunda hiss etmək necə əsrarəngiz hiss imiş. Varlığının möcüzəsi sanki barmağımdan bədənimə işləyib. Yazmaq öpüşmək qədər gözəl deyil, yavan, hətta bir az tənha və olduqca hüzünlüdür. Amma ümidsizliyə qapılmaqdan yaxşıdır.

Simona de Bovuar deyirdi ki: “Eşq məktubu yazmaq böyük axmaqlıqdır. Eşq kağıza köçürülməyəcək qədər alidir. Amma sevdiyin insanla arada Atlantik okean varsa, başqa nə edə bilərsən? Sənə bu qədər məsafədən nə göndərə bilərəm ki? Nə öpüşlərim dodağına yetişər, nə yanağımdan süzülən yaş gözünə görünər. Göndərə biləcəyim sözlərdir!”

Bəs bizim aramızda nə var, Atlantik, yoxsa Sakit okean? Heç biri! Bizim aramızda 3860.84 kilometr məsafə, 5-6 ölkə, çaylar, göllər, dənizlər, milyonlarla insanlar var. Qitələrarası eşqdir. Amma bütün bu uzaqlıqlar sadəcə sözlərdədir. Çünki saçıma toxunsam saçımda, dodağıma toxunsam hərarətində, üzümə sığal çəksəm dərimdə, aynaya baxsam gözlərimin düz bəbəyində görünürsən.

Sənə aşiq olduqdan sonra həyatım gözəlliklə qol-boyun oldu. Elə bu ərəfələrdə başa düşdüm ki, eşqin dadı fərqli olurmuş. Eynən yağış kimi… Sən yağış olub üzərimə yağdıqca, torpaq kimi içimə çəkib, canlanmaqla məşğul oldum. Yağışla torpağın qovuşduğu anda yaranan, o əvəzsiz qoxunu da sənə bağlayıram. Çünki o cür möcüzəvi qoxu sadəcə təbiət hadisəsi ola bilməz, mütləq sevgi ilə bir bağlantısı var.

Sadəcə torpağın qoxusunu deyil, üfiqdən yenicə doğmağa başlayan günəşin qızartısının, fırtınalı gecədə çaxan şimşəkdən çıxan işığın, dan yeri sökülməmiş səmada təkcə görünən o ulduzun gözəlliyinin belə, səninlə mütləq əlaqəsi var.

Ən dərin kitablarda, ən gözəl bəstələrdə, ən valehedici rəsm əsərlərində belə izin var. Bu günlərdə Simona de Bovuarı oxuyurdum. Duyğuların bənzərliyi, məni maqnit kimi ona doğru çəkir. Özümü insanlardan qaçırıb, kitabların qollarına atıram. Dedim axı, səni xatırladan hər izin arxasınca gedirəm!

Fransız jurnalist və yazar Simona de Bovuar daha çox Jan-Pol Sartra olan sevgisi ilə tanınır.

Simona Sartrı dəlicəsinə sevirdi.

Bir dəfə 1 il sonra Eyfel qülləsinin qarşısında, saat 12-də görüşmək üçün Sartr ilə vədələşirlər. Sartr həmin gün, düz saat 12-də görüş yerində olur. Burada sədaqət anlayışının rəsmi nikah, ailə təşkilatı, insanların bir-birlərinə yüklədikləri məna və dəyərlərdə yox, sadə sözlə də gerçəkləşə bildiyi isbatlanır. Sədaqət insanın xəzinəsidir. Xəzinə isə insanın qarşısına hər addımbaşı çıxmır.

Simona Sartrı həyatının ən vacib insanı hesab edib. Sadəcə, sevgilisi olduğuna görə deyil, ona dəyər qatan kişi olduğuna görə də, belə düşünüb: “Sartrla qarşılaşdığım zaman hər şeyi qazandığımı düşünmüşdüm. İndi öz-özümə deyirəm: Qurtuluşu başqasında görmək yıxılmağın ən etibarlı yoludur”.

Simona de Bovuar 20-ci əsrin ən üzdə olan filosof və yazıçılarından biri idi. Müasir qadın hərəkatının anası hesab edilirdi. Bir çox kitab, ədəbi mükafatlarına, qazandığı çoxlu uğurlara nəzər salanda özü belə demişdi: “Həyatımdakı ən böyük uğurum Sartrla münasibətimiz olub”.

Hər qadının güc aldığı bir kişi olur. Hər kişini ucalmağa sövq edən qadın mütləq tapılır.

Simona və Sartr dövrünün əfsanəvi cütlüyü idi. Hər zaman inandıqlarını söyləyərək, cəmiyyətə dərindən təsir edəcək gücdə olublar.

Sartr o zamanlar Don Juandan heç də fərqlənmirdi. Zəif cüssəsi və insanı itələyən iri gözlərinə baxmayaraq, qadınları başdan çıxarmaq işində əsl usta idi. O, başdan çıxarmağın yazmaq və intellektdən qaynaqlandığına inananlardan olub. Həyatından onlarla qadın gəlib keçib. Simona bu təcrübəni yaşamağının lazım olduğunu açıqlayaraq Sartrı heyrətə salır. O vaxtdan sonra hər ikisi müxtəlif eşqə yelkən açırlar.

Simonanın yelkəni amerikalı yazar Nelson Algrenin limanında dayanır. O, bənzərsiz, təbii, dərin və isti sevgini Algrendə tapır.

1947-ci ildə, Nelsonun vətənində tanış olurlar. Simona Amerika universitetlərinə seminar üçün dəvət edilir. Dörd ay ərzində Amerikanı gəzərək, həm bu ölkəni, həm də Nelsonu kəşf etməyə başlayır. Nelson Simonaya heyran olur. Simona da tanış olduğu gəncdən xeyli təsirlənir, ona məktublar yazır.

Simona yaşadığı həsrətin şiddətini, darıxmağın miqyasını ədəbi ustalıqla sərgiləyir.

Məktublar “hər şeyim” sözləri ilə başlayır, “həmişə sənin sevəcəm” cümləsi ilə nöqtələnir.

İlk məktubu 23 fevral 1947-ci ildə Çikaqodan - Algrendən ayrılıb Kaliforniyaya gedərkən, qatarda yazır: “Əlvida demədim. Bəlkə də, bütün ömrüm boyunca səni bir daha görə bilməmək düşüncəsinə qapılmaq istəmədim. Apreldə yenidən Çikaqoya gəlmək məni çox xoşbəxt edəcək. Dünən sağollaşmaq bu qədər çətin oldusa, birlikdə beş-altı gün keçirib, daha da yaxınlaşdıqdan sonra, bu, daha da çətin olmayacaqdımı? Əmin ol, Çikaqoda keçirdiyim bu iki günü unutmayacağam, yəni səni”.

Əslində, bu sətirlərdən aydın olur ki, Bovuar ilə Algren arasındakı əlaqə qısa müddətdə baş tutur. Sürətlə başlayan bu münasibət 17 illik sevgiyə çevrilir. Bovuardan gedən son məktub 1964-cü ilin noyabr ayına aiddir.

Simona ilə Nelson məktublarını oxuyanda gözlərim yerindən çıxacaq şəkildə genişlənmişdi. Heyrətdən idi. 1947 və 2018-ci ildə bu qədər bənzər duyğular ola bilərdi? Bənzətmə olduqca kobuddur, amma 2018-ci ildə bu cür münasibətlərə rast gəlmək nəsli tükənməkdə olan canlıları xatırladırdı.

Bu hissi yaşatdığın üçün sənə minnətdar olmalıydım, yoxsa duyğularımın sıradan çıxmadığı üçün şükr etməliydim?

Məsafələri düşünüb ümidsizliyə qapıldığım anda Simona dadıma çatdı. Dünyanın iki ayrı qitəsində olmaqları, aralarındakı sevgiyə təsir edə bilmədi. Əgər o sevgi solmurdusa, bu, Simonanın gücündən idi. Çünki bir dönəmdən sonra qadın daşıyıcıya çevrilir. Ürəyində sevgini, bətnində körpəni, saçının hər telində bir dərdi, kürəyində bədbəxtliyi, çiynində ailəni, ömründə bir kişini daşımağa başlayır.

Simona Nelsonu gözəl olan hər şeydə axtarırdı. Məktublarının birində bunu belə təsvir edirdi: “Paris bu gün hüznlü və cansıxıcıdır. Günortadan sonra Parisdən bir az uzaqlaşdım. Əslində, elə də uzaq deyil. Otuz kilometr ya var, ya yoxdur. Bura quşların cıvıldaşdığı, yaşıl çəmənlikləri, sıx ağacları olan bir yerdir. Yaxınlıqda mavili sarılı, kiçik bir pansion var. Orada iki həftə qalacağam. İndi saat yeddidir, günəş ağır-ağır batır, evin önündəki kiçik bağçada otururam. Dörd yanımı örtən mənzərə, əsən meh möcüzədir. Burada özümü xoşbəxt və sənə yaxın hiss edirəm”.

Simonanın hissləri o qədər doğmadır ki… Kim bilir, birlikdə oturub, qəhvə içdiyimiz o məkana nə qədər üz tuturam. Üzündəki cizgiləri unutduğumu hiss edərək insanlardan qaçıb dəfələrlə təkliyə qapılıram. Təklikdə ən xırda xətlərini belə xatırlayıb, yaddaşıma həkk edirəm. Təqvimə baxaraq, getdiyin günü, bəlkə 1415 dəfə hesablamışam. Görüşəcəyimiz o naməlum vaxta doğru günləri sayıram.

Sağollaşmadan getdin. İlk günlər bu məni ağrıtmışdı. Simonadan sonra, niyə belə etdiyini daha yaxşı dərk etdim.

Simona həyatı boyu xeyli kişilərə məktub yazıb. Amma münasibətləri heç vaxt bir-birinə bənzəməyib. Məsələn, Sartrı dəlicəsinə sevib, amma Nelsonun ona hədiyyə etdiyi üzüyü ölənə qədər barmağından çıxartmayıb.

Bu, onun ilk və son taxdığı üzük olub: “Bu sətirləri sənin verdiyin qırmızı, parlaq dolma qələmlə yazıram, barmağımda da üzüyün var. Həyatımda ilk dəfə üzük taxıram. Parisdəki hər kəs çaşqınlıqla baxır, amma üzüyü çox bəyəndilər. Dodaqların, əllərin, isti güclü bədənin, üzün, gülüşün, səsin üçün darıxıram. Sənin üçün darıxmaq xoşuma gəlir. Bilirəm ki, gerçəksən, xəyal deyilsən. Bilirəm ki, biz yenə görüşəcəyik”.

Yazdığı hər sətirdən sevgi axır. Adama elə gəlir ki, dünyanın bütün sevgisini və həsrətini Simona yaşayıb və bitirib: “Tanış olduğumuz ilk anda, sənin nə qədər səmimi olduğunu anlamışdım, sənə vurulmağa o zaman başlamışdım, sonra da sevgim böyüdükcə böyümüşdü. Hər şeyin səmimidir, sözlərin, davranışların, sevgin, nifrətin, xoşbəxtliyin, kədərin, bütün həyatın səmimidir. Sənə məktub yazmaq xoşuma gəlir. Yazdıqlarımı oxuduğuna ümid edirəm. Fransız dilində özümü yaxşı ifadə edə bilərəm. Amma səni nə qədər çox sevdiyimi anlamağın üçün, ingilis dili biliyimin kafi olduğunu sanıram”.

Sevginin dili, dini, irqi yoxdur. Sonra öyrəndim ki, məsafəsi də yoxdur. Hər an sənə nəsə yazmaq istəyirəm. Yazmasam, tək qalacağını düşünürəm. Oxumasan, unudulacağımdan qorxuram. Amma əminəm ki, unudulmaqdan yox, qorxum itirməkdir. Bu faciənin başıma gəlməsinə hazır deyiləm.

Uzaqlıq Simonaya maneə deyildi. Nilsonla bağlı ən xırda hadisələri belə məktub vasitəsi ilə öyrənirdi. Məktub gecikəndə isə narahatlığını bu cür bildirirdi: “Getdiyim hər yerdən yazacam. Səni elə içdən, elə dərindən sevirəm ki, özüm belə bu duyğu qarşısında çaşıram. Başımı çiyninə söykəndiyini görmək, möhkəmcə qucaqladığını hiss etmək istəyirəm. Bir neçə gündür səndən cavab gəlmir. At yarışlarında pul uduzmusan yəqin ki… Səndən nigaranam. Özünlə bağlı hər şeyi yaz. Hətta ən əhəmiyyətsiz sayılanları da”.

İnsan sevəndə, özünü, minlərlə rəngli kəpənək kimi hiss edir. Xoşbəxtlikdən güldən-gülə, çiçəkdən-çiçəyə qonaraq sanki havada rəqs edir. Sadəcə ətrafındakılara deyil, bütün dünyaya qışqırıb, bu sevgini çatdırmaq istəyir. Simona da belə edirdi. Hər kəsə danışmaq istəsə də, susub səssizliyə çəkilirdi: “Dostlarım məni görməyə gəlir, uzun-uzun danışırıq. Onlara səndən bəhs etmək istəyirəm. Bunu ingiliscə yazmağım çətindir. Əslində, bir müddət səninlə, baş-başa qaldığımızı hiss etmək istəyirəm. Məktubunu oxuyuram. Oxuyarkən o zarafatcıl səsini, gülüşünü eşidirəm. Elə bil yanımda oturmusan. Məni sevdiyini hiss edə bilirəm. Mənə nə qədər xoşbəxtlik verdiyini bilmirsən. Bunu mən də bilmirdim”.

Bir-birlərini məktublarda görən, məsafələri məktublarla aşan, az qala bir-birlərini yazdıqları məktublarla tanıyan iki sevgili olub - Simona və Nelson. Hər fürsətdə biri digərinin yaşadığı şəhərə gedib.

Sonda Simona De Bovuar belə yazmışdı: “Nelson, artıq səni o qədər çox sevirəm ki, lütfən, məni daha az sevməyə başlama”.

Nə okeanlar, nə göllər, nə qitələr, heç biri sevgiyə maneə deyil. Sevgin qarşısında bütün məsafələr təfərrüatdır. Çünki sevgi hüceyrə işidir!

525-ci qəzet 2018.- 14 aprel.- S.23.