“Sabah”ın kinosu

AZƏRBAYCAN KİNOSU – 120

PƏRVİN

Mövcud şəraitin sənətə təsiri qaçılmazdı. Əslində, qəribə bir qanunauyğunluq var.

Toxluq zamanı da, aclıq zamanı da sənət kölgəyə çəkilir. “Toxluq” sözü çoxmənalıdı, əlbəttə. Harınlaşmış cəmiyyətə sənətdən danışmaq sözünü divara demək kimidi. Amma sənətin xilaskar missiyasını da kim dana bilər ki?! Toxluqdan da, aclıqdan da... Xilaskarlıq missiyasından danışanda bəstəkar Dmitri Şostakoviçin İkinci Dünya müharibəsi illərində yaratdığı 7-ci simfoniya yada düşür. Əsər almanlar tərəfindən mühasirəyə alınan, arasıkəsilməyən bombardmanlara, aclığa məruz qalan Leninqradda yazılıb. İndi o dövrü araşdıran bir çox sənədli əsərlərdə məhz bu fakt qeyd olunur. Az qala, qələbə marşı kimi səslənən Leninqrad simfoniyası ümidsizlik, sözün əsl mənasında, çıxılmazlıq içərisində olan şəhər camaatına təsəlli imiş. Hələ o zaman dünya bu bənzərsiz hadisəyə mat qalmışdı, xarici qəzetlərdən biri yazırdı: “Ağır, dəhşətli bir zamanda bu cür simfoniya yaradan xalqı heç bir qüvvə diz çökməyə məcbur edə bilməz”.

Bir az dərin düşünəndə, gerçək sənət məhz dar macalda yaranır. Yaxşı əsərlər xoşbəxtlikdən yazılmaz, yaranmaz - deyirlər. Azərbaycan üçün belə bir məqam - darlıq, çıxılmazlıq, ümidsizlik məqamı 90-cı illərin əvvəlinə təsadüf etdi. Əslində, bəlkə məhz o dövrdə xalqın şüurunda, düşüncəsində nələrin baş verdiyini araşdırmaq üçün vaxta ehtiyac var. Müəyyən bir zaman keçməlidi və mütəxəssislər faktları uzlaşdırıb dövrə qiymət verməlidilər. Bir yandan azadlıq eyforiyası, meydanları lərzəyə gətirən enerji, milli şüurun oyanışı və üsyanı. O biri tərəfdən köhnəlikdən qopmaq istəməyən, hər gələn yeninin təzə bəlalar gətirəcəyinə əmin olan bivec toplum. Başımızın üstünə qaldırılan üçrəngli bayrağın gətirdiyi fərəh və hələ də hardasa gizlin-gizlin partiya biletini saxlayanların “bəlkə də qaytardılar” düşüncəsi... Və çox keçmədən faciələr, itkilər, müharibə, şəhidlər, göz yaşı, məğlubiyyət kompleksi... İnsanların təkcə sənətdən yox, bütün dünyadan küsdüyü, beyinlərin siyasiləşdiyi, kino, teatr, ədəbiyyat hayında olmadığı bir dönəm.

Belə bir vaxtda sənəti qorumaq, yaşatmaq üçün yeganə məkan televiziya idi. Sovetlərin dağılmasından sonra kinoteatrlar da sıradan çıxırdı, tamaşaçını teatra aparan “cığırları” da ot basmışdı... Ümid yalnız televiziyaya qalırdı. Telekanalların əsasən ictimai-siyasi problemlərlə süsləndiyi belə bir vaxtda rejissor Ramiz Həsənoğlu “Sabah” Yaradıcılıq Birliyini yaratdı. Məqsəd yeni gələn nəsli yetişdirmək, dəstək olmaq, həmçinin, öləziməkdə olan sənət işığını, odunu qoruyub saxlamaq idi. O zaman televiziyada çalışan yazıçı Nahid Hacızadə Birliyin əsas məramını, gənclərə yol açmaq ideyasını nəzərə alıb “Sabah” adını təklif edir və bu ad tam yerinə düşür.

Hələ 1992-ci ildə Ramiz Həsənoğlu “Tamaşa Birliyi”ni təsis etsə də, bu layihəsindən razı qalmamışdı. “Sabah” isə təkcə Ramiz Həsənoğlu yaradıcılığında, fəaliyyətində yox, ümumiyyətlə, Azərbaycan teleməkanında, mədəniyyətində hadisə olmalı idi və oldu da.

Teatrşünas Aydın Talıbzadə Ramiz Həsənoğlu yaradıcılığı haqqında qələmə aldığı “Ustad və Ayna” kitabında yazır: “Birincisi, Azərbaycan televiziyasının tarixində “Sabah” yeni teledüşüncənin, yeni teleestetikanın və yeni teleyaşantının carçısı kimi çıxış elədi. İkincisi, “Sabah” Yaradıcılıq Birliyi Arif Babayevin və Rauf Kazımovskinin tamaşa ənənələrini davam etdirərək, onların teleteatr ideyasını yeni bir müstəvidə gəlişdirdi. Və nəhayət, “Sabah”ın eksperimentallığı ondan ibarətdi ki, o, ilk dəfə olaraq Azərbaycan televiziyasının tarixində teleteatr məktəbini formalaşdırdı. Və bununla yanaşı, ümumiyyətlə, telerejissuranın özünün məziyyətləri dəyişdi. Azərbaycan televiziyasında yeni telerejissuranın, eyni zamanda, yeni tipli aktyor ifasının yaranması üçün şərait yaratdı. Bu baxımdan mənə elə gəlir ki, “Sabah” Yaradıcılıq Birliyində çalışan istər müəyyən təcrübəyə malik rejissorlar, istərsə də cavan rejissorlar yeni düşüncənin və yeni teleestetikanın bir növ ifadəçisi oldular və bu baxış, bu estetika tarixiləşdi, tarixdə qaldı”.

Aydın müəllimin sadaladığı məziyyətlər içərisində “Sabah”ın məktəb formalaşdırması məqamına aydınlıq gətirmək istərdim. Məsələ burasındadı ki, bu gün sənətdə sözünü deyən, özünəməxsus yeri olan bir çox sənətkarlar, istər rejissor, istərsə də aktyorlar məhz “Sabah”da debüt ediblər. Məsələn, rejissor Elxan Cəfərov ilk işini - “Məhbus” tamaşasını “Sabah”da qurub. Yaxud hazırda Finlandiyada yaşayan rejissor Kamran Şahmərdan da ilk işini - Bekketin “Oyun” pyesi əsasında tamaşasını burda lentə alıb. Ümumiyyətlə, “Sabah”ın repertuarına nəzər salanda bir məqam çox aydın görünür. Burda janr, mövzu çərçivəsi yoxdu. Çexov, Nazım Hikmət, Mirzə Cəlil, Haqverdiyev kimi klassiklərə də müraciət olunub, dövrün sevilən qələm sahibləri olan Anara, Vaqif Səmədoğluya da, yeni gələn nəsldən olan gənc müəlliflərə də... Həmçinin, aktyor seçimində də eyni mənzərədir. Yaşar Nuri kimi öz möhrünü vuran aktyorlara da, o vaxt hələ ilk dəfə televiziya tamaşasına çəkilən Rafael İskəndərova da eyni həssaslıq, eyni diqqət göstərilib.

Bu il “Sabah” Yaradıcılıq Birliyinin 25 yaşı tamam olur. Ən çətin illərdə hər ay yeni filmlə tamaşaçıların qarşısına çıxan “Sabah”ın son illərdə işləri xeyli səngiyib. Əslində, ən çətin vaxtda, ölkədə maliyyənin, ovqatın, ruhun qıt olduğu dönəmdə o cür işlərə imza atan insanların indi az çalışması üzücüdü. Həm də nəzərə alsaq ki, bayramlarda bütün Azərbaycan teleməkanı yenə o tamaşalara üz tutur, deməli, ehtiyac var... 25 ildə təxminən 40-dan çox film-tamaşa təhvil verən “Sabah”ın ümumi ideyası, konsepsiyası da maraq doğurur. Sanki böyük bir mübarizəni əks etdirir Birliyin fəaliyyəti. Əslində, Ramiz Həsənoğlu yaradıcılığında bu mübarizə çox-çox əvvəllər başlamışdı... Təxminən 70-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycan incəsənətinə bəxş etdikləriylə, Hüseyn Cavidin “Topal Teymur”, İsi Məlikzadənin “Qatarda”, Anarın “Gecə müsahibi”, “Dindirir əsr bizi”, “Ötən ilin son gecəsi”, “Evləri köndələn yar”, Vaqif Səmədoğlunun “Yaşıl eynəkli adam”, M.Caxaşvilinin “Günahsız Abdulla”, Ruhəngiz Qasımovanın “Yollar görüşəndə”, “Qonşu qonşu olsa” əsərləri əsasında ekranlaşdırdığı filmlərlə seçdiyi yolun fərqində idi. Amma bununla belə rəqabətsiz meydan ondan ötrü maraqsız idi.

Ən müxtəlif müsahibələrində “Sabah”ın yaranma tarixçəsini yada salan rejissor ara-sıra məhz rəqabət meydanı yaratmaq ideyasının da istisna olmadığını dilə gətirir. Hətta bir müddət öz yaradıcılığından imtina edib yalnız prodüser kimi fəaliyyət göstərən Ramiz Həsənoğlunu yaxın ətrafı günahlandırır, qınayır da. Bu enerjini öz işlərinə sərf etməlisən, deyirlər. Onunsa cavabı birmənalı olur: rəqabət olan yerdə iş görmək də maraqlıdır - söyləyir.

Onu da xüsusi qeyd edim ki, o zaman ölkədə çoxları prodüserliyin nə olduğunu belə bilmirdi. Ona görə “Sabah” prodüser sənətinin mənasını, mahiyyətini əks etdirən bir nizamnamə hazırlamışdı. Bundan sonra Azərbaycanda prodüser məktəbləri təşəkkül tapmağa başladı. Bu mənada Azərbaycanda prodüserlik məktəbinin əsasını da 1993-cü ildə “Sabah” qoyub.

Doğrusu, “Sabah”la Ramiz Həsənoğlunu bir-birindən ayırmaq mümkün olmadığı üçün və bu yaradıcılıq emalatxanasında, hətta başqa rejissorların ekran işlərində onun estetikası, ideyaları göründüyü üçün bu rəqabət mühitinin nə dərəcədə yaranmasını demək çətindi. Bütün hallarda istər Ramiz Həsənoğlu, istərsə də “Sabah” yaradıcılığına nəzər salanda təxminən XIX əsrin sonlarından başlanan maarifçi dalğanın davam etdirildiyini görə bilirik. Elə təkcə müraciət olunan müəllifləri sadalamaq yetər ki, bu fikir təsdiqlənsin.

Bu mənada “Sabah”ın tarixində xüsusi əhəmiyyətli işlərdən bəzilərini qeyd etmək yerinə düşər. Məhz “Sabah” Yarıdıcılıq Birliyində Hüseynağa Atakişiyev Nazim Hikmətin “Ölüm, ya ölüm və ya hər şeyə rəğmən”, Rövşən Almuradlı Cəlil Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı”, Şamil Nəcəfzadə Ejen İoneskonun “Kral ölür”, Elçin Cəfərov özünün qələmə aldığı “Məhbus”, Şərif Qurbanəliyev Əli Əmirlinin “Bala - başa bəla”, Məcnun Vahidovun “Yarımştat”, Mehriban Ələkbərzadə Marşa Normanın “Gecən xeyrə qalsın, ana”, Vüqar Vəliyev Afaq Məsudun “Gecə” əsərlərini ekranlaşdırıb.

Amma hər şey Mirzə Cəlilin “Kamança”sı ilə başlamışdı. Hələ “Sabah”ın fəaliyyəti rəsmiləşməzdən öncə, yaxud elə o ərəfədə Ramiz Həsənoğlu “Kamança” əsərinə müraciət etdi. Və elə bu faktın özü daha öncə qeyd etdiyim maarifçilik ideyasının, həmçinin, sənətkarın dövrün, zamanın nəbzini tutmasının təsdiqidir. Bir anlıq 1993-cü ili gözümüzün önünə gətirək... Xocalı soyqırımı arxadadı, düşmən torpaqlarımızın iyirmi faizini işğal edib, bir milyondan çox insan yurdsuz-yuvasız qalıb və bu faktların hamısı aqressiya, qəzəb oyadır. Və Ramiz Həsənoğlu Mirzə Cəlilin erməni-azərbaycanlı düşmənçiliyini özünəxas humanistliklə yazdığı, gerçək bir türk xarakteri, yumşaqlığı, ürəyi yaratdığı “Kamança” əsərini ekrana gətirir. Bax, sənətin mövqeyi məhz belə olmalıdır, sənət qəddarlığı yox, humanizmi təbliğ etməlidi, sülhə çağırmalıdı. Amma eyni zamanda, özümüz, qüsurlarımız haqqında da düşündürməlidi. Görünür, elə bunu əsas tutan rejissor “Kamança”dan dərhal sonra, artıq “Sabah”ın tərkibində Ə.Haqverdiyevin birpərdəli pyesi əsasında “Ac həriflər”i ekranlaşdırdı. “Ac həriflər” bir çox məziyyətlərinə görə Azərbaycan incəsənəti, mədəniyyəti tarixində hadisədi. Həm müraciət olunan əsərin həmişə, hər zaman aktual olmasına görə, həm son dərəcə dəqiq ekran həllinə görə, həm də rejissorların aktyorluq etməsinə görə. Məsələ burasındadı ki, bu teletamaşada rol alanlar siyahısında yalnız Yaşar Nuri professional aktyordu. Qalan rolları Ramiz Həsənoğlunun rejissor həmkarları ifa ediblər. Cahangir Novruzov, Nazim Abbas, Tofiq Tağızadə, Bəhram Osmanov, Hüseynağa Atakişiyev, Kərim Kərimov, Məmmədkamal Kazımov, Arif Mədətov, Ədalət Ziyadxanov, Vaqif Əsədov, Yusif Əkbərov, Anaxanım Abdullayeva, Şamil Nəcəfzadə - tamaşaçının adlarını yalnız titrlərdə gördüyü bu rejissorlar “Ac həriflər”də ən müxtəlif “acları”, “hərifləri” sevərək canlandırırdılar.

Tamaşada Zərbəli rolunu ifa edən Bəhram Osmanov “Ac həriflər” haqqında ən dəqiq sözü deyənlərdəndi: “Əgər Ramiz Həsənoğlu Azərbaycan televiziyasında və kinosunda heç bir iş görməyib “Ac həriflər” teletamaşasını çəksəydi, Azərbaycan teatr, kino və televiziya tarixində onun adı qızıl hərflərlə yazılardı. Çünki Azərbaycanda heç kim bu eksperimenti etməmişdi ki, bir-birlərindən o qədər də xoşu gəlməyən rejissorların hamısını bir yerə yığsın və onları məcbur eləsin ki, bir aya yaxın çəkiliş müddəti ərzində bir-birlərini sevsinlər”.

Məsələ də bundadı. Ramiz Həsənoğlunun birləşdirmək xüsusiyyətində. Elə “Sabah”ın da əsas uğuru budu - rəhbərin birləşdirməyi bacarması. Hələ o vaxt çəkilişdən sonra artıq qocaman rejissor Tofiq Tağızadə də bu hadisənin tarixi əhəmiyyətini qeyd etmişdi: “Bunlar hamısı tarix üçün, cavanlar üçün, gələcək nəsil üçün lazımdır. Deyəcəklər, bizim belə rejissorlarımız olub. Gözəl sözlər deyirik, gözəl rəftar eləyirik bir-birimizlə. Cavanlar üçün də bu, dərs olmalıdır. Böyük işdir, xırdalamaq istəmirəm. Sən ki (Ramiz Həsənoğluya müraciətlə) başlamısan bu təşəbbüsə, böyük təşəbbüsdür, mənim fikrimcə, bizim gələcək nəsillər üçün bunun böyük bir qiyməti olacaq, böyük bir rolu olacaq”.

Doğrudan da zaman “Ac həriflər”ə, “Sabah”ın ilk, Ramiz Həsənoğlunun növbəti şedevri olan tamaşaya öz qiymətini verməkdədi. Ayrı-ayrı sözləri, ifadələri dillər əzbəri olan əsər tamaşaçının sevgisini yüz faiz qazana bilib. Və məncə, bu əsərlərin əsas uğurlarından biri də “yerinə düşməsi”di. Ölkə üçün həm mənəvi, həm də maddi cəhətdən çətin bir dönəmdə, sözün əsl mənasında kasıblıq və aclığın var olduğu bir vaxtda ACLIQdan məhz bu cür danışmaq olardı, gülərək, güldürərək. Güldürmək isə Ramiz Həsənoğlunun əsas mübarizə üsulu idi. Bir az da dərinə gedəndə yenə də daha əvvəllərdən - Mirzə Fətəlidən, Mirzə Cəlildən, Sabirdən gələn üsulu...

Ramiz müəllimlə Mirzə Cəlil haqqında söhbətimizi heç unutmuram. Onun yaradıcılığına ara-sıra müraciət etməsindən söz salanda birmənalı cavab vermişdi. Mirzə Cəlil ona ruhən ən yaxın sənətkarlardan biridi - demişdi. Çünki o, xalqının çatışmazlığını, problemini, naqis cəhətini görür, buna ironiya edir, gülür, bu haqda düşündürür, amma bunların hamısını sevgiylə edir, gözündə yaş edir. Bu mənada “Nigarançılıq” üç sənətkarın - Mirzə Cəlilin, Anarın və Ramiz Həsənoğlunun ideyalarının üst-üstə düşdüyü əsərdi. Həmçinin, “Sabah” Yaradıcılıq Birliyinin ən uğurlu işlərindən biridi. Cəlil Məmmədquluzadənin 4 hekayəsinin - “Quzu”, “Nigarançılıq”, “Qurbanəli bəy” və “Şeir bülbülləri” - motivləri əsasında Anarın yazdığı ssenari ilə ekranlaşdırılan telefilm məhz “Kamança” ilə, “Ac həriflər”lə təməli qoyulan ideyanın davamıdır. Müsahibələrindən birində Ramiz Həsənoğlu deyir: “Mirzə Cəlil hekayələrində elə dərin mövzulara toxunub ki, onların motivləri əsasında çəkilən televiziya tamaşasında hansısa konkret ideyanı qabartmaq, önə çəkmək mümkün deyil. Mirzə Cəlil sadəcə, cəmiyyətə ayna tuturdu və orada hər kəs özünü görürdü. Biz isə o aynanın arxasından Mirzə Cəlilin ağrılarını hiss edirdik. O, milli mentallığın çatışmayan tərəflərinin ağrılarını yaşayırdı. Bu onun hər hekayəsində özünü göstərir. “Nigarançılığ”a baxanda hər tamaşaçını “Bu bizik”, “Niyə beləyik?”, “Başqa cür ola bilərikmi?” sualları düşündürməli idi. Sənətkarlıqla yazılan hər əsərdə insan özünü görür, müəllifin arzuladığı ideyalara yaxın olmaq istəyir. Həmişə rejissorun əsas fikri, ideyası məsələsindən danışanda çətinlik çəkirəm. Əsər ideyaların qovşağıdır, hər tamaşaçı oradan fərqli-fərqli nəticələr çıxara bilər”.

Ramiz müəllimin bu qısa şərhi əslində, onun və “Sabah”ın bütün fəaliyyəti boyu müxtəlif şəkildə ifadə olunub. “Bu bizik”, “Biz niyə beləyik”, “Başqa cür ola bilərikmi?” - sualları “Sabah”ın başqa əsərlərində də qoyulur. Artıq söylədiyim kimi, “Sabah” həmişə zamanın nəbzini tutub ağrılı məqamlara diqqət çəkməyə çalışıb. Məsələn, ölkədə müharibənin bitmək bilmədiyi, itkilərin ürək dağladığı bir vaxtda “Sabah”da Şərif Qurbanəliyev Əli Əmirlinin “Bala - başa bəla” pyesini ekranlaşdırır. Məmurların boğazdan yuxarı vətənpərvərliyi, qorxaqlığı, hər kəsin öz başını salamat tutması, kreslosundan bərk-bərk yapışması və bütün bunların fonunda dövr üçün xarakterik olan şəhərli-rayonlu qarşıdurması. Məhz İzzət Nəfislinin (Cahangir Novruzov) ailəsinin timsalında bu problemlər tamaşaçıya göstərilir və bunlar haqqında düşünməyə çağırılır.

Yaxud, dövlət idarələrində, sənət müəssisələrində maliyyə problemlərinin çox olduğu, sənət adamlarının səfalət, çətinlik içərisində yaşadığı bir vaxtda yenə Şərif Qurbanəliyevin “Yarımştat” tamaşası ekrana çıxır. Karikatura təsiri bağışlayan sirk müdiri Muxtar müəllim (Yaşar Nuri), “doğramağa” adam tapmayan illüzionist Zaman (Telman Adıgözəlov), adamlarla da əhilləşdirilmiş heyvan kimi davranan Ayxanım (Afaq Bəşirqızı), özəlləşmə dalğasında şirləri özəlləşdirmək istəyən Şirulla (Arif Quliyev) və b. Bunlar hamısı 90-cı illərin əvvəllərində olan gerçək problemlərə ironik yanaşmadı. Və bu üsulla müəlliflər tamaşaçını düşündürmək və yuxarıda qeyd etdiyim “Başqa cür ola bilərikmi?” sualına cavab tapmağa çalışıblar.

Həmçinin, Ramiz Həsənoğlunun Aqşin Babayevin əsərləri əsasında ekranlaşdırdığı “Nekroloq”, “Dəvətnamə”, Vaqif Səmədoğlunun pyesləri əsasında çəkdiyi “Yumurta”, “Yaşıl eynəkli adam” (I, II, III hissə) filmləri məhz bu cür ağrılı, həm də gülməli məqamları tamaşaçıya göstərir.

Bir sözlə, “Sabah” müraciət etdiyi əsərlərlə tamaşaçının özünüdərkinə xidmət edib. Həm çağdaş əsərlərlə, həm də tarixə müraciət etməklə. Bu mənada Ramiz Həsənoğlunun “Fatehlərin divanı” filmini xüsusi vurğulamaq lazımdı. Nejdat Sevincin “Duruşmalar” əsərinin motivləri əsasında, Mövlud Süleymanlının ssenarisi ilə çəkilən film təkcə Azərbaycan yox, elə Türkiyə mühitində də böyük rezonansa səbəb olub. Ümumiyyətlə, bu əsər türklüyü, türklüyün tarixini anlamaq, tamaşaçıya anlatmaq baxımından son dərəcə böyük əhəmiyyətə malikdi. Teymur rolunu ifa edən böyük aktyor Fuad Poladov “Sabah”ın yubileyində minnətdarlığını belə ifadə edir: “Sabah” Yaradıcılıq Birliyində bir neçə işim olub. Mehriban Ələkbərzadənin Afaq Məsudun povesti əsasında çəkdiyi “Cəza” televiziya tamaşasından dərhal sonra Ramiz Həsənoğlu “Fatehlərin divanı”nı çəkməyə başladı. Bu tamaşanın çəkilişləri bir ilə yaxın çəkdi. Çəkiliş vaxtı böyük çətinliklərlə qarşılaşsaq da, Ramiz pavilyona girən kimi özü ilə elə bir ab-hava, enerji gətirirdi ki, biz istər-istəməz yaradıcılıq dalğasına köklənirdik”.

Fuad Poladovun dediyi o enerji istər “Sabah”ın, istərsə də elə Ramiz Həsənoğlunun bütün əsərlərində tamaşaçıya təsir edir. Rejissorun məşqlərini, çəkiliş məqamlarını əks etdirən çoxlu sayda materiallara baxan adam kimi bunu təsdiqləyə bilərəm.

“Sabah” son illərdə özünün durğunluq dövrünü yaşayır. Halbuki hər zaman gənclərə, onların sabahına xidmət edən bu birlik yeni gələn nəsil üçün də faydalı ola bilər. Amma mənə görə, bu birliyin daxilində, yaxud ordan kənar Ramiz Həsənoğlunun sənətə, yeni gələn gəncliyə münasibəti dəyişilməzdi. Dəfələrlə onun ən müxtəlif adamlar, gənc yazıçılar, yaxud rejissorlar haqqında fəxarətlə danışdığının, hansısa uğurlu işə görə necə sevindiyinin şahidi olmuşam. Bəlkə əslində, bu gün - 13 apreldə artıq 72 yaşını qeyd edən sənətkarın gənclik ruhunu qoruyub saxlamasına əsas səbəb budu.

Yazımın bu məqamında Ramiz Həsənoğlu yaradıcılığından, istedadından pay götürən bir adam kimi minnətdarlığımı dilə gətirmək istərdim. YUĞ teatrında birgə işimiz olan “Sonuncu” mənə xeyli uğur gətirib. Ramiz Həsənoğlu sayəsində sənətin tamam başqa bir tərəfini, mənə tanış olmayan sirlərini öyrənmişəm. Tamaşanın məşq prosesləri də yaxşı yadımdadı. Ramiz müəllimin rejissor kimi hansı sözü necə mənalandırması, hansı priyom və həllə daha da təsirli etməsi məni yaxşı mənada təəccübləndirmişdi. Amma o məşqlərdən bir unutmadığım məqam da var... “Sabah”ın 25, Ramiz müəllimin 72 yaşını qeyd etdiyim bu yazıda o kiçik xatirəmi bölüşmək istərdim...

Qəhrəmanım Əlisöhbət Qələndərli gənc teatrşünasla söhbətində gileylənir: “Oğlum, mən cavan olanda yaşlıların zəmanəsi idi, qocaldım, indi də cavanların zəmanəsidi. İndi qocayam, “cavanlara yol açaq” deyə-deyə süpürüb atırlar bizi... Mən balet oynayan deyiləm axı, aktyoram...”

Ramiz müəllimin məhz bu anı - aktyorlar Fərhad İsrafilovla Hikmət Rəhimovun dialoqunu necə həyəcanla, kövrələrək məşq etməsi heç yadımdan çıxmır. Qəribədi ki, hər dəfə tamaşadan sonra müxtəlif yaşlı sənət adamları məhz bu sözlərdən təsirləndiklərini deyirlər bizə... Bunun özü də detaldı görünür. Ramiz müəllimin məşqdə, tamaşaçının zalda kövrəlməsi. Axı gənclər üçün meydan - “Sabah” yaradan Ramiz Həsənoğlu özü köhnəni “süpürüb atmaqla” yox, köhnədən ibrət götürməklə gətirib bütün yenilikləri... Elə bunun özü də 25 yaşlı “Sabah”ın gələcəyi haqqında düşünməyə sövq edir.

“Sabah” haqqında, burda yaranan filmlər barəsində bu yazımı “Azərbaycan kinosu - 120” layihəmə daxil etməyim mübahisəli görünə bilər. Axı, “Sabah”ın estetikası fərqlidi, burda bədii filmlər çəkilməyib. Ancaq daha dərin yanaşanda artıq dünyanın özündə də, dünya kinosunda da janrların sərhəddi itir, bədii filmlərə çəkiliş meydançası, pavilyon estetikası gətirilir. Ona görə də, məncə, 25 yaşlı “Sabah” 120 yaşlı Azərbaycan kinosunun ayrılmaz hissəsi, tərkibidi.

525-ci qəzet 2018.- 14 aprel.- S.14-15.