"İnnovasiya və yaradıcılıqda qadınlar: dəyişikliyin aparıcı qüvvəsi"

BEYNƏLXALQ ƏQLİ MÜLKİYYƏT GÜNÜ MÜNASİBƏTİLƏ GENİŞ TƏDBİR KEÇİRİLİB

Dünən Müəllif Hüquqları Agentliyinin (MHA), Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin (AQUPDK) birgə təşkilatçılığı ilə "İnnovasiya və yaradıcılıqda qadınlar: dəyişikliyin aparıcı qüvvəsi" mövzusunda "dəyirmi masa" keçirilib.

Beynəlxalq Əqli Mülkiyyət Günü münasibətilə keçirilən tədbir Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 95, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 100 illiyinə həsr edilib.

Tədbiri giriş sözü ilə açan Müəllif Hüquqları Agentliyi İdarə Heyətinin sədri Kamran İmanov "dəyirmi masa"nın çox əhəmiyyətli və aktual bir mövzuya həsr olunduğunu deyib. Bildirilib ki, bu il 26 aprel - Beynəlxalq Əqli Mülkiyyət Günü "İnnovasiya və yaradıcılıqda qadınlar: dəyişikliyin aparıcı qüvvəsi" devizi altında keçirilir. Bununla bağlı Dünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının açıqlamasında xüsusi qeyd olunur ki, qadınlarımızın səyləri nəticəsində hər gün həyatımızı zənginləşdirən və bilik sərhədlərimizi genişləndirən yeni ideyalar, faydalı kəşflər və ixtiralar əldə edilir. Yaradıcılıq sahələrində isə (kino, musiqi, ədəbiyyat, incəsənət, moda, dizayn və s.) qadınlar daim mədəniyyət konsepsiyasının özünü yenidən dərk edərək, bədii və yaradıcılıq ifadəsinin hüdudlarının axtarışı ilə bizi yeni dünyaların kəşf olunmasına və qavranılmasına sövq edirlər.

Kamran İmanov Müəllif Hüquqları Agentliyi tərəfindən Beynəlxalq Əqli Mülkiyyət Gününün 2001-ci ildən başlayaraq 18 ildir ki, qeyd edildiyini diqqətə çatdırıb. Bildirilib ki, bu günlə bağlı keçirilən tədbir, görüş, "dəyirmi masa", konfrans və simpoziumların əsas məqsədi əqli mülkiyyət, müəllif-hüquq mədəniyyətinin formalaşdırılmasına dəstək vermək, biliklər cəmiyyətində kreativlik və yenilikçilik amillərinin stimullaşdırılmasında əqli mülkiyyətin əvəzedilməz əhəmiyyətini qabarıq göstərməkdir: Müstəqil dövlətimizin qazandığı uğurlarda qadınların böyük rolu vardır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev Azərbaycan qadınının fəaliyyətinə hər zaman yüksək qiymət vermişdir. Dövlətimizin başçısı ailə dəyərlərinin toxunulmazlığı keşiyində, gənc nəslin yurda və milli ideallara bağlılıq ruhunda tərbiyəsində Azərbaycan qadınlarının xüsusi yerini həmişə vurğulamış, onların ictimai-mənəvi mühitin davamlı zənginləşməsinə yeni-yeni töhfələr verəcəklərinə ümidvar olduğunu ifadə etmiş, qeyd etmişdir ki, "sivilizasiyaların qovuşuğunda özünün misilsiz-mənəvi sərvətlər xəzinəsini yaratmış xalqımızın bu çoxəsrlik zəngin irsinin yaşadılmasında, milli düşüncəmizin parlaq istifadəçisinə çevrilmiş dilimizin saflığının qorunub saxlanmasında analarımızın müstəsna xidmətləri vardır".

AQUPDK-nın sədri Hicran Hüseynova isə qadınların ailə və cəmiyyətdəki aparıcı mövqeyindən, onların dövlət quruculuğunda fəal iştirakından danışıb: "Son illərdə ölkə başçımız bu sahəyə, xüsusən innovasiyaya xüsusi diqqət ayırır. Qadınların müxtəlif sahələrdə aktiv iştirakının təmin edilməsi bilavasitə Ümumilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bu gün cənab Prezident İlham Əliyev onun uğurlu və uzaqgörən siyasətini yüksək səviyyədə davam etdirir. Baxmayaraq ki, bu sahədə aktiv fəaliyyət mövcuddur, ancaq yenə də qadınların cəmiyyətimizdə xüsusən, innovasiya sahələrində aktivliyinin artırılması yönündə işlər görülməlidir. Dünya üzrə elm sahəsində 70 faiz kişi, 30 faiz qadınlar çalışırlar və elmi işlərdə qadınların əsərlərinə kişilərdən daha az istinad olunur. Mütəxəssislər bunu qadının fizikası, özünəinamsızlığı, ailədəki statusu və öhdəliyi və s. kimi səbəblərlə əlaqələndirirlər. Hazırda Azərbaycanda qadınlar neftçıxarma, kibernetika, siyasət və s. kimi çətin sayılan sahələrdə də çalışırlar. Bu gün Azərbaycanın elm sahəsində qadın tədqiqatçıların xüsusi yeri var. 9 akademik, 11 müxbir üzv, 288 elmlər doktoru və 2 mindən çox elmlər namizədi xanımlarımız var. Bu gün ölkəmizin alim qadınlarının adı dünyanın seçilən alimləri sırasında çəkilir. Azərbaycan qadını hər zaman olduğu kimi bu gün də dövlətin dəstəyi, qayğısı ilə aktiv fəaliyyət göstərərək gender bərabərliyinə nail olmağa çalışır. Hazırda Azərbaycanda qadın sahibkarların sayı 143 mini ötüb. Halbuki yaxın keçmişdə bu göstərici cəmi 4 faiz idi".

Tədbirdə həmçinin innovasiya və yaradıcılıq sahəsində fərqlənən bir qrup qadın Müəllif Hüquqları Agentliyinin və Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin birgə fəxri fərmanları ilə təltif edilib.

Öz sahələrindəki aktiv və uğurlu fəaliyyətlərinə görə Fəridə Ələkbərova, Şəfəq Mehrəliyeva, Şəfəq Mehrəliyeva, Könül Əliyeva, Ruqiyyə İsmayılova, Jalə Qulamova, Sədaqət Əliyeva, Firuzə Rəsulova, Şəhla Əhmədova, Şəlalə Həsənova, Vəsilə Hacıyeva, Nigar İsgəndərova, Sevda Qəribova, Aytən Bayramova, Flora Əsgərova, Gülnaz Abdullazadə, Səbinə Hacıyeva, Gülxani Şükürova, Lətifəxanım Əliyeva, Rəna Mirzəzadə, Aygün Mehdiyeva, Şəbnəm Məmmədova, Aidə Qafarova, Elmira Mehdiyeva, Elmira Abbaslı, Arzu Abbasova, İranə Əliyeva fəxri fərmanla təltif olunublar.

Təltifçilər arasında Rəna İbrahimbəyova, Zahidə Haşımova, Həmidə Ömərova, Səbinə Başarıyeva, Albina Cəfərova, Təhminə Əsgərova, Xəyalə İbrahimova, Günel Hüseynova, Aygül Qarayeva, Nərgiz Axundova, Nailə Axundova, Sevinc Abbasova, Aidə Xəlilova, Yaqut Rzayeva, Xatirə Hüseynova, Fidan Əsgərova, Sevil İmanova, Şəhla Balayeva, Nailə Sultanova, Günel Ağabəyli, Tünzalə İmanova, Reyhan Camalova, Zəhra Qasımzadə də yer alıb.

Xanımlara diplomlarını Kamran İmanov, Hicran Hüseynova, Gülçöhrə Məmmədova, Fərəh Əliyeva, Rauf Əliyev, Günay Əfəndiyeva, Əsgər Ələkbərov və Elçin Babayev təqdim ediblər.

Tədbirdə gənc mütəxəssislər Reyhan Camalova və Zəhra Qasımzadə təsisçisi olduqları "Rain energy" layihəsi ilə bağlı prezentasiya ilə çıxış ediblər.

Dəyirmi masada Kamran İmanovun "Qadınlar innovasiya və yaradıcılıqda: dəyişikliyin aparıcı qüvvəsi" mövzusunda məruzəsi dinlənilib. Natiq çıxışında əqli mülkiyyətlə bağlı düşüncələrini də bölüşüb: "Dəyirmi masada müzakirə ediləcək başlıca məsələlərdən biri də əqli mülkiyyət fenomeninin texnologiyaların sıçrayışı ilə səciyyələnən yeni dövrdə, biliklər cəmiyyəti dövründə dərk olunması ilə bağlıdır.

Əqli mülkiyyət fenomeni heç bir zaman öz-özünü təmin edən hədəf, öz-özlüyündə mücərrəd, abstrakt vasitə olmamışdır. Əqli mülkiyyət xidmətçi sahə kimi "mövcud biliklərdən yaranan və yeni biliklərlə nəticələnən" fenomendir. Bunun üçün biliklərin müəyyən səviyyəsi, infastrukturu və daşıyıcılarının imkan və əzmi olmalıdır. Bu şəraitdə "biliklər cəmiyyəti"ndə, "biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatda" ƏM-in qorunması öz növbəsində kreativlik və innovasiyaçılığın stimullaşdırılmasında, investisiyaların yaradıcılığa və yenilikçiyə cəlb edilməsində, innovasiyalı mühitin formalaşmasında əsas vasitədir".

Xüsusi qeyd edilməlidir ki, dövlətimizin siyasətində əqli mülkiyyətin qorunmasında iki istiqamət nəzərə çarpır: fərdi kreativliyi (müəlliflik, patent hüququ) və qrup kreativliyini (folklor, ənənəvi biliklər) stimullaşdırmaq, inkişaf etdirmək və qoruyub saxlamaq.

Son 25 ildə əqli mülkiyyət fenomeni nəzərə çarpan dərəcədə inkişaf etmiş və bu gün dünyada onun fəaliyyət konteksti yarandığı vaxtdan prinsipial olaraq fərqlənir. Həm iqtisadiyyatda, həm də cəmiyyətdə əqli mülkiyyətin yeri dəyişdirilərək, onu biliklərə əsaslanan iqttisadiyyatın dominantına, rəqəmsal cəmiyyətin vacib alətinə və mədəni irsin təhlükəsizliyinin təminatçısına çevirib.

Yaşadığımız "biliklər cəmiyyəti dövrü" texnologiyaların sıçrayış dövrüdür. Əhəmiyyətli texnoloji dəyişikliklər zamanıdır. Rəqəmli eranın nəticələri bütün sahələrdə yeni reallıq formalaşdırmış və rəqəmsal innovasiyalar "rəqəmsal imperativ" adlanan, yəni davranış qaydası yaradaraq, yeni tələblər irəli sürür. Dövlət başçımız, cənab Prezident İlham Əliyevin sözləri ilə desək, "müasir dünya sivilizasiyasının tərəqqisində insan kapitalı və intellekt yeni keyfiyyət amili kimi həlledici əhəmiyyət daşıyır. Hər bir dövləti rifah və yüksəlişə aparan yol elm və innovasiyalara əsaslanan inkişafdan keçir".

Daha sonra alim və mütəxəssislər mövzuya dair məruzələrlə çıxış edib, müzakirələr aparıblar.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti Günay Əfəndiyeva çıxışında fond haqqında geniş məlumat verib, qeyd edib ki, fond çox qısa zaman öncə fəaliyyətə başlasa da, gələcəkdə beynəlxalq aləmdə özünəməxsus yerlərdən birini tutacağına heç bir şübhə yoxdur. Mövzu ilə bağlı fikilərini bölüşən G.Əfəndiyeva türk qadınının cəmiyyətdəki rolundan da söz açıb: "Türk qadını hər zaman cəmiyyətdə çox önəmli yer tutub. Türk dünyasının milli-mənəvi abidələrindən "Kitabi-Dədə Qorqud" və "Manas" dastanlarından başlamış bütün milli və bədii ədəbiyyatımızda qadın qəhrəmanlarımızın öz dövrlərində tutduqları mühüm yeri görürük. Tomiris, Sara Xatun, Məhsəti Gəncəvi, Xurşidbanu Natəvan və digərləri tarixdə öz fəaliyyətlərilə iz qoymuş xanımlarımızdandırlar. Müasir zamanda bunun parlaq nümunəsi kimi Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın adını çəkmək olar. Onun çoxistiqamətli və düzgün fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq aləmdə layiqincə tanınır və seçilir. Mehriban xanım Əliyeva milli-mənəvi irsimizin dünyada tanıdılması istiqamətində çox mühüm işlər görür".

G.Əfəndiyeva bu yaxınlarda çap olunan "Azərbaycan qadın şairləri poeziyası" şeir antologiyasını konfrans iştirakçılarına təqdim edib. Deyib ki, kitab Azərbaycan və ingilis dillərində işıq üzü görsə də, onun bütün dünyada təbliği üçün hazırda bir çox dillərə tərcüməsi həyata keçirilir. Çox yaxında İtaliyada italyan dilində təqdimatı olacaq. Qeyd edib ki, yaxın zamanlarda bu antologiyanı daha da genişləndirərək "Türk dünyası qadın şairləri poeziyası" antologiyası da çap olunacaq.

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru Gülçöhrə Məmmədova çıxışında gender bərabərliyindən, rəhbəri olduğu universitetin nümunəsində qadınların elm sahəsində, xüsusən texniki elmlərdəki fəaliyyətindən söz açıb: "Gender bərabərliyi məsələləri hər bir cəmiyyətin inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ölkələrin inkişaf səviyyəsi o ölkələrdə qadının statusu və gender bərabərliyi ilə ölçülür. Gender bərabərliyi bizim dövlətimizin konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. Bu sahədə hökümətimiz tərəfindən bir sıra qanunların qəbulu artıq inkişafdan xəbər verir.

Gender bərabərliyinin tətbiqində maarifləndirmə və təhsilin rolu çox böyükdür. Son beş ildə elm sahəsində çalışan qadınların sayı əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu gün universitetlərdə müasirliyə, inkişafa istiqamətlənən fəaliyyətlər get-gedə artmaqdadır. Universitetimizdə beynəlxalq konfranslarda iştirak edən qadın əməkdaşlarımızın və tələbə qızlarımızın sayı hazırda kişilərdən daha çoxdur. Əvvəllər kişilərə aid edilən bir çox sahələrlə indi qadınlarımız kifayət qədər məşğul olurlar. Bu, təbii ki, sevindirici haldır".

Xanımların mədəniyyətimizdəki fəaliyyətindən Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin rektoru Fərəh Əliyeva bəhs edib: "Bu gün biz fəxrlə deyirik ki, 100 illiyini qeyd etdiyimiz Xalq Cümhuriyyətimizin qəbul etdiyi ən önəmli qanunlardan biri qadınlara seçki hüququnu verməsi idi. Bu, cəmiyyətimizdə qadınların fəaliyyətinə mühüm təkan oldu. Mədəniyyət və İncəsənət sahəsində qadınların fəaliyyətindən danışarkən "ötən əsr" terminini xüsusi vurğulamalıyam. XX əsrin əvvəllərinə qədər bilirik ki, musiqi, teatr, rəssamlıq sahəsində qadınlarımız çox az təmsil olunurdular, bəzi sahələrdə heç yox idilər. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində tədris aparan müəllimlərin 50%-i qadınlardır. Tələbələrdən isə yenə də qızlarımız oğlanlardan çox olsa da, bəzi sahələr var ki, orada qızların varlığı çox vacibdir, amma təəssüf ki, sayca azdırlar. Məsələn, teatr sahəsində. Beynəlxalq tədbirlərdə də qızlarımız, qadınlarımız çox aktiv şəkildə ölkəmizi təmsil edirlər. Mən inanıram ki, gələcəkdə cəmiyyətimizin müxtəlif sahələrində xanımlarımızın fəaliyyəti daha da artacaq və böyük uğurlar qazanacaqlar".

AMEA-nın akademik katibi Nərgiz Axundova isə çıxışında akademiyada fəaliyət göstərən xanımların statistik göstəricilərini nəzərə çatdırıb: "Dünya indi çox dinamik şəkildə inkişaf edir. Müasir qlobal çağırışlar tələb edir ki, müxtəlif sahələrdə elmi innovasiyaların inkişafı daha da artırılsın. AMEA respublikamızın əsas elmi tədqiqat mərkəzi olaraq bu gün xarici ölkələrlə çox fəal əlaqələr yaradır və insan kapitalının formalaşmasında böyük rol oynayır. Elmi inkişafa nail olmaq üçün bizə məhz aktiv elmi kadrlar lazımdır. AMEA-nın əməkdaşlarının 59%-i qadınlardan ibarətdir. Bizim qadın alimlərimiz bir sıra beynəlxalq qurumlarda iştirak edir, ölkəmizi layiqincə təmsil edirlər. AMEA-nın nəzdində yeni yaradılan bir sıra tədqiqat institutuları var ki, ora qadın alimlərimiz rəhbərlik edirlər. Cəmiyyət o zaman güclü olur ki, onun qadınları savadlı olur. Çünki qadın övlad tərbiyə edir. Beləliklə, sağlam gələcəyimiz məhz qadınların inkişafından asılıdır".

Daha sonra Bakı Slavyan Universitetinin Jurnalistika kafedrasının müdiri Şəlalə Həsənova, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Doktorantura şöbəsinin müdiri, professor Lətafət Qardaşova, Bakı Dövlət Universitetinin Tədris işləri üzrə prorektoru, professor İradə Əliyeva, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Elm və innovasiyalar üzrə prorektoru Sakit Yaqubov və başqaları çıxış edərək mövzu ilə bağlı fikirlərini bölüşüblər.

Dəyirmi masa müzakirə və diskussiya ilə yekunlaşıb.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet 2018.- 24 aprel.- S.4.