“Yaxşı ki var gül balalar...”

“3 ALMA”NIN YENİ LAYİHƏSİ: “GÖYƏRÇİNİM, GƏL GÖRÜM” ŞEİRLİ, ŞƏKİLLİ “ƏLİFBA” KİTABI HAQQINDA QEYDLƏR

Şahanə MÜŞFİQ

Uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş hər şeyi sevirəm, xüsusən də kitabları. Fikrimcə, hər bir uşaq ta kiçik yaşlarından kitaba öyrəşdirilməlidir. Hələ hərf tanımasalar da, yaşlarına uyğun çeşidli şəkilli jurnal və kitablarla onlarda kitaba maraq və həvəs oyatmaq olar.

Hərfləri tanıdıqdan, sərbəst oxuya bildikdən sonra isə nağıl kitabları balacaların ən yaxşı dostu ola bilər. Təbii ki, bu işdə valideynlər çox diqqətli və özləri də həvəsli olmalıdırlar ki, bu həvəsi övladlarına da aşılaya bilsinlər. Hər bir uşağın məktəb dövrünün ilk illərindən başlayaraq şəxsi kitabxanası yaradılmalıdır ki, orada öz yaşına, maraqlarına uyğun kitablar toplansın.

Etiraf etməliyik ki, ölkəmizdə yaxın illərə qədər uşaq ədəbiyyatı sahəsində ciddi problemlər var idi. Nəşriyyatlar belə kitablara maraq göstərmir, yazıçılar isə nəşriyyatın maraq göstərmədiyi bu sahəyə çox da enerji sərf etmək istəmirdilər. Buna görə də uzun müddət bu sahədə böhran dövrü yaşandı.

Son illər kitab çapı və satışı işi ilə bahəm, uşaq ədəbiyyatı sahəsində də canlanma yarandı. Bir-birinin ardınca yaranan yeni nəşriyyatlar bu sahəyə xüsusi diqqət göstərməyə başladılar. Onlara nümunə olaraq, TEAS Press Nəşriyyatının adını çəkə bilərik.

“3 alma” TEAS Press Nəşriyyat evinə məxsus əmtəə nişanıdır. Nəşriyyatda “3 alma” əmtəə nişanı ilə azyaşlı uşaqlar, yeniyetmə və gənclər, eləcə də müəllim və valideynlər üçün bədii və elmi-kütləvi kitablar nəşr olunur. Əsas məqsəd uşaqları əyləndirmək, maarifləndirmək, ana dilində onları mütaliəyə həvəsləndirməyə istiqamətlənmiş keyfiyyətli kitablar nəşr etməkdir. Nəşriyyat bu məqsədini reallaşdırmaq üçün öz işini əsasən iki istiqamətdə qurub. Birincisi, dünyanın ən yaxşı uşaq kitablarını - həm klassik, həm də yeni kitabları Azərbaycan dilinə çevirib nəşr etmək. İkinci, Azərbaycanda və xaricdə yaşayan azərbaycanlı yazıçı və illüstratorları cəlb etməklə uşaqlar üçün beynəlxalq standartlara cavab verən bədii və elmi-kütləvi ədəbiyyat nümunələri hazırlamaqdır.

“Üç alma”nın kitabları daha çox 18 yaşına qədər uşaqlar və yeniyetmələr üçün nəzərdə tutulub. Bununla yanaşı, müəllimlər və valideynlər üçün də kitablar var. Bunlar bədii və elmi kitablara bölünür. Lap kiçik yaşlı uşaqlar üçün oyuncaq kitablar da hazırlanır. Uşaqlar bu kitabları oxuya-oxuya həm də əylənə bilirlər.

Burada elmi kitablar layihəsi çərçivəsində isə kurikulum proqramına uyğun kitablar nəşr edilir. Bu zaman məktəblərdə keçirilən mövzuların daha geniş şəkildə əks olunduğu kitablara üstünlük verilir.

“3 alma”nın ən son nəşrlərindən biri isə tanınmış şair Ramiz Rövşənin uşaqlar üçün yazdığı şeirli, şəkilli “Əlifba” kitabıdır. “Göyərçinim, gəl görüm” adlı olduqca sadə və bir o qədər də nəfis tərtibatda hazırlanmış kitab hələ ilk dəfə hərfləri öyrənməyə başlayan və hərfləri tam öyrənib bitirmiş uşaqlar üçün çox maraqlı və gərəklidir. Müəllif öz kitabını belə təqdim edir: “Bu kitab mənim bir baba kimi həm öz nəvələrimə, həm də bütün balalarımıza hədiyyəmdir”.

Kitabda diqqət çəkən əsas xüsusiyyətlərdən biri artıq izahatların olmaması, hərflərə uyğun kiçik bəndlərdən əlavə heç bir mətnə rast gəlinməməsidir. Bu da təbii ki, uşaq kitabları üçün çox önəmli amildir. Çünki uşaqlar böyüklər qədər səbrli olmazlar. Hələ əlifbanı ilk dəfə öyrənməyə başlayırsa, onun üçün mətnin o qədər də bir fərqi yoxdur. Ona əyləncəli şeirlər və onları bəzəyən şəkillər kifayət edəcəkdir. Yəqin buna görədir ki, üz qapağı da daxil olmaqla kitab bol şəkildən ibarətdir. Hər şəkil isə Ramiz Rövşənin hərflərə uyğun yazdığı bəndlərlə bilavasitə səsləşir. Sanki şair situasiyanı sözlə, illüstrator Ruhulla Həsənzadə isə şəkillərlə çəkib göstərir.

Əlifba kitabı olduğundan şeirlər də əlifba ardıcıllığı ilə sadalanır. “A” hərfi ilə “ana” xatırlanır:

“Ana dedim, “can” dedi,

Mən də “anacan” dedim.

Bu iki misraya uyğun olaraq, ana və qucağında körpəsi təsvir olunub.

Hər zaman uşaqlar üçün mətnlər yazmağın daha çətin, daha məsuliyyətli iş olduğunu düşünmüşəm. Çünki bu mətnləri yazmaq müəllifdən yüksək intellektuallıq, uşaq dünyasına bələdlik, onların dilində danışmaq və onları çox gözəl anlamaq bacarığı tələb edir. Uşaq ədəbiyyatı, azyaşlılar üçün mətnlər Ramiz Rövşən yaradıcılığına heç də yad deyil.

Uçdu mən quran qalalar...

Yaxşı ki var gül balalar,

Dedilər: “Ovcunda nə var,

Gələk açaq yumruğunu?!

- deyən şair hər zaman ayrı-ayrı mətnlərində uşaqların təmiz, saf dünyasına, qayğısız həyatlarına olan sevgisini ifadə edib. Yəqin bunun nəticəsidir ki, “Bulud niyə ağlayır?” və “Tıq-tıq xanım” cizgi filmlərində də R.Rövşənin şeirlərindən istifadə olunub. Çünki onun şeirləri fəlsəfi-didaktik, əxlaqi məzmundadır. Bu şeirlərdən həm böyüklər, həm də balacalar özləri üçün əxlaqi dərs çıxara bilərlər.

Elə haqqında söz açdığımız “Əlifba” kitabındakı şeirlər də bu mənada xarakterik hesab oluna bilər. Bu şeirlər həm də balaca oxucular üçün bir növ tərbiyəvi əhəmiyyət də daşıyır. Müəllif bəzən böyük uşaqlara özlərindən yaşca balacaları qorumağı, onları himayə etməyi, bəzən isə dəcəllik etməməyi məsləhət görür. Şair bu şeirlərdə bəzən azyaşlı oxucuları əyləndirmək üçün kiçik suallar da verir. Bu cür kiçik və əyləncəli priyomlar uşaqlarda adekvat düşünmək qabiliyyətini və hazırcavablılığı artırmaq, həmçinin, bilgiləndirmək məqsədi daşıyır.

R.Rövşən yazdığı bu bir neçə misralıq şeirlərdə təkcə müraciət olunanı deyil, eləcə də müraciət edəni də uşaqlardan seçir. Yəni şeirlərin çoxunda biz körpə fidanların səsini eşidirik.

Bu kitab uşaqları məlumatlandırmaq üçün də çox əhəmiyyətli vəsaitdir. Kitabda şair və illüstratorun birgə hazırladığı işlər uşaqlara həm heyvanları, həm meyvə və tərəvəzləri, həm də önəmli təbiət hadisələrini tanıdır.

Yeri gəlmişkən, kitab adını “G” hərfindəki şeirin ilk misrasından alıb:

Göyərçinim, gəl görüm,

Gəl, gəl, sənə dən verim.

Axtar, özün də dən gəz,

Amma pişikdən gen gəz.

“Loqos” Psixoloji və Nitq İnkişaf Mərkəzinin Xaçmaz filialının icraçı direktoru, psixoloq Ayşə Məmmədova Ramiz Rövşənin “Göyərçinim, gəl görüm” adlı şeirli, şəkilli əlifba kitabı ilə tanış olduqdan sonra illərdir uşaqlarla işləyən, onların psixologiyasını dərindən bilən bir mütəxəssis kimi kitabın azyaşlıların dünyasına, psixologiyasına müsbət təsirləri haqqında fikirlərini bizimlə bölüşdü: “Uşaqlar konkret cismləri, faktları, şəkilləri, özlərinin bilavasitə qavradıqları hadisələri daha yaxşı yadda saxlayırlar. Ona görə kitablardakı uzun-uzadı izahatları yadda saxlamaqda çətinlik çəkən kiçik yaşlı uşaqlar kitablarda şəkillər olan materialları daha asanlıqla yadda saxlaya bilirlər. Bu, həmin dövrdə uşaqlarda obrazlı hafizənin hələ üstünlük təşkil etməsi ilə əlaqəlidir. Kitabların emosional boyalılığı, xüsusən kitabdakı şəkillərdə göstərilən qəhrəmanlara oyanmış maraq uşaqların yadda saxlamalarını və kitaba olan marağın artmasını daha da məhsuldar edir. Bildiyimiz kimi, kiçik yaşlı uşaqları ilk növbədə qazanacağı bilikdən çox kitabda olan rəngarənglik cəlb edir. Qeyd edim ki, kitabda göstərilən əyləncəli, məzəli yanıltmaclar, şeirlər uşaqların emosiyalarının inkişafına müsbət təsir göstərəcək və uşaqlar bundan zövq alacaqlar. Bu baxımdan Ramiz Rövşənin “Göyərçinim, gəl görüm” adlı şeirli, şəkilli əlifba kitabı olduqca təqdirəlayiqdir. Bu kitabı oxuyan azyaşlılar obrazları yamsılamağa və onlara bənzəməyə cəhd göstərəcəklər. Və bu da şeirləri, hərfləri daha tez mənimsəməyə təsir göstərəcəkdir.

Uşaqlar şəkilli kitablara baxanda qeyri-ixtiyari olaraq məlumatları mənimsəyirlər. Kitabdakı obrazları öz təxəyyüllərində asanlıqla canlandıra bilirlər.

Sözügedən əlifba kitabında “Ğ”, “Ü”, “V” və digər hərflərin öyrədilməsi ilə bağlı göstərilən şəkil və şeirlər diqqətimi daha çox çəkdi. Uşaqların şeiri mənimsəməsində nümunələrin göstərilməsi təqdirəlayiqdir. Şeirlərin sadə, fərqli və əyləncəli olması uşaqların tələblərinə çox uyğundur. Səhifələrin hər birində ayrı-ayrı hərflərə yer verilməsi və hərflərin şeirlərlə ahəngi, həmin hərfin şeirlərdə dəfələrlə vurğulanmasına və uşaq tərəfindən asanlıqla qavranılıb, yaddaqalan olmağına kömək edəcək”.

“Mələklər tədris və inkişaf mərkəzi” nin məktəbəqədər və ibtidai təhsil müəllimi Faiqzadə Gülənbər isə uşaqların ilkin təhsili üçün bu tipli kitabların faydalarından söz açdı, balacaların elmə, kitaba marağın artırılmasında bu cür əyləncəli kitabların önəmli rol oynadığını vurğuladı: “Ramiz Rövşənin “Göyərçinim, gəl görüm” şeirli şəkilli əlifba kitabı ilə ilk dəfə tanış olanda uşaq kimi əvvəl rənglər diqqətimi cəlb elədi. Bu heç kimə sirr deyil ki, uşaqlar üçün vizual görüntü çox önəmlidir. Dövrümüzdə məktəbəqədər və eləcə də ilkin məktəb dövrü üçün Azərbaycan dilində yetəri qədər vəsait olmasına baxmayaraq, kitabdakı şeirlərin rahat oxunması və əzbərlənməsi baxımından kitab digər vəsaitlərdən çox fərqlənir.

Bundan əlavə, əlifbadakı hər hərfə uyğun şəkillərin təsviri kitabı daha da maraqlı edir. Bu yaş dövrü üçün hazırlanan vəsaitlərdə öyrədicilik, metodik yanaşma çox önəmlidir. Daha aydın desək, uşaq bu şeirləri oxuyarkən yalnız hərf yox, yeri gələndə heyvanlar haqqında, bitkilər haqqında, oyuncaqlar haqqında, təbiət haqqında bilmədiyi məlumatları öyrənir. Sevindirici haldır ki, haqqında danışdığımız kitabda yer alan şeirlərdə müəllif məhz buna böyük yer ayırıb. Yəni kitab məlumatlılıq səviyyəsi baxımından da çox yüksək şəkildə tərtib edilib.

Bu sahədə çalışan və uşaqlara hansı vəsaitlərin daha maraqlı və faydalı olduğunu bilən bir müəllim kimi deməliyəm ki, “Göyərçinim, gəl görüm” kitabı dünyagörüşünün artırılması baxımından da lazımlı bir vəsaitdir. Əvvəllər müəllimlər və pedaqoqlar bu yaş dövründəki uşaqlarla işləyərkən bir və ya iki metodik vəsaitlə kifayətlənməli olurdular. Amma zəmanənin təhsilə olan tələbatını nəzərə alaraq deyə bilərəm ki, nə qədər çox faydalı və əyani vəsait olarsa, bir o qədər çox fərqli və maraqlı dərs keçmək mümkün olar. Bu cür vəsaitlərin çapı həm bir pedaqoq, həm də vətəndaş kimi bizi çox sevindirir”

Mütəxəssislərin fikirlərini də nəzərə alaraq, əminliklə deyə bilərik ki, TEAS Press Nəşriyyat evinin “3 alma” əmtəə nişanı ilə çap olunan “Göyərçinim, gəl görüm” şeirli, şəkilli əlifba kitabı hələ uzun illər uşaqlarımızın sevərək, böyük maraqla oxuduqları, oxuduqca həm əylənib, həm də öyrəndikləri bir vəsait olacaqdır. Bu dəyərli kitab üçün müəllifə və nəşriyyata təşəkkür edir, valideynlərə uşaqlarını bu cür kitablarla sevindirməyi tövsiyə edirik. Nə qədər şablon səslənsə də, uşaqlar həqiqətən də gələcəyimizdir və bu gələcəyin sağlam böyüməsi bizim öz əlimizdədir!

525-ci qəzet 2018.- 18 avqust.- S.13.