Dil milli mədəniyyətin ən böyük nümunəsidir

Hər bir xalq öz dili ilə tanınır. Dildə xalqın mənəviyyatı, ruhu əks olunur. Dil yaranıb formalaşdığı dövrdən etibarən cəmiyyət üzvləri arasında heç bir fərq qoymadan ünsiyyət vasitəsi rolunu daşımışdır.

Cəmiyyətdə formalaşan, inkişaf edən dil aid olduğu xalqların keçmişi və tarixidir. Dil mənəviyyatın özüdür. Mənəvi aləmi öyrənmək, onun nə dərəcədə zəngin olduğunu araşdırmaq dilin inkişaf yolu və məqsədidir.

Dil hər bir millətin maddi və mənəvi irsini qoruyan və inkişaf etdirən ən mühüm və ən güclü vasitədir. Hər bir insan öz ana dilini yaxşı bilməli və onu qorumalıdır. Ana dili insanın mənəvi aləminin zənginləşməsində, dünyagörüşünün genişlənməsində, mükəmməl təhsil almasında, öz soydaşları ilə ünsiyyət qurmasında mühüm rol oynayır. Ana dili millətin özünəməxsusluğunu qorumaqla yanaşı, tərcümə vasitəsilə başqa xalqların mədəni irsi ilə tanış olmağa, onlarla ünsiyyət qurmağa imkan yaradır.

Dil milli mədəniyyətimizin ən böyük nümunəsidir. Çünki hər hansı bir millətin tarixini, mədəniyyətini öyrənmək istəyiriksə, biz ilk növbədə onun dilinə bələd olmalıyıq. Hər bir millət məskunlaşdığı yerdən asılı olmayaraq dilini qoruyub saxlamağı bacarmalı və yaşatmalıdır. Çünki vətənsiz millət yaşayar, amma dilsiz yox. Dil həm çoxcəhətli, həm də mürəkkəb ictimai hadisədir. Dil bilavasitə mənəviyyatla bağlıdır. Məlumdur ki, dil daim dəyişir. Dillərin hər biri özü-özlüyündə zəngin tərkibə, müxtəlif quruluşa və geniş ifadə imkanlarına malikdir. Buna görə də hər bir xalq öz dilinin bu və ya digər səviyyədə qoruyur və onun qayğısına qalır.

21 Fevral bütün dünyada Beynəlxalq Ana dili günü kimi qeyd olunur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 1999-cu ilin noyabrında Banqladeş səfirinin təşəbbüsü ilə fevralın 21-ni Beynəlxalq Ana dili günü elan edib. Hadisənin tarixi isə bir qədər də əvvələ gedir. 21 fevral 1952-ci ildə Pakistanda benqal dilinin qadağan edilməsinə etiraz olaraq keçirilən aksiyada polis və silahlı qüvvələrin müdaxiləsi nəticəsində 4 nəfər şəhid olub. Banqladeş nümayəndələri fevralın 21-ni məhz həmin şəhidlərin xatirəsinə ehtiram əlaməti kimi Ana dili günü adlandırılması haqqında müraciət ediblər. YUNESKO-nun Baş Konfransında 21 fevral Beynəlxalq Ana dili günü elan olunub və üzv ölkələrə bildirilib ki, həmin gün məktəblərdə, universitetlərdə Ana dilinin əhəmiyyəti ilə bağlı tədbirlər, konfranslar, seminarlar keçirilsin. Beynəlxalq Ana dili günü hər kəsə öz doğma dilinin varlığını hiss etmək, onunla qürur duymaq, onu qorumaq, inkişaf etdirmək hüququ olduğunu bir daha xatırladır.

Hər bir milli dəyər, ələlxüsus da, ana dili nə qədər xalqın keçmişini, qədimliyini özündə əxz etdirsə də, dövlət və rəhbərlik qayğısı olmadan ikinci planda durur və məişət dili səddini keçə bilmir, ali məqamlarda təmsil olunma iqtidarından məhrum olur. Milli dəyərlərimizə fəaliyyəti boyu himayədarlıq edən böyük rəhbərimiz hakimiyyətə gəldiyi elə ilk gündən ana dilimizə layiq olduğu statusu verdi və bunu bütün fəaliyyəti boyu ən yüksək səviyyədə davam etdirdi. Bəhs etdiyimiz məsələ ilə bağlı bütün dövlət sənədləri elə bil ki, biri digərinin davamı oldu. Ana dilinə dövlət siyasətində bu qədər əhəmiyyət vermənin, əlbəttə, öz sirri, öz şərhi, izahı vardır. Çünki dil elə bir sistem, elə bir varlıqdır ki, bütün dəyərləri - milli, ənənəvi, dini, dünyəvi və s. özündə, öz ruhunda qoruyub saxlayır, nəsildən-nəslə ötürür. Nəsillər bir-birini məhz dil vasitəsilə məlumatlandırır, tərbiyə edir, təlimləndirir, ruhən yetişdirir. Buna görə də milləti məhv etmək üçün ilk növbədə onun dilini hədəfə götürüb məhv edirlər, unutdururlar, qarışdırırlar. Buna görə idi ki, ana dilimizə həmişə öz diqqətini əsirgəməyən ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi: "Bu dil bizi keçmişdə olduğu kimi indi də, gələcəkdə də birləşdirəcəkdir". Bizi birləşdirən və milli birliyimizin təminatçısı olan ana dilimiz həmişə vətəndaşlarımızla birgə ana vətən uğrunda mübarizə aparıb, təzyiqlərə, təsirlərə, diqqətsizliklərə baxmayaraq, min illərin abidəsi kimi möhkəm və vüqarla dayanıb. Bir tərəfdən də ümummilli liderimiz ana dilini bu cür keyfiyyətlərinə görə sevir və hörmət duyurdu: "Dilimiz çox zəngin və ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən mən öz ana dilimi çox sevir və bu dildə danışmağımla fəxr edirəm". Ulu öndərin bilavasitə uzaqgörən fəaliyyəti ilə milli dil siyasətini yürüdə biləcək tarixi əhəmiyyətli dövlət qərarları verildi. Bu mənada, dilin dövlət dili statusu qazanması həqiqətən qürur gətirən tarixi hadisədir. Azərbaycan dili bu tarixi hadisəni yaşayıb. Bu gün dilimizin dövlət statuslu dillər arasında olmasına görə dilimizin mənəvi dirilik atributuna çevrilməsi yolunda böyük fədakarlıqlar göstərmiş, "Dilimiz çox zəngin və ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən mən öz ana dilimi çox sevir və bu dildə danışmağımla fəxr edirəm" - deyən ümummilli lider Heydər Əliyevə minnətdar olmalıyıq.

Ölkəmizdə Ana dilinin hərtərəfli inkişafı, işlək dilə çevrilməsi, beynəlxalq münasibətlər sisteminə yol tapması Ana dilimizin gözəl bilicisi, mahir natiq ulu öndər Heydər Əliyevin dilin qorunmasına yönələn düşünülmüş siyasətinin nəticəsidir. Heydər Əliyevlə başlanmış milli dil siyasətinin uğurları cənab Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirildi. Naxçıvanda və Mingəçevirdə "Ana dili" abidəsi qoyulması ana dilimizə milli sevgini təcəssüm etdirir. Bu, sadə, özündə ana dilimizin xəlqiliyi və sadəliyini, saflıq və gözəlliyini, hər bir fərdin bildiyi qədər adiliyini və kütləvi olduğu qədər əbədiliyini nümayiş etdirən bu abidə sanki ulu öndərimizin bu tövsiyələrini hər bir azərbaycanlıya diqtə edir ki: "...Öz dilinizi heç vaxt unutmayın və öz ana dilinizi heç bir başqa dilə dəyişməyin. Xalqın, millətin, insanın öz ana dilindən əziz heç bir şeyi ola bilməz. Bizim çox gözəl, zəngin, cazibədar dilimiz var. ...Hər bir azərbaycanlı öz ana dilini bilməlidir, bu dildə səlis danışmalıdır və bu dili sevməlidir... Azərbaycan dilini daha da zənginləşdirmək, daha da inkişaf etdirmək sizin ən müqəddəs borcunuzdur".

Azərbaycan dilinin yaranması və bugünkü səviyyəyə qalxması Azərbaycan xalqının tarixi ilə möhkəm bağlıdır və mürəkkəb proseslər nəticəsində millilik xüsusiyyətini qoruyub saxlaya bilmişdir. Hazırda Azərbaycan dili Azərbaycan xalqının milli dili, Azərbaycan Respublikasının rəsmi dövlət dilidir. Və biz bu gün bütün ruhumuzla dərin fikirləri incə çalarınadək olduqca aydın bir şəkildə ifadə etmək qüdrətinə malik dilimizin millilik, xüsusiyyətini qorumalı və yad ünsürlərin dilə təsirinin qarşısını almalıyıq. Çünki Ana dili sadəcə anadan öyrəndiyimiz dil deyil, həm də düşüncələrimizin, duyğularımızın və mənliyimizin dilidir. Buna görə də toplumu millət edən ən böyük amil dildir. Dil millətin varlığını təmin edirsə, onda üzərimizə düşən məsuliyyətin böyüklüyü də aydın olur. Bu məsuliyyəti daşımağın şərəfi də bizimdir. Bu da bizdən dilimizə laqeyd münasibət göstərənlərə qarşı mübarizədə hamılıqla bir olmağı tələb edir.

Zülfiyyə İSMAYIL

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent AMEA Naxçıvan Bölməsinin aparıcı elmi işçisi

525-ci qəzet.-2018.-21 fevral.-S.8.