Bolşevik əkməginə yağ sürtənlər - Şirməmməd Hüseynov

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ 2018-Cİ İLİ - AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ İLİ ELAN ETMİŞDİR

Şirməmməd HÜSEYNOV

Müsəlman Şərqində ilk demokratik respublikanın elan edilməsinin 100 ilinin 23 ayı müstəqillik, 71 ili istila-fasilə dövrüdür. Vətəni tərk edib mühacirət həyatı yaşayan mücahidlər müstəqilliyin yenidən qələbəsi uğrunda mübarizələrini qətiyyətlə davam etdirmişlər. Mühacirət mətbuatı bu, istila-fasilə dövrünün canlı salnaməsidir. Nəzərdən keçirək.

(Əvvəli ötən şənbə saylarımızda)

AZƏRBAYCAN MƏKTUBLARI

1- “Avamlar çobansız dolaşıyorlar!..” 2- “Köylülərin mühakiməsi”.

- “Avamlar çobansız dolaşıyorlar!..” “Zarya Vostoka” mühərriri Mixail Danilov, bu cümlədəki “avamlar” təbiri altında “Naxçıvan Cümhuriyyətinin” komisarlarını, komunistləırini, polis, ordu v.s. təşkilatlarındakı “proletar müməssillərini” qəsd etməkdədir...

Pəki, bu “avamların çobansız dolaşmalarından nə zərər gəlmiş ki, burax dolaşsınlar, olmazmı? Leninin məruf bir sözü vardır:

- “Avamlar kəndi başlarına cənnətə getməzlər, onları kötəklə cənnətə sürməlidir...” demişdi. Və bu cümlədə Lenin “avam” olaraq “proletar sinfini”, “əli kötəkli çoban” olaraq da kəndisini təsəvvür etmişdi. Leninin vəfatından sonra bu “avam sürüsü” (təbir Leninindir) təbiətlə “çobansız” qalacaqdı.

Şimdi - yeni iqtisadi siyasət sayəsində - “avamlıqdan axmaqlığa” qədər tərəqqi etmiş olan bu “sürünün” çobansızlığından nədən şikayət olunuyor?

İskəndər Cəfərov adlı bir qoçaq qalxmış, Məmmədquluzadə Cəlil bəyin Naxçıvan həyatından yazmış olduğu “Ölülər” nam şah əsərini, yenə Naxçıvanda həyatda oynamaq istəmiş, daha doğrusu oynamışdır. Həm də öylə oynamış ki, qarşısına “Keyfli İskəndər” kibi bir qəhrəman belə çıxmamışdır.

Qoqolun “Revizor” adlı əsərini bilirsiniz. Əsərin qəhrəmanı olan “Xlestiyakov”, Rusiyanın bir qismində mərkəzdən bəklənməkdə olan bir müfəttiş əvəzinə, zorən qəbul olunuyor. O da bilməcburiyyə bu rolu qəbul edərək o vilayətə az zaman üçün hökmüranlıq etməyə, rus rejiminin bütün çürüklügünü meydana qoymağa müvəffəq oluyor. Ukraynanın böyük Qoqolu “Revizor”unda canlı olaraq təsvir etdigi bu çürük həyatı, İskəndər Cəfərov həyatda, göz önündə felən göstərmiş və Sovet hakimiyyətinin nə qədər “sarsılmaz” olduğunu meydana çıxarmışdır.

İskəndər Cəfərov bu rolunda nə “Revizor” qəhrəmanı “Xlestiyakova”, nə də “Ölülər” qəhrəmanı “Şeyx Nəsrullaha” bənzər... O, ikisinin arasında, bir növi yeni “Xlestiyakov”, yeni “Şeyx Nəsrullah”dır.

Xlestiyakov, Revizor roluna girincəyə qədər bu fikri qətiyyən ağlına gətirməmiş və rus məmurlarının bu qədər avam olduqları xüsusunda heç bir hazırlığı yoxdu.

Şeyx Nəsrullah isə müəyyən bir proğramla hərəkətə keçmişdi. Bununla bərabər o yarasa işıqdan qorxar kibi münəvvərlərdən qorxar, hətta xalqdan belə qorxduğu üçün mütamadiyən ərəbcə söylər, xalqın cəhalətindən istifadə edərdi.

İskəndər Cəfərov isə, əvvəl müəyyən bir proğrama malik, saniyən bütün şansını xalqın, məmurların, hətda komunistlərin belə “Moskvaya olan ədəmi məmnuniyyəti” üzərinə qurmuş, ən mühümmü münəvvərlərə, komisarlara, komunistlərə və banka, kooperativ müdürlərinə istinad eyləmişdir. Sovet mühərrirləri bu cəhəti qarışdırıyorlar. Onlar İskəndər Cəfərovun müvəffəqiyyətini Naxçıvan komunistlərinin “avamlıqlarından” görüyorlar. Biz təbiidir ki, komunistlərin avamlığı haqqında münaqişəyə girməyəcəgiz. Fəqət İskəndər Cəfərovun Naxçıvanda 10 günlük hakimiyyətini təmin edən başlıca amillər vardır ki, onlar da komunistlərin avamlığının məhsuludur.

Günün birində İskəndər Naxçıvan Cümhuriyyətinin “Yengicə” köyünə gələrək Tiflisdə təsadüfən dost olduğu Kooperativ müdiri Maküyinin evinə girmişdir. Komunistlər, məmurlar, köylülər əlaqədar olmuşlar və Maküyiyə sormuşlar. O da cavab vermiş, demiş ki:

- İskəndər Cəfərov Mərkəzi Kontrol Komisyonu əzası olacaq. Ehtimal mühüm bir vəzifəsi vardır. Zənn edərsəm bütün Şərur nahiyəsini təftiş edəcəkdir...

Bu sözlər kafi gəlmişdir. Bütün məsul məmurlar, komunistlər, komitə və icraiyyə rəisləri, banka müdirləri İskəndəri ziyarətə başlamış, dərdlərini tökmüşlər və şikayətlərini ərz etmişlərdir.

İskəndər onların xəstə damarlarını bulmuş: Naxçıvan Cümhuriyyətində Komunist firqəsini təmizləyən komisyon vəzifəsini iyi ifa etmiyor. Bir çoxları haqsız olaraq Komunist firqəsindən atılmışlar. Bir çox köylülər haqsız olaraq, müxtəlif bəhanələrlə intixabda iştirak haqqından məhrum edilmişlərdir. Daha bir çox məsələlər vardır ki, burada həll olunmalıdır: məsəla, türk köylülərinin yerləri kürdlərə və ermənilərə veriliyor. Bunları geri alıb verəcək və kürdlərlə erməniləri Rusiyaya sürəcəyəm, demişdir.

İskəndər Cəfərov firqədən qovulanların, seçki haqqından məhrum edilən köylülərin şikayətlərini yığmağa başlamış.

O, Yengicədən qalxaraq hökumətin təqdim etdigi arabalarla köyləri dolaşmağa başlamış. Hər yerdə onun üçün qoyunlar kəsilmiş, ziyafətlər verilmiş, köylülər İskəndərin ayaqlarına qapanaraq onları “xilas eyləməyi” rica eyləmişlərdir. O, bir çox məmurları əzl edərək firqə biletlərini almış, bir çoxlarını vəzifələrinə qoymuş, ətrafında və qapısında daima 3 müsəlləh komunist bulunmuşdur. Naxçıvan komisarları onu hər yerə müşayiət eyləmişlərdir. O, gizli ictimaları dəvət eyləmiş, Komunist firqəsinin məhrəm cələsələrində bulunmuş, bankdan istədigi qədər və istədigi zaman para almış, istədigi komunisti və polisi tərksilah etdirmiş, köylülərin ümumi ictimalarını dəvət edərək orada raporlar vermiş, dərdləri dinləmiş, ərizələr almış tövqifat yapmış və s.

Gecə gec vaxt İskəndərə para lazım olmuş, bank müdürü kəndisi gedərək gətirmiş və məqbuza filana ehtiyac belə görməmişdir (Çünki ümumiyyətlə, hər kəs böylə yapar).

- Bir tabanca istərəm - deyincə komunist Zeynalov belindən tapancasını açaraq təqdim etmiş.

- Bunu tövqif ediniz! - deyincə Komunist firqəsi katibi kəndisi Məhəmmədov nam birini alaraq məhbəsə götürmüşdür.

İskəndər seçki haqqından məhrum edilənləri 25 rublə müqabilində sovetlərə seçilmək haqlarını kəndilərinə iadə etmişdir.. Bütün bu hakimiyyət 10 gün sürmüş... 10 gündən sonra İskəndər Cəfərovun bir revizor degil, bir komunist belə olmadığı anlaşılmışdı... O da Naxçıvandan çıxdıqdan sonra...

Yazıq ki, İskəndərin topladığı şikayətlər, aruzihallar və 25 rublələr yenə komunistlərin əlinə keçmişdir. Yoxsa komunist rejimindən məmnun olan əhalinin yüzdə qaç təşkil eylədigini təyin üçün pək interesan bir materyal olacaqdı... Təbii, əgər İskəndər onlardan bu məqsədlə istifadə etsəydi.

Fəqət, bizcə bu qədəri də kafidir. Bu hadisə xalqın komunist rejiminə olan əlaqəsini göstərdigi kibi, rəsmi Sovet məmurlarıyla komunistlərin belə “mərkəz” tərəfindən nə dərəcə terrorizə edilmiş bulunduqlarına dəxi bir dəlildir. Onlar mərkəzdən gələn bir adamdan vəsiqə belə sormaq cəsarətini göstərəmiyorlar.

Qəzalar Tiflis qarşısında nasıl isə Bakı da Moskva qarşısında öylə degilmi?

Vaxtilə bütün Azərbaycanı idarə edən, Azərbaycan “Çeka”sının və Azərbaycan ixtilal məhkəməsi rəisi olan, azı 5 min münəvvər və milliyyətçi öldürmüş olan “Hacı İlyas”ın başqasının vəsiqə və pasportu ilə Bakıya gəlmiş sadə bir aferisdən başqa bir olmadığı meydana çıxmadımı?

Onu da Bakı komunistləri qəbul eyləmiş və 2 sənə zərfində Moskvadan sormaya cəsarət etməmişlərdi.

lll

Keçənlərdə Şirvan və Quba qəzalarında hökumətə ərzaq vermədiklərindən dolayı bir çox köylü tövqif olunduğunu qəzetələr dəxi yazmışdı.

Şimdi Şirvanda fövqəladə məhkəmə tövqif edilmiş köylülərin işinə baxmaqla məşğuldur. Məhkəmənin rəisi Abdulov, prokuror Xudadadovdur. Sovet qəzetələrinin yazdığına görə. Köy sosyalizm iqtisadiyyatını pozmaq, xalqı sovet əleyhinə qiyama dəvət etmək və Sovet məmurlarilə komunistləri döyməklə ittiham olunan köylülərin miqdarı 13-dür. Həqiqət halda isə məhkəməyə cəlb olunanların miqdarı 50 kişidən fəzlədir. Bunların içində başçı ədd edilənlər: Dəmyal, Nəbi, Həsən, Həmzə, Xankişi və Cavad oğullarıdır.

Təşrini saninin (noyabrın) 25-də vaqe olan cələsədə prokuror ittihamnaməsini oxumuşdur. Bundan öyrəniyoruz ki, köylülər məhsullarını Sovet hökumətinə verməməyə dəvət edilmiş, Şamaxı soqaqlarında xalq sovet əleyhinə nümayiş yapmış və “əksinqilabçı cəmaət” Sovet məmurları ilə icra komitələri rəislərini döymüşdür.

Mühakimə nəticəsində, nümayişlərdə iştirak edən köylülərin də tövqif olunacağından bəhs edilməkdə olduğundan əhali içərisində böyük həyəcan vardır.

Daşdəmir

“Odlu-Yurd”, şubat (fevral) 1930, №12

Məqbuz - alınmış məbləğ

Tövqif - saxlama

BOLŞEVİK ƏKMƏGİNƏ YAĞ SÜRTƏNLƏR

Bolşeviklərin kəndi müxaliflərinə qarşı pək amansız olduqları ilə bərabər əleyhdarlarına qarşı qullandıqları mübarizə üsulları da pək müxtəlifdir. Öldürmək, qorxutmaq, aldatmaq, tamahlandırmaq, satın almaq və sairə kibi üsulların həpsi onlarca mübahdır (izn veriləndir). Fəqət bütün bu sistemlərin başında, mücadilə və mübarizə üsullarının fövqündə digər bir üsulları dəxi vardır ki, o, bolşevik müharibeyi-daxiliyyəsinin ən canlı və ən əsaslı nöqtəsini təşkil edər. Bu üsul, müqabil firqələrdən ən qüvvətli və zi-həyat olanını təyin ilə mənəvi və maddi bütün zərbələri, başlıca, bu hədəfə tövcih etməkdən ibarətdir.

III İnternasyonalın tabeyəçiləri bu hədəfi, ən çox çəkəmədikləri demokratik firqələrdə, kəndilərinə qarşı barışmaz bir vəziyyətdə bulunan köylüdə, ufaq burjuazidə və münəvvərin qismi üzərində nüfuz və təsirə malik olan təşəkküllər arasında ararlar. Bu məqsədlədir ki, onlar Rusiyada Sosialist Revolyutsionerləri, Gürcüstanda menşevikləri, Azərbaycanda da müsavatçıları kəndi zərbələrinə yeganə bir hədəf ittixaz eyləmişlərdir.

Qızıl Ordu, qarelərimizə (oxucularımıza) məlum, məruf hüdası ilə Azərbaycanı təhdi-istilaya aldıqdan sonra mətbuatı, mitinqləri, hər növi təşviqat və təftinatı (ara qarışdırması) ilə bütün qüvvət və məharətini Türk milliyyətpərvər Müsavat Xalq Firqəsini ittihama və onu etibardan düşürməyə həsr etmişdi. Mənəvi mücadilə sahəsində böylə olduğu kibi, maddətən dəxi “Çeka”lar, “Osobı Otdel”lərin ən çox təqib etdikləri zəvat, Müsavat Firqəsinin müntəsibləri idi. Edam olunanların qismi-əzəmi müsavatçılardan ibarət olub bir çox qismi dəxi, müsavatçı olmasalar da müsavatçı deyə ittiham və edam olunuyordu.

Bu qayət təbii idi. Çünki məmləkətdə təşəkküli-siyasi naminə, bir qüvvət olaraq bolşeviklər yalnız Müsavatı tanıyorlardı. Müsavatçılar idi ki, 1918-ci ildə sosialistik damğası daşımadıqları halda Bakı əmələləri arasında icra olunan intixabatda, bolşevik firqəsini qahir (üstün) bir əksəriyyətlə məğlub eyləmişlər idi. Onlar Müsavat firqəsini “əmələyi iğfal (aldatma) edəcək dərəcə”də milliyyətpərvər və demokrat bir təşəkkül olaraq təcrübə eyləmiş, bu mənəvi nüfuza qarşı mücadilə edə bilmək üçün kəndisinə “mürtəce bəy və xan firqəsi” damğasını taxmışlardı. Yenə bu Müsavat idi ki, Məclisi-Müəssisan intixabatı əsnasında Mavərayi-Qafqas Türklügü rəyinin sülusini (üçdə birini) qazanmış və nəfsi - (xüsusən) Bakıda müsəlman əmələsinin 10 minə baliğ rəyindən yalnız bir qaç yüzünü yabançı firqələrə qaçırtmışdı. Yenə bu firqə idi ki, pək namünasib şərait içərisində təşəkkül edən Azərbaycan Cümhuriyyəti hökumətinin ən qüvvətli bir istinadgahını təşkil edib milliyyət və istiqlal şüarı ilə Azəri xalqının tuta biləcəyi yeganə təriqi-səlaməti göstərmişdi.

Məruf bolşevik komisarlarından birinə “önünüzdə nəzəriyyatınıza tövfiqən (uyğun olaraq) daha mürtəce zümrələr, daha qara qüvvələr varkən, nədən bütün acılarınızı Müsavat firqəsinə töküb hər yanda bir hərəkət zühur edərsə həmən bu hərəkatı, doğru-yanlış, onlara istinad ediyor, təərrüz və təcavüzə keçiyorsunuz” - deyə sormuş, “çünki, qarşımızda bizi təbdil edə biləcək yeganə qüvvət onu görüyoruz, nasıl ki, yaxın bir təcrübə dəxi bunu göstərdi” - cavabını almışdım.

Bolşeviklər hala bu zehniyyətlə yaşıyor, hər səndələdikcə qarşılarında bir “Müsavat həyyulası” (vahiməsi)” görüyorlar. Bakıda çıxan “Komunist”, “Bakinski Raboçi” kibi qəzetələr, Tiflisdə çıxan “Yeni Fikir” və “Zarya Vostok” kibi nəşriyyat gün yoxdur ki, Müsavatdan, müsavatçılıqdan və müsavatçılardan bəhs etməsinlər. Bunlar yalnız bəhslə qalmıyor, Azərbaycan millətçiliginə ələm (dərd) etdikləri müsavatçılığı felən də təqib ediyorlar. Eser və Menşevik firqələrinə tətbiq eylədikləri bütün məzalimi bunlar haqqında da tətbiq edərək bir gün saxta bəyannamələrlə firqənin inhilalını (dağıldığını) elan edər, bir qaç gün sonra isə sənələrdən bəri nəşriyyatda bulunan gizli “İstiqlal” mətbəəsini kəşfilə müsavatçıların hala məfkurə arxasında olduqlarını heyrətlə ögrənirlər. Təkrar həbslər, təqiblər, işgəncələr, nəfyilər başlar, fəqət müsavat təhlükəsi bir an üçün olsun, bolşevik mətbuatından əksilməz. Bu mövzuda yapılan münaqişatın nə kibi səfahət göstərdigi qarelərimizə bəllidir. Qismi-məxsusimizdə mündəric bir fəqərədən (yazıdan) də görəcəksiniz ki, bolşeviklər yalnız mətbuatlarında degil, mitinqlərində dəxi hala müsavatçılarla mücadilə etməkdədirlər. “Bütün cahan həqiqəti bilsin, Müsavat yalanlarına inanmasın”. İştə, Azərbaycan müstövlilərini (işğalçılarını) daima məşğul edən bir əndişə! Bu əndişədən kəndilərini qurtaran bir qüvvət olsaydı, bolşevik cəlladları nə məmnun olur, nə böyük mükafat verirlərdi!!.

Məlum olduğu üzrə bolşeviklərin əcnəbi məmləkətlərə iltica edib kəndilərinə qarşı mətbuat və fikir sahəsində mücadilə edənlər haqqında qullandıqları üsuldan birisi də mühacirin arasını pozuşdurmaq, səflərinə rəhnə salmaqdır. Bu məqsədlə onlar vaxtilə Berlində “Nakanune” namində bir qəzetə nəşr ediyor və vəsi (geniş) miqyasda “təbdili qayəçilik” (məqsədi dəyişdirmə) məsləkini tərvic ediyorlardı. Daha sonra bu üsulu onlar Qafqasya cümhuriyyətlərinə müntəsib mühacirin mühitinə də tətbiq etdilər. Əzcümlə Parisdə ermənicə və gürcücə bolşevik qəzetələri təsis eylədilər. Gürcücə qəzetənin başında əskidən Gürcüstan istiqlali-millisi müda-felərindən olan Veşapeli nam bir zat durmaqdadır.

Fəqət bolşevik pozğunçuluğu yalnız bu kibi nəşriyyat işlərinə inhisar etməz. Onlar mühacirətin yıpratıcı təəssüratına məhkum bir mühid arasında kəndi məramlarına hizmət edəcək zəvatı aramaqda da qüsur etməzlər. Bu təcəssüslərilə onların əldə etmək istədikləri başlıca məqsəd, həqiqi düşmənlərinin nüfuz və etibarını kəsr etdirəcək avamili, arzuları vəchilə, sövq etməkdir. Parisdə komunist “Humanite” qəzetəsinin yanı başında çıxan gürcücə “Yeni Gürcüstan”a mümasil azərbaycanca mütəşir bir qəzetə yoxsa da, İstanbulda bir-iki qəzetənin bu məqsədlə istifadəsi üçün bolşeviklərcə bir taqım tədabir ittixaz edildigini bilməmiş deyiliz. Azərbaycan istiqlal məfkurəsi ilə mücadilə etmək üçün bolşeviklərin çevirmə bir taqım hərəkətlərdə bulunduqlarını da biliyoruz. Bu çevirmə hərəkət, kəndi qəzetələrində, daxili mücadilələrində daima təcavüzə məruz tutduqları Müsavat firqəsini xaricdə də müşkülata soxmaq, kəndisinə qarşı müxalifət cərəyanları doğurmaqdır. Əlimizdə mövcud bir vəsiqə bizə böylə bir hərəkatın başladığını ehsas (hiss) etdiriyor. Ehtimal ki, şəxsi hislərinə qapılıb təfərrü (özbaşınalıq) göstərmək xəstəligi ilə əlil olan bəziləri şu və ya bu çıxışları ilə nə kibi bir nəticə əldə edəcəklərinə vaqif degildirlər və ehtimal ki, bəziləri də zəif, tərəddüd və səciyyəsizlikləri ilə bu hərəkətin kəndilərini nərəyə götürdüklərini haqqilə dərk edəmiyorlar. Şərq məmləkətlərində Azərbaycan milliyyətçiligi əleyhinə ələnən çıxmaq bolşeviklərin işinə gəlməz. Onun üçündür ki, bunlar bu fikri təmsil edən ən qüvvətli cərəyana qarşı gəliyor, doğrudan doğru milliyyətçiligə degil, müsavatçılığa hücum ediyorlar. Bu hücumlarına dəxi, daxildə olduğu kibi, açıq degil, fitnəcuyanə bir surətdə icra ediyorlar. İranilər nəzərində kəndisini İran tamamiyyəti-mülkiyyəsinə düşmən bir firqə kibi göstərmək üçün saxta Müsavat təşkilinə qədər irtikabi-cinayətlə bu firqəyi Pantürkizmlə ittiham, Türkiyədə isə biləks türk ziddi bir qüvvət kibi göstərməgə çalışıyorlar.

İştə bütün bunları nəzərə alaraq Müsavat firqəsi əleyhində şu və ya bu surətlə hərəkətdə bulunanlar iyi bilməlidirlər ki, kəndiləri istəməsələr də düşməni sevindiriyor, bolşevik əkməyinə yağ sürtüyorlar!...

Azəri (M.Ə.Rəsulzadə)

“Yeni Qafqasya”, kanuni sani (yanvar) 1924, №7

KÖYLÜYÜ İMHA (YOX ETMƏ) SİYASƏTİ

(Azərbaycan köylüsünün şikayətləri münasibətilə)

Nisanın (aprelin) 30-da, Bakıda, Azərbaycan vilayətlərindən gəlmiş köylü mürəxxəslərilə Sovet Azərbaycanının Komisarlar Şurası rəisi Dadaş Bünyadzadənin “yoldaşcasına” müsahibəsi olmuşdur. 1 Mayıs tarixli türkcə “Komunist” qəzetəsi (№ 97) bu müsahibənin “təfsilatını” dərc etməkdədir. Köylülər komunistlərin və sovet məmurlarının Azərbaycan qəzalarındakı başsızlıqlarından şikayətə gəlmişlər. Və bu şikayətlər nə qədər olmalı ki, “Komunist” qəzetəsi belə bunlardan bəzisini qeyd etməgə məcbur olmuşdur.

Köylülər demişlər ki:

“Bəzi yerlərdə köylüləri güclə kollektiv ziraət təşkilatlarına toplamışlar. Hətta öylə ittifaqlar da olmuş ki, kolxoza girməyən köylülərə qumaş, şəkər, əkinə su v.s. belə buraxmamışlar. Şəki vilayətində kollektiv ziraət müəssisələri köylüləri zorla işlətmiş və əllərindən odunlarını belə almışdır...”

“Köylülər kredi şirkətindən dəxi şikayət eyləmişlər. Kredi şirkətləri köylülərə toxum verməmiş köylüləri zorla kredi şirkətlərinə əza (üzv) olmağa məcbur ediyor. Prinç əkini üçün verilən 10 manat kredidən 7 manatını da əzalıq haqqı olaraq əl qoyuyor”.

“Bir çox yerlərdə yoxsul köylər seçki haqqından məhrum edilmişdir. Köy və qəza sovetləri köylülərə mallarını satmağa müsaidə etmiyor”.

“Sığorta təşkilatları sığorta haqqı olduqları halda köylülərin tələf olan malları müqabilində para verməkdən boyun qaçırıyor”.

Köylülər qəzalarda komunistlərin zorla köylülərin “papağını” çıxarıb “şapka” geyməyə məcbur etdiklərindən dəxi şikayət etmişlər.

Kim bilir daha nə qədər şikayətlər olmuşdur ki, “Komunist” qəzetəsi yalnız bu qədərilə iktifa ediyor.

Fəqət Azərbaycan köylüsünün haləti ruhiyyə və təmayüllərini öyrənmək üçün bunlar da kafidir:

1- Kollektiv ziraət müəssisələrindən kollektivizenin kəndisindən və komunistlərdən şikayət,

2- Qolçomaq və ortabablar bir yana, yoxsul köylülərin, bu köy proletarinin belə seçki haqqından məhrum bulunduğu şikayəti,

3- Sərbəst ticarətə, köylünün kəndi məhsulunu, kəndi mal-qarasını, hətta yumurta kibi şeyləri belə satmasına imkan verilmədiyi,

4- Məhsulu əlindən alınmış və bu üzdən toxumluğa belə malik olmayan zavallı köylünün kredi v.s. Sovet müəssisələri tərəfindən soyulduqları və aclığa məhkum etdikləri və s.

Dadaş Bünyadzadə köylülərin bu şikayətlərinə cavabən demişdir ki:

“Köyünüzə döndükdə əhaliyə xəbər veriniz ki: hökumət heç kəsi güclə kolxoza cəlb etmiyor və etməyəcəkdir. Bu bizim siyasətimiz degildir. Biz kolxozu gönüllülük əsası üzərinə quruyoruz”.

Köylünü kolxoza getmədiyi üçün, sudan, şəkərdən, qumaşdan, seçki haqqından məhrum edən qəzalardakı komunistlərin siyasəti əcəba Dadaşların siyasəti degil də “Müsavat” siyasətimidir? Azərbaycan köylüsünü orta əsr üsulunda “biyara” çıxarıb parasız olaraq heyvan kibi işlədən “zərbəli kolxozçular” gizli “Müsavat” təşkilatına mənsub olanlarmıdır?

Köylərdə, qəzalarda “dinlə mücadilə” deyə camilərdə “kirif (kart) oynayanlar” Azərbaycan Komunist firqəsi əmrilə hərəkət etmiyorlarmı?

Moskva, Azərbaycanda davam edən qanlı köylü müqavimətini “firqə siyasətini yanlış tətbiq edilməsində” görmüş və bunun günahını Tiflisə yükləmişdir. Tiflis kəndi növbəsində günahları Bakıya, Bakıda rəsmi təbliğlərilə qəza komunistlərinə yüklədi. Dadaş Bünyadzadənin yuxarıkı bəyanatından, Komunist firqəsinin “əsas siyasətini” bilməyənlər üçün bütün günahların aşağı məmurlarda olduğu şəklində bir fikir hasil ola bilir. Dadaş Bünyadzadə zatən Azərbaycan köylüsündə böylə bir fikir oyatmağa və bu sayədə mərkəzi Komunist firqəsinin nüfuzunu mühafizə etməyə çalışmaqdadır.

Halbuki kollektivize işlərini idarə edən ziraət və topraq komisarı və şimdi də Komisarlar Şurası, yəni hökumət rəisi olması hesabilə bütün “xətaların” və bu gün Azərbaycanda axıdılmaqda olan qanların məsuliyyəti bizzat Dadaş Bünyadzadənin üzərinə düşməkdədir.

Bəlkə Stalinin kollektivize haqqındakı direktivdə əmr etdiyi “ümumi kollektivize” ilə “qismən kollektivize” təqsimatını Dadaş yapamamışdır. Bunu biz çox iyi tanıdığımız Dadaş Bünyadzadədən bəkləriz. Onun təhsili, məlumatı, bilgisi çox elastiki olan əmrlərini anlamamasına müsaitdir.

Əcəba, Azərbaycan, “kollektivize” direktivində qeyd olunan “ümumi” və “qismən” məntəqələrindən hankısına daxil bulunuyor? 7-8 aydan bəri “köylərə sosyalizm təərrüzü” bütün şiddətilə davam edib dururkən, köylünün toyuğuna, inəginə, bal arılarına qədər “sosyalize edilməsi” davam edərkən, yalnız köylünün səbr kasası daşdıqdan və dağlardan silah səsləri eşidildikdən sonra Azərbaycanın “ümumi kollektivize” məntəqəsinə daxil bulunmadığını iddia eyləmək nə qədər doğru olurdu?! Biləks bizdə olan bütün materyallar Azərbaycanın “məcburi və ümumi kollektivize məntəqəsinə daxil edilmiş olduğunu isbat eyləməkdədir. Moskva Azərbaycan haqqında bu ölüm qərarını verirkən, hər məsələdə olduğu kibi bu məsələdə dəxi Azərbaycanın zində, həyatı, yaradıcı qüvvətini imha eyləmək, onu xəstə və əlil bir hala qoymaq qayəsini güdmüşdür”.

Azərbaycanın strateji baxışla işğal eyləməkdə olduğu mövqei, Azərbaycanın sərvətcə bütün Rusiyanın həyat mənbəi rolunu oynaması və nəhayət Azərbaycan xalqının daima üsyana, qiyama amədə bulunması Moskvayı daha 1928 sənəsi seçkiləri zamanı düşünməyə məcbur eyləmişdi. Sovet qəzetləri o zaman Azərbaycanın ufaq köy burjuazisinin aktivləşməsindən bəhs edərkən “proletar diktatorluğu üçün ciddi bir təhlükə” mövcud olduğunu yazıyorlardı.

Yurduna, torpağına, mülkünə mərbut, harsına, ənənəsinə və hürriyyətinə düşgün olan Azərbaycan köylüsü aclığa və dilənçiligə məhkum edilməyincə ilk fürsətdə bu yabançıları devirməyə müvəffəq olacaqdır.

İştə Moskvayı təhrik edən saiq (sövqedici) bundan ibarət olmuşdu.

“Ümumi kollektivize” və “qismən kollektivize”nin mahiyyəti nədir əcəba? Bu məsələlərin tənviri, bolşevik baxışı ilə aydınlaşdırılması belə Dadaş Bünyadzadənin nə böyük və qızıl bir yalan söylədigini göstərə bilir. Kollektivize direktivində kollektivize yapılmayacaq yer yoxdur. Yalnız bəzi məntəqələrdə ümumi kollektivize var, digərlərində isə “qismən...” Və biz Azərbaycanı “qismən” dairəsinə daxil etsək belə Dadaşın köylülərə söylədigi “səlahiyətdar” sözlər yenə qızıl yalandan və köylüyü uyutmaqdan ibarət olacaqdır.

Komunist firqəsinin bu gün Rusiyada hakim bulunan zümrəsi içərisində kollektivize tətbiqatı xüsusunda şiddətli münaqişə getməkdədir. Komunist ricalından Rozental, Moskvada çıxan “Bolşevik” məcmuəsində (№5, sənə 1930) “Nepin yeni mərhələsi” haqqında yazdığı bir məqalədə diyor ki:

“Ümumi kollektivize məntəqələri xaricində qalan yerlərdə qolçomaqları imha (məhv) eyləmək şüarı siyasətən müzürdür. O yerdəki kollektiv ziraət hərəkatı ümumi kollektivize yapmaq dərəcəsinə yüksəlməmişdir, böylə yerlərdə ufaq köy burjuazisini imha etməkdən bəhs etmək belə siyasətən zərərlidir”.

“Pravda” qəzetəsində (16 may 1930, №133) Rozentalın bu fikrinə “revizionizm” adını verən M.Çiorinin Stalinin kollektivize haqqındakı direktiv məqaləsinə istinadən diyor ki: ümumi kollektivize məntəqələrində qolçomaqlar (ufaq köy burjuazisi) imha ediləcək, qismən kollektivize yapılacaq dairələrdə isə qolçomaq sinfi imha degil, təhdid olunacaqdır, yəni bu dairələrdə qismən imha olunmağa və zəifləməgə məhkumdurlar.

“Təhdid” və “ilğa” (likvide) kollektivize hərəkatında baş şüar bunlardır. Bunlardan birincisi köy ufaq burjuazisini qismən imha etmək, ikincisi isə tamamilə aradan qaldırmağa deyilməkdədir.

Fəqət “təhdid” təbirini izah etməlidir. Mühərrir Stalindən cümlələr alaraq diyor ki:

“Rozental, “təhdid”in qolçomaqları “ilğa” siyasətinə daxil bir sıra olduğunu bilmiyor. “Nep” dövrünün başlarında yapılan “təhdid” ilə “Nep”in şimdiki mərhələsində yapılmaqda olan “təhdid” başqa başqa şeylərdir. “Təhdid” dəxi daxil olmaq üzrə bizim şimdi yalnız bir qayəmiz və şüarımız vardır: Qolçomaqları bir sinif olaraq meydandan qaldırmaq. Bunu da bolşeviklər kəndilərinə məxsus bir ciddiyyət və israr ilə tətbiq eyləməlidirlər”.

M.Çiorinin Stalindən bir parça daha alıyor. Stalin o parçasında diyor ki:

Köy burjuazisinin imhası sosyalizm quruluşunda birinci halqadır. O halqayı köyün və şəhərlərin ufaq burjua ünsürlərini - imhadan ibarət olan ötəki hallar təqib edəcəkdir.

Bunu da əlavə edəlim ki, istifadə etdigimiz bu məqalələr Dadaş Bünyadzadənin bəyanatından 16 gün sonra Moskvanın kəndisində yazılmışdır.

Bundan görünüyor ki, Azərbaycan gərək “ümumi” məntəqəyə daxil olsun, gərək “qismən” hissəsinə girsin. Azərbaycanda gərək “təhdid” olsun, gərəksə “ilğa” (likvide) olsun fərqi yoxdur. Azərbaycanın yaradıcı, zində, həyati qüvvətləri imhaya məhkum edilmişdir. Azərbaycan köylüsü haqqında ölüm qərarı verilmiş bulunuyor. Azərbaycan köylüsünün yoxsulları ortabab, ortababları dəxi sosya-lizdən uzaqlaşaraq qolçomaq olmaq, zəngin olmaq, mülkə, mala və hürriyyətə sahib olmaq istəyən bir ünsür olduğundan bu imha siyasəti ümumi qətliam şəklini almaq üzərədir.

Bu vəziyyət zatən meydana gəlmişdir. A.Krinitski kəndi məruzəsində qeyd etdigi kibi köylülərin şikayətindən dəxi görüyoruz ki, təqib olunan yaşamaq haqqından məhrum edilən qolçomaqlar degil, kolxozlara girmiyən ortabablar və yoxsullar da buraya daxil edilmişdir.

Dadaşın köylülər qarşısında and içməyi isə Azərbaycan köylüsünü uyutmaq və aldatmaq üçündür.

Mirzə Bala

”Odlu-Yurd”, həziran (iyun) 1930, №17

Zində - diri, ruhlu, sağlam

Tənvir - işıqlandırma

Təhdid - hədələmə

(Ardı var)

525-ci qəzet 2018.- 9 noyabr.- S.20-21.