Şeir ətri

Gecənin kar vaxtı onun insanlıq dünyasının səlis, poetik ruhla cilalanmış şeirlərini oxudum. Riyazi təfəkkürünü yadıma saldım. Bələdçim onun qeyri-adi həyatı oldu.

Şuşada, bir xoş gündə dünyanı tapıb, Ağdam şəhəri Əhmədavar kənd səkkizillik məktəbində oxuyub, 1981-ci ildə Ağdam şəhər 6 saylı orta məktəbi qızıl medalla bitirib. 1986-cı ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun mexanika fakültəsində təhsil alıb, institutu fərqlənmə diplomu ilə başa vurub. Mən bu kiçik yazımda alimin əldə etdiyi böyük elmi nailiyyətləri bütünlüklə sadalamaq istəməzdim. Bu qeydləri uzatsam, uzun-uzadı bir söz xəzinəsinin yolunu işıqlandıra bilərdim. Lakin bu yazıda onun poetik dünyasından bəhs edəcəyəm.

Hələ tələbə ikən Omskda, Sankt Peterburqda, Vilnüsdə, Bişkekdə, yenə Moskvada 15-dən artıq beynəlxalq elmi konfransların iştirakçısı olub. Hər dəfə fəxri diplomlarla Vətənə üzüağ qayıdıb. 1993-cü ildə namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Çevik, aydın düşüncəli bir şair-alim kimi məşhurlaşıb. Keçmiş Sovetlər İttifaqının və Azərbaycanın ən gənc alimlərindən olub. 2001-ci ildə texnika elmləri doktoru, professor elmi adına layiq bilinib. Yüksək poetik və riyazi biliklərə malik bu milli dəyərli, böyük qayəli gənc alim az vaxt ərzində bir sıra nüfuzlu beynəlxalq akademiyaların - Nyu-York, Rusiya və "Qafqaz xalqları" Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının, Təbriz Dil və Mədəniyyət Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib, Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının, Beynəlxalq Kadr Akademiyasının akademik adına layiq bilinib.

Söhbət hamının yaxşı tanıdığı alim və şair Elçin İsgəndərzadədən gedir.

Elçin İsgəndərzadə 1994-cü ildən həm də "Vektor" Beynəlxalq Elm Mərkəzinin təsisçisidir. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvüdür. "Qızıl qələm" mükafatına layiq görülüb. Onun rəhbərlik etdiyi "Vektor" Beynəlxalq Elm Mərkəzi tərəfindən Xudu Məmmədov adına beynəlxalq elm mükafatı və Şahmar Əkbərzadə adına beynəlxalq ədəbiyyat mükafatı təsis edilib. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, bu sətirlərin müəllifi də Xudu Məmmədov adına Beynəlxalq Elm Mərkəzinin mükafatçısıdır və mərkəzin diplomuna layiq görülüb.

E.İsgəndərzadənin dünyanın 12 ölkəsində - İran, Türkiyə, Quzey Kipris, Ukrayna, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Rusiya, Suriya, Bolqarıstan, Rumıniya, Gürcüstan və Almaniyada kitabları çap olunub. Göründüyü kimi, onun ədəbi coğrafiyası geniş və əhatəlidir. O, həm də 130-dan çox elmi əsərin, 54 elmi ixtiranın, 8 monoqrafiyanın və dərs vəsaitinin, yetmişdən artıq bədii və elmi kitabın, 40 çevirmə kitabın müəllifidir. Sırf bədii kitabları, şeirləri, poemaları, publisistikası, cəmlənmiş əsərləri 45-i ötüb. Onun haqqında ölkənin görkəmli alimləri qiymətli fikirlər söyləyiblər. Mərhum akademik Bəkir Nəbiyev, Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar, Yazıçılar Birliyinin birinci katibi, xalq şairi Fikrət Qoca, əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, millət vəkili Nizami Cəfərov, xalq şairi Məmməd Araz, xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə, doktor Cavad Heyət, BDU-nun rektoru Abel Məhərrəmov, şair Şahmar Əkbərzadə, şair Çingiz Əlioğlu və başqaları E.İsgəndərzadənin poetik yaradıcılığı haqqında bir-birindən dəyərli fikirlər səsləndiriblər. Bundan əlavə, E.İsgəndərzadə Azərbaycanın və türk dünyasının tanınmış söz adamları, dövlət xadimləri, diplomatlar - böyük qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin qurucusu Rauf Denktaş, Bilkənt Universitetinin qurucusu, akademik İhsan Doğramacı, Qazağıstan Dövlət Universitetinin sabiq rektoru U.Çoldasbəyov, Rumniya-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin sabiq baş katibi İohan Pop De Popa, Yavuz Bülənt Bakilər, Yaşar Bülənt Bakilər, Qazaxıstanın xalq yazıçısı, millət vəkili Muxtar Şahanov, Krım tatarlarının lideri Mustafa Krımoğlu, Qırğızıstan Yazıçılar Birliyinin sədri, xalq şairi Nadirbek Alimbekov, Nyu-York Elmlər Akademiyasının prezidenti T.Viesten, Beynəlxalq Kadr Akademiyasının prezidenti akademik Giorgi Vasilyeviç və başqaları olduqca qiymətli fikirlər bildiriblər. Bu siyahı çox uzundur.

Bütünlüklə sadalasaq, böyük bir siyahı alınar.

Elçin İsgəndərzadə əsl şairdir. Qarabağ şikəstəli, bayatılı, Xarı bülbüllü ağrılarla yaşayan, ilmə-ilmə toxunan xalı-gəbə naxışlı, saz üstündə haray çəkən, nağıllı-dastanlı, milli ruhlu, əsrarəngiz, poetik rəngli, tarlı-kamanlı, neyli-balabanlı bir müdrik söz adamıdır. O, bir şair kimi nə vaxt şeirləşdi, dərin mənalı sözün, elmi dəyərlərin rənginə necə vuruldu, bax bunlar onun daxili dünyasın sirri-xudasıdır.

Şuşada Cıdır düzündə dostlarla oturmuşduq. Xarı-bülbül ətirli, şeh gözlü həzin meh sanki layla çalırdı.

Birdən Moskvadan gəlmiş yazıçı qardaşım Əbülfət əlindəki çörək tikəsini bir yana qoyub susdu, təəccüb etdi. Onda belə qeyri-adiliklər olurdu. Göz işlədikcə görünən dağlar, dünyanı uda bilən dərin dərələr, yamyaşıl meşələr, uzaqlardan karvan-karvan ötüşüb keçən hamilə buludlar onu cəlb etmişdi. Birdən sükutu pozdu: "Dədə, baxırsanmı, bu, şəhər deyil, canlı ruhdur. Adam ruhdan, bu Tanrı bəxşişi olan şəhərdən doğulub" - dedi və köks ötürdü...

Şuşa düşmən əlinə keçməsindən dörd ay əvvəl idi. Elə bil, ürəyinə nəsə dammışdı. Elçin dostum da Şuşada doğulub, büllur kimi təmiz silqətli bir şairdir. Şeirləri bağrı qan qayasının çiçəklərinə bənzəyir. Bəli, Elçin Şuşadan qanadlanıb, Ağdamda pərvazlanıb, Bakıda, Moskvada və dünyanın neçə-neçə böyük şəhərlərində şeirdən qanad bağlayıb, intəhasiz üfüqlərə ucalıb. Bəlkə də ilk şeirini elə Şuşada bələkdəykən yazıb. Elçinə görə, şairin üç gözü olur, şair üç gözlə doğulur:

Ömrün səhrasında həyat ağacı,

Bir meyvəsi şirin, birisi acı...

... Bir mələk gözləyirdi

Rəssam illər uzunu,

Amma mələk illərlə

Göstərmədi üzünü!

Bu misralar Elçinin çoxdan yazdığı şeirlərindəndir. Şair həqiqətən üç gözlə doğulur, onun üç gözü olur. Ona görə ki, dünyanın təzadlı, rəngbərəng sir-sifətini aydın görə bilsin. Desəm ki, Elçin İsgəndərzadənin şairliyi ilə alimliyi əkiz doğulub, yanılmaram. Riyaziyyatçı alim Labaçevski yazırdı: "Sən demə, həndəsədə olduğu kimi, poeziyada da təb varmış". Şair poetik irsin, düşüncənin, mənəvi paklığın, milli özünüdərkin dünya boyda ağrı-acıların hakimidir. O, heç bir şeirini soyuq ürəklə yazmır, mövzunun arxasınca kəpənək kimi qaçıb çiçəkdən-çiçəyə qonmur. Mövzu özü onu yaxalayır, yaz, məni yaz, deyir. Şair həyatın adi həqiqətlərini sadə dillə poetikləşdirir. Sonra şair şeirini uşaq kimi ovudur. Özü də ovunur. Poetik tapıntıya inam gətirir, ürək dolusu nəfəs alır. Elçinin şeirlərinin çoxu səfərlər zamanı göylərdə doğulub, bulud suyu ilə yuyulub, təmizlənib, göylər kimi maviləşib, sonsuzluq qədər qol-qanad açıb, üfüqdən-üfüqə üç gözlə seyrə çıxıb.

Mərhum şair, rəssam Adil Mirseyidin təbirincə desək, Elçin Füzuli sevdalı bir şairdir. O, eşq və məhəbbət ruhlu şeirlərini özünün can qəfəsində aliləşdirə bilir. Füzuli demiş,

... Sən can almaqla faidə verməzsən cana,

Şövqü-ləlini çıxar mümkünsə candan, ey təbib.

İndi isə Elçinin Vətən ağrılı şeirlərindən nümunələrə baxaq:

Bəlaya saldın Vətəni

Vətən - başımın bəlası.

İndi mən dərdin oğluyam,

Balam dərdimin balası.

Və yaxud,

Qaldır döyüş bayrağını

Hayqır zəfər sorağını

Ölsəm, Şuşa torpağını

Səpin gözümə, gözümə.

Elçin atəşin, sevginin son yanğısıdır. Şair candan can ayırmır. Sevgi şairin iç dünyasıdır. Candan can ayrılmaz. Bu baxımdan məhəbbət aşiqi olan şair görün bu müqəddəs mövzunu necə mənalandırır:

Bütün xatirələr adına bağlı,

İndi xatirənin sənsizliyidir.

Şəklini özündə aparıb gedən,

Solğun gözlərinin mənsizliyidir.

...Mən sənli dünyanın sənsizliyində,

Sən mənli dünyanın mənsizliyində,

Necə tutuşacaq baxışlarımız,

Qaranlıq dünyanın günsüzlüyündə.

Şairin məhəbbət bütövlüyü burada realdır, qurama söz yığını deyil. Elçin bu doğma hissləri yaşayıb.

Vəfasız mənsizlik həqiqətən qara torpağa, yoxsuzluğa yuvarlanır. Xatirələr heç vaxt unudulmur, ömrün sonuna qədər insanla yol yoldaşı olur. Şair yeri ocaq yeritək qaralan xatirələrdən üzülür. Sonra xoşbəxtlik adlı bir səadətin ovsununa düşür. Bədbəxtliklə ekiz doğulan xoşbəxtliyin dadını-tamını oxucu ilə bölüşür.

Xoşbəxtlik gələndə

Qırıq-qırıq gəlirsə...

Bir gün əllərin sevinirsə,

Bir gün gözlərin gülürsə,

Bir gün də səsin

Xoşbəxt olursa...

Sonra qırıq xoşbəxtliklər

Qırıq xəyallar kimi

Gözlərinin suyunda zədələnirsə...

Sən xoşbəxt olmağını anlayırsan.

Anlayırsan ki,

Xoşbəxtlik gələndə

Bütöv gəlməli,

Tam gəlməli

Və üzünün ikisi də

Xoşbəxt olmalı.

Şair deyir ki, kişinin bir sifəti, iki üzü olar. Belə olanda, insan başı uca, alnı açıq yaşayır, sözü ötkəm, təsirli və mənalı olur. Bunlar xoşbəxtliyin detallarıdır. Bütöv xarakter kişiyə qürur və inam gətirir. Xoşbəxtlik gələndə qapılar taybatay açılır, həyat qeyri-adi dərəcədə gözəlləşir.

Şairin "Gedirəm" adlı şeirinə də biganə qalmaq olmur. Şairin səfərləri uzun, arzuları sonsuzdur. O, bu fani dünyadan kiçik, lap kiçik bir ömür alıb havalana-havalana piyada, canını buludlara çırpa-çırpa sonsuzluğa ucalır. Öz şair ömrünü özünə yük edib illərin qanadında səhər yelinə dönür:

Mən çoxdan yol əhliyəm,

Yolumu salıb gedirəm.

Havaların havasında

Havamı çalıb gedirəm.

Gözündə qalıb gedirəm.

Can piyada, könül atlı,

İllər uçur yel qanadlı,

Bu dünyadan Elçin adlı

Yükümü alıb gedirəm.

Əsl şair arı kimi sözdən bal çəkir, hörümçək kimi tor hörür. Sözün mehrabına ucalıb bulud-bulud əlçimlənir, misra-misra göyərir, məna-məna hikmətləşir. Dünyəvi bir siqlətin yolçusuna çevrilir. Elçin İsgəndərzadə poetik deyim tərzinə sadiq qalır. Dərin, bəşəri duyğular fonunda şeirə poetik məna verir, sözün hikmətini püxtələşmiş şair kimi dərk edir.

Elçin İsgəndərzadə haqqında böyük şairlərimiz qiymətli fikirlər deyiblər. Xalq şairi Fikrət Qoca Elçin poeziyasına ürək açıqlığı, könül xoşluğu ilə yanaşır: Onu çağdaş şeirimizin yüksək talantlı bir şairi kimi dəyərləndirir. Elçin yazır:

Sahilə çırpınmış bir balıq kimi

dərd çabalayır

soluxmuş bənizində.

Son ümid can verir,

ürəyinin tənhalığında.

Fikrət Qoca: "Təkcə bu misraları görsəydim, onu yazan adama uğurlu yol dilərdim. Allah vergisi var, qalanı özündən asılıdır. Elə ən çətini də o qalanıdır. Uğur olsun".

Böyük şairin bu qiyməti Elçin üçün örnək olmalıdır. Bu qeydləri qələmə alarkən Elçinin bir sıra kitabını gözdən keçirdim. Onun mənəvi, pak dünyasına azacıq da olsa, işıq sala bildim. Bu səyyah şairin poetik qanadları geniş və taqətlidir. İnanıram ki, hörmətli şair dostumun şeir qanadları Qarabağ səmasında daha geniş, əngin üfüqlər aşacaq. Onun sənət yolu aydın və parlaqdır. Mənəviyyatı büllur kimi təmiz və aydındır. Şeirləri türk ruhundan yoğrulub. Türk elmini, türk şeir bayrağını həmişə uca tutan istedadlı, ali təfəkkürlü şairimizin poetik üfüqləri geniş və sonsuzdur. Mən də ona ömür sonsuzluğu, sənət əbədiyyəti arzulayıram.

Əhməd Ənvər

525-ci qəzet.- 2018.- 10 oktyabr.- S.8.