Novruz Aslan: "Ən böyük problem ruhdan düşməyimizdir"

"525"in müxbirinin suallarını millət vəkili, tanınmış bəstəkar Novruz Aslan cavablandırır:

- Novruz müəllim, söhbətimizə mədəniyyət aləmində yaşananlardan başlamaq istərdim. Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə bir çox sahələrdə böyük irəliləyişlərə rəğmən, mədəniyyət sahəsində müəyyən geriləmələr var. Daha doğrusu, bu gün nə istədiyimiz səviyyədə ciddi mədəniyyət əsərləri yaranır, nə də ki, olanlara ciddi münasibət sərgilənir. Sovetlər dövründə həm ciddi əsərlər daha çox idi, həm də onların dinləyiciləri, izləyiciləri, auditoriyası... Həm şikayətlənirik, həm də ciddi əsərlərə biganəlik göstərir, bayağıların ağuşuna atılırıq. Niyə, səbəb nədir?

- Açığı, söhbətə birinci bu sualdan başlamağınız məni çox təəccübləndirdi. Əslində, fikirləşirdim ki, ictimai sahədə çalışdığım, siyasətçi, millət vəkili olduğum üçün söhbətə sosial-siyasi məsələlərdən başlayacağıq. Buna baxmayaraq, bu məsələ xüsusi maraq doğurdu. Görünür, cəmiyyətimizin indiki inkişaf səviyyəsində bu problem daha aktualdır. Bu, onunla bağlıdır ki, vətəndaşı olduğumuz bu cəmiyyətdə qarşılaşdığımız çox mürəkkəb ictimai-siyasi məsələlərə biganə qala bilmirik. Biz bu cəmiyyətin bir üzvü, dövlətin bir nümayəndəsiyik. Təbii ki, burada baş verən hansı xarakterdən və səviyyəsindən asılı olmayaraq, daha çox diqqətçəkən hadisələr bizi narahat edir. Belə məsələlərə tənqidi yanaşmağımız çox vacib şərtlərdəndir. Bütün bunlar hər birimizin maraq dairəsində, diqqət mərkəzində olmalı, ona biganə qalmamalıyıq. Sanki bəzən bu məsələlərə seyirçi münasibət bəsləyirik. Artıq belə məsələlər bizi düşündürməli, səbəblərini və həlli yollarını axtarıb-tapmağa çalışmalıyıq. 27 ildir hər cür çətinliyi aradan qaldıraraq daim tərəqqi edən bu müstəqil dövlətin vətəndaşlarıyıq. Bu dövr ərzində müəyyən çətinliklərlə bərabər, kifayət qədər uğurlarımız olub və bu gün də davam edir. Keçmişimizə nəzər salsaq, görərik ki, artıq cəmiyyətimizin inkişafında yeni bir mərhələ, yeni bir dövrün başlanğıcıdır. Uşaq ana bətnindən, yaşadığı bir məkandan birdən-birə tam başqa bir məkana qədəm qoyur, fərqli bir dünyaya göz açır. Müstəqillik, azad yaşam tərzi də məhz həmin uşağın doğuluşuna bənzəyir. Bu, heç də asan olmayıb, ağrılı, acılı proseslərdən keçdik. 20 Yanvar hadisəsini yaşadıq, Qarabağ müharibəsi, ərazilərimizin işğalı və bir çox problemlərlə üz-üzə qaldıq (və təəssüflər olsun ki, dünyanın ədalətsizliyi səbəbindən işğal olmuş ərazilərimiz hələ də qalmaqdadır). Uzun mübarizədən sonra müstəqillik yoluna qədəm qoyduq, azadlıq əldə etdik. Azərbaycan dövləti heç kimdən asılı olmadan yaşamağa başladı. Bu azadlıq, müstəqillik hər bir sahəyə aid olduğu kimi, incəsənət sahəsində də özünü göstərdi. Deməzdim ki, indi keyfiyyətli, ciddi əsərlər yaranmır. Bu gün bizim Milli Konservatoriya, Musiqi Akademiyası yüksək ixtisaslı mütəxəssislər hazırlayır, gözəl musiqiçilərimiz var. Onlar öz qəlbi ilə, ürəyi ilə bu sahəyə bağlı olan insanlardır. Onlar ölkəmizdə baş verən böyük dəyişiklikləri əks etdirən ciddi əsərlər yaradırlar. Amma gəlin görək, onların yaratdığı əsərləri bu gün efir məkanında eşidə bilirikmi? Onları cəmiyyətə asanlıqla transfer edə bilirikmi?

- Sizcə, buna tələbat var və ya transfer edə bilirikmi?

- Əlbəttə ki, var. Bax, elə bu məsələdən başlamaq lazımdır. Çox təəssüflər olsun ki, müəyyən istisnaları nəzərə almasaq, məsələyə müsbət cavab vermək çox çətindir. Bu, bir acı reallıq, gerçəklikdir. Mən, "ciddi əsərlər yaranmır" ifadəsini qəbul etmək istəməzdim. Əslində, bütün dövrlərdə bu məsələdə fərqli mövqe ortaya qoyulub. Əgər kimsə hansısa bir əsər ərsəyə gətirirsə, yaxud bir jurnalist kimi özünüz hansısa bir yazı hazırlayırsınızsa, ilk növbədə, onun təqdimatı, ictimaiyyətə çatdırılması lazım gəlir. Siz bunu kimin üçün edirsiniz? Təbii ki, cəmiyyət üçün. Sizin o yazınız və yaxud da yaratdığınız əsər əgər öz tamaşaçısını, yaxud oxucusunu tapmırsa, elə sizin özünüzdə də qalacaq. Sizdən və bir-iki nəfərdən başqa heç kimin ondan xəbəri olmayacaq. Ona görə bu məsələlərə sistemli şəkildə yanaşmaq lazımdır. Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin üzvü, bir ziyalı olaraq məsuliyyətlə qeyd etmək istərdim ki, biz artıq yeni dövrü yaşayırıq, həyatımızın bütün sahələrində yeni-yeni proseslər baş verir. Çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat sahəsində bir çox yeniliklər var və bu tendensiya artmaqdadır. Artıq bu yeniliklər bizə imkan verir ki, yaxşı təhlillər aparaq, görək nələri əldə etdik, nələri itirdik və yaxud nələri qazana bilərdik, amma qazana bilmədik... Bu gün televiziya məkanı respublikada baş verən hadisələrə, yeniliklərə geniş yer ayırır, maraqlı verilişlər hazırlayaraq təqdim edir. Əfsuslar olsun ki, bu sahədə hələ də müəyyən çatışmazlıqlar var. Bu gün bizim ictimaiyyətə yaxın olan insanlardan, xüsusilə musiqiçilərdən, incəsənətlə məşğul olan insanlardan sənət nümunələri görə bilmirik. Düzdür, əvvəlki illərlə müqayisədə, son zamanlar efir məkanında yaxşı musiqilər səsləndirilir, bunu inkar etmirəm. Bununla əlaqədar çoxlu nümunə göstərə bilərəm. Misal üçün, bu yaxınlarda radio dalğalarında xalq artisti Zülfiyyə Xanbabayevanın ifasında "Etiraf" adlı gözəl bir musiqi əsəri dinlədim. Öyrəndim ki, bu əsərin müəllifi Xalq artisti, bəstəkar Faiq Sücəddinovdur. Dərhal ona telefon açdım və bu əsərə görə təşəkkür etdim. Amma nədənsə belə əsərləri az eşidə bilirik.

- Nəyə görə?

- Səslənən bayağı mahnılar, zövqləri korlayan "musiqilər", demək olar ki, ciddi əsərləri kölgədə qoyur. Burada zövqlərin korlanmasının şahidi oluruq. Nədənsə bu məsələlər insanları az maraqlandırır. Bilmirəm, hansı təsir qüvvələri burada yer alır? Bəlkə kosmosdan və yaxud qəbul etdiyimiz qidaların hansısa bir təsiri var? Bəlkə genetikamızda hansısa bir dəyişikliklər baş verir? Hələ də bunun cavabını tapa bilmirəm. Bir bayağı musiqi var, adını çəkmək istəmirəm, bu yaxınlarda internetdə, sosial şəbəkələrdə geniş yayılmışdı. Bu sənətdə 30 ilə yaxın çalışan bir insan kimi fikirləşirəm, axı, burada maraqlı nə var? Mahnının nə musiqisi, nə də sözləri bir məna kəsb edir! Bəs elə isə nə baş verir? Burada xoşagəlimli nə var ki, insanlarımız onları dinləyir, onlara diqqət ayırırlar? Şəxsən mən orada sənət, musiqi adına heç nə tapa bilmədim.

Təəssüf ki, belə musiqilər nədənsə bəzi insanlar tərəfindən coşqu ilə qarşılanır, onlara maraq göstərilir. Toylarda, məclislərdə məhz o bayağı, dayaz, cılız musiqilərin müşayiəti ilə həmin adamlar həvəslə rəqs edir, xüsusi canfəşanlıq göstərirlər. Məni də narahat edən budur. Biz insan, fərd olaraq keçmiş çətinlikləri arxada qoyaraq, pillə-pillə inkişaf edərək, XXI əsrə qədəm qoymuşuq. Lakin indi də bəzi ünsürlərə görə mənəviyyatımızın korlanması hallarına rast gəlirik. Bu, məni narahat etməyə bilməz. Hamıya bəllidir ki, insan cəmiyyətdə formalaşır, ictimai münasibətlərə girərək fəaliyyət göstərir. Amma bu münasibətlər heç də bizim istədiyimiz, fikirləşdiyimiz kimi baş vermir. Biz gənclərimizdə görmək istədiklərimizi görə bilmirik. Əlbəttə, bunun həm obyektiv, həm də subyektiv səbəbləri ola bilər. Gənc nəslin formalaşmasında biz daha diqqətli olmalı, onların həyat tərzi, fəaliyyəti ilə hərtərəfli maraqlanmalıyıq. Vacib olan məsələlərdən birincisi təhsildir. Hərçənd, son zamanlar təhsildə böyük işlər görülür və mühüm islahatlar aparılır. İnanıram ki, bu işlər gələcəkdə öz bəhrəsini verəcək və biz gözlədiyimizə nail olacağıq. Çünki təhsildə olan islahatlar bir günə, iki günə həyata keçirilə bilməz, buna zaman tələb olunur. İnanıram ki, hazırda bu sahəyə rəhbərlik edənlər gələcəyi nəzərə alıb, təhsildə yaşananları sistemli şəkildə dəyişəcəklər. Bu, mütləq şəkildə lazımdır. Təhsil bizim gələcəyimizdir. Başqa sahələrdən fərqli olaraq, təhsildə gecikmək, arxayınlaşmaq, dayanmaq olmaz. Bu sahənin inkişafı davamlı olmalıdır. Məncə, hər bir insan, hər bir vətəndaş özü də buna maraq göstərməlidir. Burada təkcə təhsildən deyil, mədəniyyətdən, elmdən də söhbət gedir. Odur ki, bunlara sistemli şəkildə yanaşılmalıdır. Respublika prezidentinin məqsədi maddi kapitalı mənəvi kapitala, elmi kapitala çevirməkdən, insanların mənəviyyatını zənginləşdirməkdən, ölkəmizi daha qüdrətli etməkdən, neftdən asılı olmayaraq, iqtisadiyyatı, sənaye və kənd təsərrüfatınının bütün sahələrini inkişaf etdirməkdən ibarətdir.

- Öz sahənizlə (mədəniyyənt, incəsənət aləmi nəzərdə tutulur) bağlı məsələlərdə optimistsiniz, yoxsa pessimist?

- Pessimist deyiləm, amma deyim ki, tam optimistəm, o da düzgün alınmaz. Mən bir verilişdə çıxış edirdim. Mənə reytinq haqqında sual verdilər. Hazırda bir çox özəl televiziyalarda iddia edirlər ki, bəzi bayağı verilişlərə və yaxud hansısa səviyyəsi aşağı olan bir aparıcıya bu gün tələbat var. Bunu hansı meyarlara əsaslanıb deyirlər, bilmirəm. Bəlli olur ki, hər hansı bir televiziya verilişinə baxış digərlərinə nisbətən daha çoxdur. Buradan belə bir nəticə çıxır ki, həmin verilişin reytinqi var və o, mütləq efirdə yaşamalı, davam etməlidir. Bu, təbii ki, düzgün yanaşma deyil. Ola bilər ki, hansısa bir verilişdə bayağı, ictimaiyyətə lazım olmayan bir söhbət, şit zarafat yer alır, onun minlərlə izləyicisi olur. Amma buna heç də maarifləndirmə demək olmaz. Bu, cəmiyyətə müsbət heç nə verə bilməz. Suala cavab olaraq dedim ki, televiziyalarda reytinqlər heç də belə üsullarla ölçülməməlidir. Əgər kimsə efirdə səslənən mənalı, dəyərli sözləri dinləyirsə, mənə elə gəlir ki, belə insanların sayı az olsa belə, o, bayağı və şit verilişlərə qulaq asanlardan daha əhəmiyyətli, faydalıdır. Çünki belə verilişlərin əsas izləyiciləri ziyalılar, alimlərdir, dünyanı dərk edən, yaxşını pisdən ayıran, haqqı tanıyan insanlardır.

Dəfələrlə televiziyalarda yayımlanan müxtəlif səpkili, aktual mövzulu verilişlərin iştirakçısı olmuşam. Efirdəki söhbətlərimi, çıxışlarımı ziyalılar dinləyirsə, deməli, mənim dinləyicilərə olan təsir gücüm o bayağı verilişlərdən daha çoxdur. Baxmayaraq ki, yaxşı musiqilərin dinləyicilərinin sayı səviyyəsiz musiqilərin dinləyicilərinin sayından azdır, onların qulaq asdığı mənasız musiqilər sonda sabun köpüyü kimi partlayaraq yoxa çıxır. Belə musiqilərin ömrü az olur. Kiçik bir zaman kəsiyində dinlənilir və sonradan tamamilə unudulur. Lakin ciddi əsərlərimiz, musiqilərimiz tarix boyu yaşayır. Yeri gəlmişkən, deyim ki, cəmiyyəti irəli aparan kütlə deyil. Cəmiyyəti, dövləti inkişaf etdirən məhz nadir insanlardır, alimlərdir, siyasətçilərdir, sənətkarlardır və digərləridir. Buna görə də konkret olaraq musiqimə yüzlərlə və ya milyonlarla insanın qulaq asması məni heç də narahat etmir. Elə hansısa bir görkəmli insan mənim musiqimə qulaq asaraq əhval-ruhiyyəsi yaxşı olursa, bu, mənim üçün kifayətdir. Özümü ən xoşbəxt insan hiss edərəm. Çünki o, sənətkardır, o, sənətə qiymət verməyi bacaran bir insandır. Deməli, onun zövqü korlanmayıb, o bilir musiqi nədir, incəsənət nədir. Bəzən hansısa bir tədbirdə 500-600 nəfər, 1000 nəfər iştirak edir. Amma bir neçə nəfəri çıxmaq şərti ilə iştirak edənlərin əksəriyyəti natiqlərə qulaq asmırlar. Qulaq asmayanlar, bəlkə evdə valideynlərinin, böyüklərinin də sözünə qulaq asmır. Amma səni dinləyən səni gözəl anlayır. Elə ən vacibi də bundan ibarətdir. Televiziyalara müsahibə verəndə heç də narahat olmuram. İndi bizim yazımızı ola bilər ki, kimsə oxuyacaq, kimsə oxumayacaq. Kimlərsə deyəcək ki, yenə Novruz Aslan başladı, yenə Kamil başladı. Saytı çevir və yaxud qəzeti at o tərəfə. Şəxsən mən bundan heç narahat deyiləm. Amma bu yazını iki, yaxud üç nəfər oxuyacaq, nəsə qəbul edəcək. Bizim bu söhbətimizin fəlsəfəsi də elə bu sözləri məhz onlara çatdırmaqdan ibarətdir. Amma burada bir mənfi cəhət də var ki, onu mütləq nəzərə almalıyıq.

- Söhbət hansı cəhətdən gedir?

- Təəssüf ki, biz bəzən özümüzə qapanırıq. Sadəcə kənardan seyr etmək, danışmamaq, görməmək böyük problemdir. Bəzi sənətkarlar elə fikirləşir ki, sənətdə 30, 40, 50 il külüng vurub, böyük bir yol keçib, xalqına, dövlətinə, millətinə xidmət edərək əsərlər yaradıb, həmin əsərlərlə Azərbaycanımızı dünyaya tanıdıb. Amma həmin sənətkar, istər yazıçı, istər şair, istər bəstəkar olsun, görəndə ki, onları başa düşmək istəmirlər, onlar elə özlərinə qapanırlar. Belə fikirləşirlər ki, nəyimə lazımdır, mən kimə deyim sözümü? Kim məni eşidəcək? Məni anlayan olacaqmı? Əşi, nəyimə lazımdır, kimin üçün danışıram, əziyyət çəkirəm və sairə... Bax, o "nəyimə lazımdır"lar gətirib vəziyyəti bu yerə çıxarır. Səbəblərdən biri də bax, budur. Bizim kənara çəkilməyimiz, ruslar demişkən, "mı zdayomsya", bax, bunlar böyük problemlər yaradır. Hər zaman mübariz olub, heç vaxt təslim olmayıb, belə xoşagəlməz ünsürlərin qarşısını almaq üçün bu gün də mübarizəmizi davam etdirməliyik.

Kamil HƏMZƏOĞLU

525-ci qəzet 2018.- 18 oktyabr.- S.5.