“Türk dünyasının yazarlarını bir-birinə tanıtmaqdan qürur duyuruq”

Müsahibimiz Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) Məsləhət Şurasının başqanı, Milli QHT Forumu İdarə Heyətinin üzvü Əkbər Qoşalıdır.

- Əkbər müəllim, bu yaxınlarda Qırğızıstanda türkdilli dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının VI Sammiti keçirildi. Uzun illərdir türk dünyası mədəniyyəti üçün çalışan bir şair, jurnalist kimi bu Sammitdən gözləntiləriniz necəydi və nəticələri necə qiymətləndirirsiz?

- Qırğız Respublikasında keçirilən Sammit, habelə Köçəri Oyunları bir neçə yönü ilə diqqətəlayiq hadisədir. Bildiyiniz kimi, neçə gündür, həm yerli, həm də qardaş ölkə KİV-ləri ən müxtəlif səviyyədə hər iki hadisəni işıqlandırır, şərh edir, nəticələr çıxarır, təbliğat aparır. Özü də, açıq görünür ki, bu iş sevinc hissi ilə, sevgi-sayğı ilə yerinə yetirilir. Bax, yalnız bu faktın özü böyük hərflərlə yazılası NƏTİCƏdir.

Türksoylu Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının Sammitinin artıq altıncı dəfə keçirilməsi, Qırğız elində, özəlliklə də, Çolpon-Atadakı Çingiz Aytmatov adına “Rux Ordo” Mədəniyyət Mərkəzində keçirilməsi də, özlüyündə anlamlı hadisədir. Yeri gəlmişkən, mən “Ruh Orda”da bir neçə il öncə olmuşam, bir yazıçının ideyası əsasında qurulmuş Mərkəz bu gün dünyada barışa, anlayışa, qardaşlığa, öz soykökünə və başqalarının yaratdığı estetik dəyərlərə sayğıya çağıran, xidmət edən gözəl bir hadisədir.

Gördüyünüz kimi, mən hadisə sözünü az qala hər cümlədə işlətdim, bu, söz tapmamaqdan deyil, görülən işləri adi addımlar deyil, məhz hadisə saymaqla bağlıdır.

VI Sammit iki yeni prezidentin-yeni Qırğız prezidentinin və yeni özbək dövlət başçısının iştirakı ilə keçirilirdi; elə bilirəm, qardaşlarla qarşılıqlı münasibətlərin dərinləşdirilməsi baxımından bu formatda bir araya gəlmək, ikitərəfli, çoxtərəli görüş, müzakirə imkanları əvəzolunmazdı. Əgər yeni Qırğız prezidenti bu formatda görüşə ilk dəfə evsahibliyi edirdisə, uzun fasilədən sonra yeni dövlət başçısının timsalında Özbəkistanın, habelə baş nazirlə təmsil olunan uzaqdakı qardaşımız Hunqariyanın-Macarıstanın da Sammitə qatılması yüksək qiymətə, fərqləndirilməyə layiq hadisədir. Dili bizdən xeyli uzaqlaşmış, dini ayrı və coğrafi mövqeyi xeyli uzaqdakı qardaşımızın öz baş naziri ilə Çolpan-Atada təmsil olunması, Qırğız elinin yanıbaşındakı türkmənistanlı qardaşlarımızı da bir daha və dərindən düşüncəyə dəvət etdi, deyə bilərik. Qardaş Türkmənistan Türk Zirvələrində öncələr bir neçə dəfə təmsil olunub, lakin artıq bu iş sistemli xarakter daşımalı və bitərəflik - “bıtaraplıq” qardaşlara münasibətdə tətbiq olunmamalıdır.

Dördüncüsü, TürkKENƏŞİnin iki dövləti- Qazaxıstan və Qırğız Respublikası KTMT-nin üzvü, bununla da işğalçı Ermənistanın hərbi müttəfiqi sayılarkən, işğala məruz qalmış Azərbaycanla eyni ruhu, eyni mövqeni paylaşmaqla, əslində o hərbi müttəfiqliyin formal xarakter daşıdığını, qardaşlıq bağlarının ölməzliyin isə bir daha göstərmiş oldu. Bu, bizimçün çox önəmlidir.

- Bakıda bugünlərdə böyük Kitab Mərkəzi yaradıldı. Sizcə, bu mərkəz kitabın təbliğatında necə rol oynayacaq?

- Bakı Kitab Mərkəzinin yaradılması münasibəti ilə bütün kitabsevərləri, paytaxt sakinlərimizi təbrik edirəm! Mənimçün bu, elə Çolpan-Atada keçirilən Sammit qədər önəmli, əziz və yüksəkdəyərli hadisədir. Dövlətimizin, eləcə də, Heydər Əliyev Fondunun toplumun kitaba dönüşünə, oxu səviyyəsinin qaldırılmasına yönəlik tədbirləri artıq öz bəhrələrini verir və bu, çox sevincli hadisədir. Hansı kitab olmasından asılı olmayaraq, andı “...kitab haqqı”, qarğışı, “...a kitabsız” şəklində olan xalqın yeniyetmə və gəncləri gözünü kitab-dəftərin içində açsın; özü də, kitaba layiq, oxu gözəlliyinə layiq şəkildə. Bakı Kitab Mərkəzi bir örnəkdir, sanki daşı-divarı da dil açıb, “bax, belə!” deyir. O binada, qabaqlar Travmatologiya İnstitutu yerləşirdi; qolundan, qıçından daş asılmış, “travma almış” nə qədər insan sağlam həyata dönürdü orda. O institut öz işini başqa ünvanda yenə davam etdirəcək, bura isə artıq yeni fəaliyyətə səhnə olacaq. Forma dəyişsə də, məzmunun o qədər də dəyişdiyini düşünmürəm: Kitab Mərkəzi də sağaldan, “travma”dan qurtaran, yaxud “travma” almağa imkan verməyən bir ocaqdır. Əgər Travmatologiya İnstitutu, ayrı-ayrı xəstələrə şəfa verirdisə, Kitab Mərkəzi bütövlükdə topluma xitab edir. Necə deyərlər, olmasın tibb ocağı, olsun mədəniyyət ocağı...

- 1998-ci ildə DGTYB yaradıldı və indiyə kimi uğurla fəaliyyət göstərir. Sizcə, bu birlik türk dünyası mədəniyyətinə nələr bəxş etdi? Birliyi yaradarkən qarşıya qoyduğunuz məqsədlərə çatdığınızı düşünursüzmü?

- Qardaş Qazaxıstanda keçirilmiş Türk Dünyası Gənclik Günləri və Qurultayından bizi düz 20 il ayırır. Bu ay DGTYB-nin təsis olunmasının, gələn il isə dövlət qeydiyyatına alınmasının 20 ili tamam olacaq. 20 il bir cavanın ömrü, olğunluq yaşıdır... Bilirsiz, biz bir sevdadan, tutqudan danışırıq. Bu kateqoriya hadisələr pafos, bəlağət istəməz, bəlkə, pıçıltı ilə, aram-aram söhbətlə gözəlliyə qovuşar...

Əlbəttə, onlarla ad çəkə bilərik ki, onlar məhz DGTYB-nin sayəsində üzə çıxıb, tanınıb, necə deyərlər, peşəkar ədəbiyyatçı olub. Eləcə də, “Paytaxtdan bölgələrə”, “Bölgələrdən paytaxta”, “Bölgələrdən səslər”, “Bakıdan türk dünyasına”, “Türk dünyasından Bakıya”, “Türkün səsi”, “Turan yolu”, “Türk dünyasında ədəbiyyat, ədəbiyyatda türk dünyası”, “Gəldik, gördük, yazdıq”, “Qəlbdəki və qələmdəki Qarabağ”, “Səs... Söz... Rəng...” və s. adlandırmalar, layihələndirmələr, kitablar... bizim işimiz oldu, başqa qurum və quruluşlara bizdən keçdi. Türk dünyasında bir çox yazarı, yazar qurumlarını bir-birinə biz tanıtdıq və bundan qürur duyuruq. Başqa nə deyim? Başqa sözləri də, inşallah, dostlarımız, müşahidə edənlər deyər.

- Birliyin son konfransı elə bu günlərdə yekunlaşdı. Konfransdakı ana mövzu nə idi? Hansı nəticələrlə başa çatdı?

- Azərbaycan Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının dəstəklədiyi konfransın ana mövzusu “Türk dünyasının vətəndaş cəmiyyəti institutlarının inkişaf modelləri” adlanırdı. Həmin Şuranın yetkili nümayəndəsi, konfederativ qurumların rəhbərləri - Mətbuat Şurasının sədri, Milli QHT Forumunun prezidenti, Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının və bir sıra nüfuzlu QHT-lərin, KİV-lərin başçıları respublikamızda vətəndaş cəmiyyəti institutlarının dünəni, bugünü və perspektivlər barədə qardaş ölkələrin təmsilçilərinə ətraflı bilgi verdi. Bizlərdə qardaş ölkə və topluluqlardan gəlmiş nüfuzlu aydınların paylaşdığı təcrübə ilə tanış olduq.

Əlbəttə, işimiz yalnız Atatürk Mərkəzində bir konfrans keçirməkdən ibarət olmadı; Bakı ilə yanaşı, Sumqayıtda, o cümlədən Qubadlı Mədəniyyət Evində maraqlı, yaddaqalan görüşlər, müzakirələr keçirdik, qatılımçılar hər iki şəhərimizin görməli yerləri ilə tanışlıq oldu. Özünəməxsus bir türk ocağı sayıla biləcək “Hədəf” Liseyi, ATXƏM, Mətbuat Şurası başqanlığı, ADPU rəhbərliyi ilə, Qubadlı və Sumqayıt yazarları ilə görüşlər, qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərin müzakirəsi bütün iştirakçılarda unudulmaz xatirələr buraxdı. Eyni hissləri İçərişəhəri, Hüseyn Cavidin Ev Muzeyini, Azərbaycan Yazıçılar Birliyini, AMEA Rəyasət Heyətinin binasında yerləşən, I Türkoloji Qurultayın keçirildiyi salonu ziyarətə də aid edə bilərik. Ayrıca, millət vəkillərimizin, elm, sənət xadimlərinin, işadamlarının ayrı-ayrı görüşlərə, süfrə açmağa, deyərdim, könül süfrəsi açmağa vaxt ayırmasını da şükranlıqla qeyd etmək istərdim; belə ziyarətlər, görüşlər də az önəm daşımır.

- Elədir. İlk dəfə olaraq Saxa-Yakutiyadan olan şairin kitabını burada nəfis şəkildə nəşr etdirdiniz. Bu ideya və təklif hardan qaynaqlandı? Kitab necə qarşılandı?

- Mən ötən il Saxa-Yakutiyada “Böyük qarın kəraməti” adlı Şeir Festivalına dəvət olunmuşdum. Orada keçirdiyimiz görüşlər, fikir mübadilələri məndə belə yəqinlik yaratdı ki, uzaqlardakı qardaşlarımızla daha yaxın ilişkilərə ehtiyac var-bəlkə bu ehtiyac onlar üçün daha çoxdur, lakin bizimçün də gərəklidir. Bu planda, kitab çapı, ədəbi əlaqələr, qələm adamlarının səfərləri çox anlamlı, qalıcı izləri olan işdir. Elə ötən il Saxanın iki istedadlı gənc yazarı bizim dəvətlə Bakıda oldu, burdan zəngin təəssüratlarla döndü; bu il isə görkəmli ədib Natalya Xarlampyeva layihəmizin fəxri qonağı oldu. Və biz onun gəlişini kitabının təqdimatı ilə süslədik.

Həm ötən ilki gənclərin, həm də Natalya İvanovnanın Saxa mediasında çıxışları deməyə əsas verir ki, gördüyümüz işlər sıradan işlər olmayıb.

- Digər türksoylu ölkələrdəki yazar birlikləri ilə əlaqələriniz varmı?

- Əlbəttə. Türk dünyasına xitab edən yazar qurumlarının çoxu ilə bu və ya digər bağlantımız, işbirliyimiz var. Daha sıx işbirliyi içində olduğumuz birliklərə, Qazaxıstan Yazıçılar Birliyi, Almatıdakı “Jalın” dərgisi redaksiyası, Tatarıstan Yazıçılar Birliyi, Qırğız Respublikası “NurBorbor” Yaradıcı Gənclər Akademiyası, Özbəkistan Gənc İcadkarlar Birliyi, Saxa (Yakutiya) Yazıçılar Birliyi və b. misal göstərə bilərik. Qonşu və qardaş Türkiyənin isə bütün böyük ədəbi qurumları ilə sıx təmaslarımız var. Bu qurumlarla işbirliyi sonucu olaraq, neçə-neçə antologiyalar çap etmişik, neçəsini də hazırda işləyirik; habelə bir-birimizin tədbirlərində iştirak edirik.

- Oxucularınız və türk dünyası sizdən yaxın zamanlar üçün nələr gözləsinlər?

- Sırada Cümhuriyyətimizin 100 iliyi ilə bağlı bir kitabımız, ardınca Saxa ədəbiyyatının klassiki Oyuyunskinin “Qırmızı Şaman”ı, ondan sonra “Qırğız Şeir Antologiyası” gəlir.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2018.-8 sentyabr.- S.12.