Könüllü imtina

Hekayə

Şadlıq evlərinin birində toy şənliyi idi. Çox adam dəvət olunmuşdu. Onlardan biri də hakim idi... Adətən, hakim belə tədbirlərdə çox da iştirak eləməz, qaçardı. Elə bir xoşagəlməzlik, qanqaraçılıq olanda diqqət cəlb etməmək üçün gözə görünməzdi.

Bəzən buna görə onu qınayanlar da tapılırdı. Hakim xeyrə-şərə çox da yaramır, görünmür... Görünəndə də heç nədən cəncələ düşürdü də. Əslində, buna cəncəl də demək olmazdı. Qanunun tələbi idi. Hadisə vaxtı orada olmuşdusa, hakimlikdən daha çox şahid kimi fəallıq göstərməli idi.

Toy sahibi imkanlı adam idi. Arada ona da söz verdilər. Səbəbkarları təbrik elədi, onlara xoşbəxtlik arzuladı. Valideyinlərini də unutmadı. Bu sevincli anların əvəzsiz olduğunu qeyd etdi. Ev sahibi ona yaxınlaşdı:

- Bəlkə bir oynayaq...

- Nə deyirəm

ki...

Çalğı, rəqs havası ürəyincə olsa, əllərini qaldırsa, ayaqlarını oynatsa da, məclisin ümumi ahənginə uyğunlaşa bilmədi.

- Bağışlayın...

- Buyurun...

Keçib yerində əyləşəndə sanki üstündən ağır bir yük götürüldü. Oynadığı rəqs havası hansı idi? Qaytağı, Tərəkəmə... Heç özü də müəyyənləşdirə bilmədi. Musiqi sahəsində səriştəsi az idi. Bir qədər kənarda əyləşmiş stoldan isə sifarişlər verilməkdə idi:

- Əla, bir muğam...

- Seygah...

Bir andaca beləcə məclisin ümumi ahəngi dəyişdi. Şən, oynaq havanı, indi müğənninin zildən gələn səsi, zəngulələri əvəz etdi. Asta gedişlər də vardı. Hər nə oxuyurdusa, xoş idi. Sanki musiqinin bu xoş ritmləri arasında qayalıqlarda at çapır, səhralıqlardan keçir, düşmənlə qarşılaşır... Silahlar-qılınclar, qalxanlar, nizələr qalxır, qarşılaşır... Cəng səsi, cingiltisi hər tərəfi bürüyür...

- Bu qala bizim qala!..

Tikmədim özüm qalam,

Tikdim ki, izim qala!..

Bu an musiqinin şən akkordları altında meydana bir qız girdi. Əsl rəqqasə idi. Elə gözəl rəqs edir, oynayırdı ki... Oturanlar onun bu qabiliyyətini öyür, əl çalır, onu alqışlayırdılar...

- Əhsən!

- Bax belə də!..

- Yaşa, var ol!..

Sonra yenə bir ritmik mahnı oxudular. Meyxanaçının gəlişi... Bir başqası ilə deyişməsi məclisə bir gərginlik gətirdi. Xoşagəlməz söz-söhbət, narazılıq səsləri eşidildi. Məclisin ümumi ruhu aşağı düşdü. Yeyib-içənlər iştahsızlıqdan gileyləndilər. Yaşlı adamlar işini-gücünü bəhanə edərək açıq havaya çıxdılar. Sərxoş birisi isə hələ də yemək paylayan adamla çənə-boğaz idi:

- Bu kababın yaxşısından, istisindən gətir də!..

- İstidi də...

- Sənə belə gəlir!.. Qabırğa kababı da olsun!.. Ciyər, böyrək də!..

İndi də oynaq rəqs havası çalınırdı. Yenə də meydanda qız-gəlinlər, qadınlar idi. Onların mahnının ritminə uyğun əl çalıb oynamaları başqalarını da həvəsə saldı. Gülüşdülər... Oynamaq üçün meydana girdilər. Kimsə dilləndi:

- Cənab hakim, heç içmədiniz?

- Belə yaxşıdı...

- Olmadı ki...

O, məclisi tərk etməyə hazırlaşırdı ki, aləm qarışdı. Oynamaq, rəqs etmək, mahnı sifariş vermək üstə mübahisə idi. Biri əsl mənada həddin aşmışdı:

- Ə, sən məni itələdin?!.

- Toxundum... Bağışla...

- Yox, itələdin!..

- Bir səhvdi olub də...

- Qəsdən elədin!.. Özünü göstərmək üçün!.. İndi mən sənə göstərərəm!

Qadın səsi eşidildi:

- Utanmırsınız da!.. Başlarına papaq qoyublar!.. Özlərinin kişi hesab edirlər!.. Məclisə hörmətləri budu da!.. Ağızlarına gələni danışırlar!..

Əsəbləşmiş kişi də onun sözlərinə qüvvət verdi:

- Bunlar belədi də... Böyük-kiçik bilmirlər. Belə biabırçılıq olar?

Xısın-xısın pıçıltılar, gülüş səsləri eşidildi:

- Hamısı bu şeytan əməlinin nəticəsidi... İçkinin, dolaşıq işlərin...

- Yoxsa burada da çəkən, hallanan var?..

- Nə bilim... Məni xətaya salma...

Kimsə meyvə atdı. Gərək ki, alma idi. Yaxşı ki, qızlara dəymədi. Narazı səslər eşidildi:

- A bərəkallah...

- Konfetdi?..

- Yox, alma...

Elə bu an dava-dalaş, çığırtı səsləri eşidildi. Həyəcanlı adamlar göründü:

- Vurdular!..

- Bıçaqla?!.

Al qanı axırdı... Dərhal yaralını xəstəxanaya apardılar. Ara sakitləşdi. Heç nədən belə qanqaraçılıq yarandı. Ev sahibi deyirdi:

- Yaxşı ki, hakim də burada idi, gördü... İndi o əclafa mən qan udduracağam. Bilsin ki, başqasının toyunda, xeyir işində qanqaraçılıq salmaq nə deməkdi.

Arvadı Yetər ağlamsındı:

- Düşmən düşmənliyi ilə belə hərəkət etməzdi. Sənin əsabandandı da. Dedim ki, onu çağırma, elə dedin ki, çağıracağam...

- Qohum adamdı da. Mən nə bilim beləcə sarsaqlayacaq. Heç gözləməzdim, təmiz zay olub. Heç araq içməmişdi ey, elə pivə süzüb içirdi...

- Yəqin hoqqalı olub da...

- Bəlkə də...

Hakim evə gələndə dilxorçuluq içində idi. Həyat yoldaşı Aybəniz hey soruşurdu:

- Sənə nə olub belə?..

- Heç nə...

- Mənə yox da... Gözlərindən görürəm ki, qüssəli, fikirlisən.

Hakim mızıldandı:

- Hə, bir balaca... Qanqaraçılıq oldu toyda...

- Vuruşdular?!.

- Bıçaq da işə düşdü...

- Çox pis...

- Hə də, yenə şillə-qapazla yola versəydilər, dərd yarı idi. Bu hərəkət isə bağışlanmazdı.

- Əsl xuliqanlıqdı da. Xəbərin var, qonşunun oğlu fərarilik edib, tutublar...

... Toy sahibinin evində əsl müzakirə gedirdi:

- Maddi ziyanın da ödənilməsini tələb edəcəyəm.

- Elə də... Ara qızışdı, toya da pul atmayıblar.

- Bir işə bax da...

- Tutub apardılar da...

- İstəyirsən, nəzarətçiyə deyək, xəbər edək, toy pulunu göndərsin.

- Ağ eləmə də... İndi o, öz başının hayındadı.

Qadın kükrədi:

- Mənə yox da... Hamısını boğazdan yuxarı, mənim üçün deyirsən. Sən ondan nəsə alansan?

- Alacağam... Canını da çıxaracağam.

- Görək də... Heç inanmağım gəlmir.

Kişi özünü öydü:

- Hakim də mən deyəni deyəcək də. Maşınını həmişə yanıma göndərir. Mən baxıram, ustasıyam...

- Görək də...

... Cinayət işi isə hələlik istintaqda idi. Uzun müddət araşdırma getdi. Şahidlər dindirildi. Toy sahibi lap başını itirən kimi idi. Nə qədər polisin, prokurorluğun yolunda qalmışdı. Hətta müstəntiq bəylə-gəlini də dindirəsi olmuşdu. Onun bu hərəkəti Zaman kişiyə acıq getmiş, birbaşa prokurorun yanına gəlmişdi. Prokuror da müstəntiqi töhmətləmişdi.

- Toyda adam, şahid azlığı idi bəyəm?

Müstəntiq key-key dilləndi:

- Bəylə-gəlin elə əsas şahidlərdi də.

Prokuror mızıldandı:

- Sənin sözlərində məntiq var. Ancaq onlara toxunmaq, bal aylarını pozmaq olmaz. Cavan olmamısan heç?

- Hə... Başa düşdüm.

Bu söhbət zamanı Zaman kişi özünü saxlaya bilməyib dilləndi:

- Niyə, adam azlığıdı bəyəm? Toyda çox adam vardı. Elə biri hakim... Hamı gördü də. Necə bir həyasızlıq elədi o əclaf...

Prokuror, müstəntiq də onun bu sözlərinə dodaq büzdülər. Prokuror dedi:

- Adam bir ağaca çıxıb min ağac silkələməz. Hakim hörmətli adamdı. Onu hər işə cəlb etmək olmaz. Bir də ki, o, orada olubsa, ancaq şahid ola bilər.

Müstəntiq də dilləndi:

- Elə deyir də. Qanun başqa şeydi axı. Belə hallara yol verməz. Sonra özün pis vəziyyətdə qalacaqsan. Göndərəcəklər o rayona, bu rayona...

Zaman kişi onlardan ayrılanda lap tutulan kimi oldu. Öz-özünə mızıldandı:

- Toy eləmişəm də... Bəlkə bunların da könlündən bir şey keçir? Puldan kim qaçar ki...

Bir azdan müstəntiqin yanında olub, sözünü lap açıq dedi:

- Bilirəm, ağacdan yıxılan, bel-qabırğası əzilən mənəm. Ancaq bu, hər şey deyil axı. Oyunun şərtləri var. Bir də uşaq deyilik ki. Hər şeyi bilirik. Süd içən çörək yeyə də bilər...

Müstəntiq özünü saxlaya bilməyib dilləndi:

- Kişi, səni başa düşə bilmədim. Nə qəliz danışdın.

- Danışaram da... Mənə bir ipucu vermirsiniz.

Müstəntiq onun bu sözlərinə gül

dü:

- İpucu?.. Oyunun olsun... Sözə bax da...

Zaman kişi şelə bığlarını eşdi:

- Ə, vallah qabaqlar bundan min dəfə yaxşı idi. Kim nə alıb-verirdi, açıq bir-birinə deyirdi. İndi sənin bu prokurorun özünü elə çəkib ki, guya birinci dəfədi məni görür...

- Hə... O qəzalı maşın məsələsi...

- Elə başqası da... Dollar, yüzlük paçkaları ortaya qoyulanda hər iş yoluna düşürdü...

- İndi zəmanə dəyişib də.

- İndi mənə cinayət işi başladacaqsan?..

- Başlada bilərəm...

- Şahid yoxdur.

- İstəsək, taparıq...

- Hə, bu başqa... Onda bu olur şərləmə...

Prokurorun qapı önündə görünməsi ilə bu xoşagəlməz söhbətə son qoyulsa da, o soruşdu:

- Bu nə səs-küydü?

Müstəntiq:

- Zaman kişi istilənib. Bizə hörmət etmək istəyir.

Prokuror qımışdı:

- İstilənəcək də... Toyda o boyda hadisə, cinayət işi... Əməli törədən səbəb aydınlaşanda ona da söz gələcək də. Bunu bilmir bəyəm? Bir o qədər adamı bir yerə yığmaq həm də məsuliyyətdi axı. Onların təhlükəsizliyini təmin etdirmək onun vəzifə borcu idi...

Zaman kişi istilənmiş halda gülümsədi:

- Hə... Onu düz deyirsiniz. Toya gəlsəydiniz belə olmazdı.

Prokuror:

- Sən nə vaxt pul göndərdin, biz toya getmədik?

- Öz toyuma da?

- Toy oğlunun toyu idi.

- Nə fərqi var.

- Fərqi çoxdur...

Kişi hiss elədi ki, yarı yaşına çatsa da, həyatda hələ onun bilmədiyi mətləblər var. Bu oyun idi, yoxsa zarafat? Heç cürə aydınlaşdıra bilmirdi.

Prokuror saçına sığal çəkə-çəkə bildirdi:

- Bıçaq çox dərinə işləyib.

- Şikayətçi deyillər...

- Olmasınlar da... Belə halda qanun güzəşt eləmir. Düzdü, az-çox nəzərə alır, amma cəzalandırır...

Zaman kişi yaman yerdə axşamlamışdı. Sözlərindən belə çıxırdı ki, silkələnməsə, onun üçün də çətin olacaq. Cinayət işi də belədi də. Acı bağırsaq tək nə qədər istəsən uzada bilirlər. Düzdür, müddət məsələsi var. Ancaq onu da artırmaq olur. Yuxarı prokurorluğun razılığı ilə...

... Uzun istintaqdan sonra iş məhkəməyə verildi. Zaman kişi buna lap sevindi də. Ürəyində fikirləşirdi ki, ibtidai istintaq vaxtı beləcə soyuldu, daha hakim tanış adamdı da, xərci çıxmayacaq...

Hətta evdə işi oxuyanda, arada hakim mızıldanmış, həyat yoldaşı soruşmuşdu:

- Yenə nolub?

- Bu işə mən baxa bilmərəm.

- Ustandı axı, inciyək. Günahdı.

- İncisin də. Bu qanunun tələbidi. Mən o işdə ancaq şahid olaram. Ən böyük günahı toyu dağıdan edib...

Məhkəmə baxışına hazırlıq iclasında da bu söhbət təzələndi. Daha doğrusu, elə tərəflər arasında giley-güzar, qalmaqal başlayanda zərərçəkmiş Yaşarın anası dedi:

- Hakim ki, orada idi. Hər şeyi öz gözləri ilə gördü:

Hakim bir yüngüllük hiss etmiş adam kimi dedi:

- Elə bu səbəbdən də mən bu işə baxa bilmərəm. Könüllü imtina etməliyəm. Orada olmuşam. Bu işdə ancaq şahid ola bilərəm...

Bu sözləri eşitcək, Zaman kişinin sanki ürəyi sıxıldı, zarıdı:

- Axı nə üçün?! Bu da sizin etibarınız...

Əlisəfa AZAYEV

525-ci qəzet 2018.- 27 sentyabr.- S.8.