"Yaxşı padşahın nağılı" Türkiyədə

Xalq yazıçısı Anarın qardaş ölkədə yeni kitabı işıq üzü görüb

Bugünlərdə Xalq yazıçısı Anarın Türkiyədə yeni kitabı nəşr edilib.

Yazıçının 80 illik yubileyinə ərməğan olaraq hazırlanan kitab Türk Ədəbiyyatı Vəqfi tərəfindən "Türk dünyası ədəbiyyatı seriyası"ndan çap olunan ikinci kitabdır.

"İyi padişahın masalı" adlanan kitabı türkiyəli tərcüməçi, yazar İmdat Avşarla yazıçı-publisist və ədəbiyyatşünas Pərvin hazırlayıb. Kitabda Anarın "Yaxşı padşahın nağılı" hekayəsinin Azərbaycan, türk, türkmən, qaqauz, krım-tatar, qırğız, qazax, özbək, başqırd, rus və fars dillərində tərcümələri yer alıb. Kitaba İmdat Avşar və Pərvin ön söz yazıblar.

Kitabın tərtibatçılarından olan və hekayəni Türkiyə türkcəsinə çevirən İmdat Avşar yazdığı "Ön söz"də uzun müddət türk xalqlarını öz hakimiyyəti altında saxlayan SSRİ-nin despotizmindən, şair və yazıçıların bu rejimə qarşı gizli və aşkar mübarizəsindən, sözügedən hekayənin də bu mübarizənin bir parçası olmasından və kitabın yaranma ideyasından söz açır: "Əlinizdəki kitabda yer alan və bir çox Türk ləhcələrinə çevirilən "Yaxşı padşahın nağılı" adlı hekayənin müəllifi Anar ömrünün 53 ilini Sovet rejimi içərisində yaşamış görkəmli bir türk yazıçısıdır. Anar, eyni zamanda, Çarlıq dövrünü, müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyətini və Sovetlər birliyini görən, bu dövrlərin bütün ağrı və acılarını yaşayan Azərbaycan Xalq şairləri Rəsul Rza və Nigar Rəfibəylinin oğludur... Əsərdə yer alan "padşah", "vəzir", "şair", "aşçı", "faytonçu", "padşahın arvadı", "vəzirin qızı", "fərman", "həbsxana" kimi metaforalar dünyəvidir... Padşahla vəzirlər, padşahla "həqiqi şair" arasındakı münasibətlər, bu münasibətlər əsnasındakı yaltaqlıqlar və bunun nəticəsində dəyişən vəzifə və statuslar (həbsxana da daxil!) əslində, çağdaş cəmiyyətimizin də problemlərindəndir və hətta gələcək toplumların da təməl məsələlərindən biri olacaqdır".

Xalq yazıçısı Anarın hələ 2012-ci ildə "IV Türk Dünyası Ədəbiyyat Dərgiləri Konqresi"ndə "Türk Dünyasında İlin Ədəbiyyat Adamı" seçildiyini xatırladan İ.Avşar hələ o dövrdə bu ada layiq görülən yazıçının ən az bir əsərinin türk ləhcələrinə çevrilməsi qərarı alındığını da qeyd edir. Koordinatorluğunu öz üstünə götürdüyü bu işin altı il gecikməylə olsa belə, yazıçının 80 illik yubileyi ərəfəsində çap olunmasından məmnunluğunu isə tərcüməçi xüsusilə vurğulayır.

Kitabda ön söz əvəzi yer alan ikinci yazı Pərvinin "Yaxşı padşahlar haqda" adlı məqaləsidir. O, burada müəllifin hekayədəki incə yumorundan, oxucunu güldürə-güldürə düşündürmək bacarığından söz açır: "Yaxşı padşahın nağılı" əsərinin nağıl, folklor üslubunda yazılması təsadüfi deyil. Yazıçı "yaxşı padşah" adı altında simvollaşdırdığı, sarkazmla, kinayə ilə təsvir etdiyi "qəhrəmanı"nın bütün "yaxşılıqlarından", yəni birbaşa yozsaq - əzazilliyindən, savadsızlığından, ədalətsizliyindən danışır. Ustadı Mirzə Cəlilin güldürərək düşündürmək, ağrılardan, problemlərdən gülə-gülə danışmaq priyomundan istifadə edən Anar bu əsərində də hər şeyi incə yumoruyla təsvir edir".

Hekayədən gətirdiyi sitatlarla fikrini daha da qüvvətləndirən Pərvinin fikrincə, əsər totalitar sovet rejiminin bütün yazılı və yazılmamış qanunlarını dəqiqliyi ilə göstərir".

Hekayəni müxtəlif türk dillərinə İmdat Avşar, Maya Samizadə, Şahinə İbrahimova, İbrahim Türkxan, Feyruzə Qəribova, Leniyara Səlim, Seyran Süleyman, Ergali Erbosınov, Güllü Qərənfil və başqaları çeviriblər.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2018.- 16 yanvar.- S.7.