Oman mədəni və elmi təsisatlarında
doktor Abdulla Bin Naser Əl Hərrasinin
rolu
Azərbaycanın Ərəb dünyası,
o cümlədən, Oman Sultanlığı
ilə münasibətləri,
ədəbi-mədəni əlaqələri
son zamanlar davamlı inkişaf etməkdədir.
Ötən il də bu yöndə əhəmiyyətli addımlar
atılıb. Ədəbi sahədə
isə AYB Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr
Mərkəzinin "Dünya
ədəbiyyatı" dərgisinin
"Oman" xüsusi sayı
nəşr edilərək
ciddi maraqla qarşılanıb. Həmçinin, bununla əlaqədar ədəbiyyatçılarımız Omanda səfərdə olaraq görüşlər
keçiriblər.
Bu sahədəki
fəaliyyətilə seçilən
tanınmış alim,
professor İmamverdi Həmidovun
bir məqaləsini oxucuların diqqətinə
çatdırırıq.
Doktor Abdulla Əl Hərrasi Oman sultanlığında və
bütövlükdə ərəb
aləmində akademik
elmi hərəkata təsir göstərmiş
şəxsiyyətlərdəndir. Onun tərcümə
və dilçilik üzrə nəzəri və praktik cəhətdən, habelə
ensiklopediyaların hazırlanması
işində böyük
rolu vardır.
Sultan Qabus Universitetində
"Tərcümə məcmuəsi"nin təsisçisi olan tanınmış və peşəkar tərcüməçi olan
doktor Hərrasi 1992-ci
ildən universitetin ədəbiyyat və ictimai elmlər fakültəsinin ingilis dili şöbəsinin akademikidir. Omanda tərcümə işinə
kömək etmək,
elmi əsaslarla tərcüməçi kadrlar
hazırlamaq və yüksək keyfiyyətli
ədəbi tərcümə
nümunələri yaratmaq
məqsədilə tərcümə proqramları
vasitəsilə prosesi
dərinləşdirən bir
sıra işlər məhz onun rəhbərliyi ilə görülüb.
Avropa Tərcümə Tədqiqatları
Cəmiyyətinin üzvü
olan Abdulla Bin Naser Əl Hərrasi 1998-ci ildə Belçikanın Lufn Universitetində "Tərcümə, əlaqələr
və mədəniyyətlər
sahəsində tədqiqatlar"
mərkəzinin xüsusi
şəhadətnaməsini, habelə 2001-ci ildə Böyük Britaniyanın
Aston Universitetində elmlər
doktoru dərəcəsini
alıb. Bir xeyli tərcümə
toplularının və
böyük elmi əhəmiyyəti olan kitabların tərcüməsi,
redaktəsi və nəşrə hazırlanmasında
iştirak edib.
Ser Donald Haulinin "Oman və
onun müasir yüksəlişi" (1998, London; Məhəmməd Əl Bəluşi və Fovziyyə Əs Siyabinin iştirakı ilə), Pavlo Kostanın "Omanda məscidlər və türbələr"
(2006; kitabda qədim
Oman məscidlərinin, türbə
və məqbərələrinin
sənədlər və
mənbələr əsasında
təsviri verilir),
"Xor Ruri" (redaktor: Aleksandr Afanazini; Əlahəzrət
Sultanın mədəniyyət
işləri üzrə
məsləhətçisinin kitabxanası seriyasından)
kimi kitab və əsərlər məhz onun tərcüməsində işıq
üzü görüb.
Mətbuatla sıx bağlı
olan Doktor Hərrasinin "Nizva"
(Oman) və "Əl
Ərəbi" (Küveyt)
kimi jurnal və qəzetlərdə
də çoxlu sayda məqalələri, tərcümələri dərc
edilib.
Doktor Hərrasi tərcümə
işi ilə onlarla müzakirə və müsabiqələrin
iştirakçısı, müsabiqə komissiyalarının
başçısı olub. O, "Oman tarix
boyu" (London, 1995), Basil Hatəm
və İyan Meysonun "Mütərcim
əlaqə yaradandır"
(2001), Kristina Şafnerin "Tərcümə və təqdir" kitablarının
və onlarla başqa tədqiqatların,
tərcümə məcmuələrinin
rəyçisi və
redaktoru kimi çıxış edib, tərcümə
sahəsindəki
bir çox elmi tədqiqat antologiyalarına "ön
söz" yazıb.
"Mədəniyyətlərin
dialoqunda tərcümənin
rolu" (Nizva, 12-15 avqust 2006-cı il, "Mədəniyyətlərin və
sivilizasiyaların dialoqu"/məruzə), "Nəcib
Məhfuzun tərcümələri:
təcrübələr və
problemlər" (Məsqət,
4-5 dekabr 2006-cı il,
Oman Mədəniyyət klubunun
Nəcib Məhfuza həsr edilmiş elmi sessiyasında məruzə), "Tərcümə
sənəti" (Məsqət,
14-15 mart 2008-ci il, Sultan Qabus
Universitetində "Oman Sultanlığında
tərcümə sənəti
və tərcümə
müəssisələri" mövzusundakı seminarda məruzə),
"Tərcümə və ərəb intibahı" (Məsqət,
2005-ci il, "Yeni ərəb reallığı:
daha yaxşı gələcəyin planlaşdırılması"
sessiyası/məruzə),
"Tərcümənin tədqiqində
yeni metodlar" (Qahirə, 15-17 iyun 2010-cu il, Misir Ali Mədəniyyət
Məclisinin təşkil
etdiyi "Ədəbi
tənqid və mədəni reallıq"
mövzusunda konfransda məruzə) kimi məqalə, çıxış
və məruzərələrin
nəşri Doktor
Abdulla Əl Hərrasinin
fəaliyyətinin nəticəsidir.
Doktor Hərrasi 2015-ci ilin dekabr ayında tərcümə sahəsində
xidmətlərinə görə
Ərəb Körfəzi
Ölkələri Əməkdaşlıq
Şurasının mükafatı
ilə təltif edilib.
Doktor Hərrasi
milli və beynəlxalq miqyasda bir çox görüş və tədbirlərdə iştirak
edib, "Tərcümədə
istiarə anlayışı"
(okyabr 2000-ci il, Böyük Britaniya, Mançester, Salford Universiteti), "Tərcümənin
tədqiqində yeni nəzəriyyələr" (yanvar
2002-ci il, Məsqət,
Oman Mədəniyyət klubu) "Ərəb tərcümə
hərəkatının mədəni
rolları" (aprel
2002-ci il, Səlalə
vilayəti, pedaqoji fakültə), "Omanda tərcümənin tarixi"
(iyul 2008-ci il, Məsqət, Oman Mədəniyyət
klubu) mövzularında
mühazirələr oxuyub.
Doktor Abdulla Hərrasinin tərcümə
ilə yanaşı, ərəb dünyasında
başqa bir ciddi elmi fəaliyyəti
də vardır ki, bu da
metafora kateqoriyasının
tədqiqidir. O, Corc Lakon və Mark Consonun "Bizim canlandırdığımız təşbihlər" kitabında
verilmiş müddəalara
istinad etməklə
Musa Bin Meymunun "Heyrətdə
olanların sübutu"
əsərinin və İmam Əli İbn Əbu Talibin mətnlərinin təhlilindən sonra ərəb mədəniyyətindəki
fəlsəfi və siyasi xitabların formalaşmasında istiarənin
rolu haqqında öz elmi baxışlarını
qələmə alıb,
mülahizələrini "Aydın təşbihlər"
kitabında
təqdim edib. Əsər
2002-ci ildə silsilə
şəklində nəşr
edilib.
Hərrasinin Oman və
müasir ərəb mətbuatı ("Nizva"
jurnalı, "Oman", "Görüş" və
"Ərəb Qüdsü"
qəzetləri) haqqında
yazdığı tədqiqat
və məqalələri
ayrıca kitab halında nəşr edilib.
Doktor Abdullah Hərrasinin müasir Oman elmi və mədəniyyəti
tarixində olduqca mühüm, xüsusi rolu vardır. O, İrs
və Mədəniyyət
Nazirliyi tərəfindən
yaradılan ilk Milli
Oman Ensiklopediyasının təsis
edildiyi 2004-cü ildən
etibarən ensiklopediyanın
baş redaktoru və redaksiya komissiyasının sədridir.
Hərrasi müsahibələrinin
birində ensiklopediya haqqında deyir: "Ensiklopediya mədəniyyət,
uğur deməkdir və milli bir
işdir, Omanın onun mənliyini qoruyan yaddaşıdır.
Burada onun ucalığı, mədəni özülü
və qədimliyi, böyük və rəngarəng irsi cəmlənmişdir".
Oman Ensiklopediyası
2014-cü ildə Məsqət
Beynəlxalq kitab sərgisində nümayiş
etdirilib. Ensiklopediyanın hazırlanmasında 400-dən çox təcrübəli
Oman tədqiqatçısı iştirak edib. Ensiklopediya Omanda və ümumərəb aləmində
müxtəlif elm sahələrində
çalışan mütəxəssislər
tərəfindən rəğbətlə
qarşılanıb. Ensiklopediya
üzərində iş
bu gün də davam etdirilir,
o, yenidən işlənir,
dəqiqləşdirmələr, yeni elmi tədqiqatlar
aparılır, onun əhatə dairəsi genişləndirilir. Yaxın gələcəkdə
uşaqlar üçün
xüsusi ensiklopediyanın
hazırlanması da nəzərdə tutulur ki, bu da
Hərrasinin və rəhbərlik redaksiyasının
planlarına daxildir.
Doktor Hərrasi
Oman Ensiklopediyası layihəsi
üzərində işləyəndə
ona milli əhəmiyyətə malik
iş kimi baxıb və ensiklopediyaya məxsus düzgün elmi metodun yaradılmasının
da qayğısına
qalmışdır. Bu məqsədlə
o, bir çox mühazirələr oxumuş,
həm tədqiqatlarını,
həm təcrübədən
irəli gələn görüşlərini və
nəzəri fikirlərini
bir məcmuədə
toplamışdır ki,
məcmuəyə daxil
etdiyi məqalələr
sırasında "Oman Ensiklopediyası
Oman insanının həyat,
fəaliyyət sahələrini
və omanlı xarakterini əks etdirən tamamlanmış
ensiklopedik işlərin
dərslərindən biri
kimi" (2 may 2006-cı il,
Məşqət, "Oman yurdunun
ensiklopediyası" mövzusundakı
simpoziumda məruzə)
və "Oman ensiklopediyası
layihəsinin ümumi
təqdimatı"nı (7 aprel 2008-ci il, Məsqət, Oman Mədəniyyət
klubunda "Oman ensiklopediyası"
mövzusundakı simpoziumda
məruzə) xüsusi
göstərmək gərəkdir.
Doktor Hərrasi Oman mədəni
hərəkatında həm
akademik fəaliyyətlə
məşğul olan şəxsiyyət kimi, həm də kütləvi tədbirlərin
fəal iştirakçısı
kimi tanınır. O, Omanın
müasir dövrü
ilə yanaşı, qədim Oman, ərəb mənbələrində Oman tarixi
və başqa mövzularda onlarla məqalə və yazıların müəllifidir.
2 oktyabr 2011-ci ildə Əlahəzrət Sultanın
fərmanı ilə doktor Abdulla Bin Naser Əl Hərrasi Oman Radio və Televiziya Dövlət Komitəsinin
sədri təyin edilib. Bu təyinatdan sonra sultanlıqda Oman televiziyası və radiosunda ciddi dəyişikliklər başladı, Əl
Hərrasi teleradio yayımının dünya
səviyyəsinə uyğun
olması və yaxşılaşdırılmasına böyük əmək sərf etdi. 2013-cü ildən "İdman", 2015-ci ildən
"Oman Mədəniyyəti" kanalı yayıma başladı. Doktor Hərrasinin elmi müşavirlik, tərcümə
və dilçilik elmindəki fəaliyyəti
nəzərə alınaraq
2017-ci ildə Böyük
Britaniyanın Aston Universiteti
ona fəxri doktor adı verdi. Bütün bu
işlər dərin tədqiqat və yüksək idarəçilik
məharətinə malik
olan Abdulla Hərrasinin
tanınmış bir
şəxsiyyət və
milli mədəni baxışlarını dünya
səviyyəsinə tanıtmağa
çalışan Oman vətəndaşı
olduğunu göstərir.
İmamverdi HƏMİDOV
professor
525-ci qəzet.- 2018.- 25 yanvar.- S.7.