Bir əsrlik tarixin
astanasında
2020-ci il Azərbaycan
Dövlət Aqrar Universiteti (ADAU) üçün
çox əlamətdar
bir ildir. Ölkədə yeganə aqrar
təhsil müəssisəsi
özünün 100 illik
yubileyini qeyd edəcək.
Düz
100 il öncə,
1920-ci ildən başlayan
bu yol heç
də hamar olmayıb. Hələ 1875-ci ildə Azərbaycan
mətbuatının banisi,
görkəmli alim və ziyalı Həsənbəy Zərdabi
"Əkinçi" qəzetinin
təməlini qoydu.
Əslində, Azərbaycanın
aqrar sektorundakı problemlərin çözülməsi,
kəndlinin hüquqları,
torpaqdan düzgün istifadə qaydaları, bitkilərin becərilmə
texnologiyası və digər çoxsaylı məsələlər ilk olaraq
"Əkinçi"nin
səhifələrində öz
əksini tapdı. Bununla Həsənbəy Zərdabi
həm mətbuatımızın
ilk qaranquşunu yaratdı,
həm də kənd təsərrüfatına
elmi yanaşmanın vacibliyini bəyan etdi.
XX əsrin əvvəllərində
xalqımız öz milli azadlığını
elan etdi. Müsəlman şərqində ilk demokratik
Cümhuriyyət quruldu.
1920-ci ildə yanvarın 11-də Paris Sülh
Konfransında Azərbaycanın
müstəqil dövlət
kimi tanınması isə 700 gündən bir qədər artıq yaşamış
cümhuriyyətin qurucularına
son dərəcə çətin
və mürəkkəb
şəraitdə millətin
və torpağın xilaskarı olmaq imkanını yaratdı.
Məhz bu illərdə "Əkinçi"
ideyaları onlara böyük stimul verdi, kənd
təsərrüfatının elmi əsaslarla inkişafı barədə
fikirlər və düşüncələr aktuallaşdı.
1918-ci ildə Fətəli xan Xoyski hökuməti
Azərbaycanda kənd
təsərrüfatı üzrə
təhsil ocağının
təşkilinə dair
qərar verdi.
Qərara əsasən həm
də 100 nəfər
gənc xaricdə təhsil almağa göndərildi. 1920-ci il isə Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoruna
elmi yanaşmanın başlanğıcı kimi
tarixə düşdü.
Beləliklə, "Əkinçi"nin
yaratdığı təməl
və AXC-nin aqrar elmin inkişafı
ilə bağlı qəbul etdiyi qərarlar kənd təsərrüfatı sahəsində
mükəmməl təhsil
bazasını formalaşdırmağa
əsas yaratdı. AXC
az bir
müddət yaşasa
belə, aqrar təhsillə bağlı
düşüncələr əməli işdə reallaşmağa başladı.
Elə 1919-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin əsası qoyularkən, kənd təsərrüfatı üzrə
ali təhsil
müəssisəsinin yaradılması
barədə fikirlər
artıq dolaşmaqda idi və hətta
parlamentdə bu mövzuda müzakirələr
də aparılmışdı.
Lakin maliyyə çətinliyindən
niyyət reallaşmamışdı.
Nəticə etibarilə, Bakıda
Politexnik İnstitutunun
nəzdində kənd
təsərrüfatı fakültəsinin
formalaşması isə
bu fikirlərin məntiqi sonluğu kimi qəbul edilməlidir. Məlum səbəblər,
yəni SSRİ tərkibində
olmağımız mövcud
ideyaların təşəkkül
tapmasına əngəl
yarada bilmədi.
Əksinə, aqrar elmin inkişafında, milli kadrların yetişdirilməsində
görkəmli rus alimlərinin rolu danılmaz fakt olaraq, arxivlərimizə düşdü. V.P.Smirnov-Loginov, İ.İ.Kaluqin, V.V.Akimtsev,
S.V.Kamenski və başqaları mövcud elmi potensialları ilə aqrar kadr hazırlığına
öz töhfələrini
verdilər.
O dövrdə milli ruh çox yüksək idi. Repressiya dövründə 29 nəfər
adlı-sanlı ziyalı
və alimlərimizin təqiblərə məruz
qalması da mübarizə əzmini qırmadı. Azərbaycanın
yeganə kənd təsərrüfatı yönümlü
ali təhsil
müəssisəsinin ilk olaraq
paytaxt Bakıda yaradılması və sonradan Cümhuriyyət paytaxtı Gəncəyə
köçürülməsi də təsadüfi deyildi. Gəncə respublikanın kənd-rayonlarına
yaxın ərazidə
və həm də ölkənin mərkəzi hissəsinə
yaxın yerləşdiyindən
bu seçim birmənalı olaraq, qəbul edilmişdi.
İnstitutun Gəncəyə köçürülməsi əslində,
regionun inkişafında
çox mühüm hadisə idi.
Təhsil müəssisəsinin idarəçilik
sükanında öz
milli kadrlarımız
mükəmməl yer
almışdılar. Yusif Məmmədəliyev, Həsən
Əliyev, Ələkbər
Quliyev, Məmmədtağı
Qəniyev, İlyas Abdullayev, Firuz Məlikov, Ağaxan Ağabəyli, Rəhim Hüseynov, Məmmədtağı
Cəfərov və digər məşhur alim akademiklərimiz universitetimizin aparıcı
simalarından idilər.
Azərbaycan Dövlət Himninin
müəllifi Əhməd
Cavad 1931-ci ildə universitetimizin dillər kafedrasının yaradıcısı
və professoru olmuşdu.
Hətta
Böyük Vətən
Müharibəsi illərində
də kənd təsərrüfatı üzrə
kadr hazırlığı
davam etdirildi, elmi-tədqiqat işləri
daha əhatəli şəkildə aparıldı.
ADAU-nun müharibədən sonrakı dövrlərdə
qazandığı böyük
nüfuz və uğurlar xüsusi diqqətə layiqdir. Bu uğurlar ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanın
və sonradan dünyanın siyasi arenasına gəlişi ilə daha da
artdı. Heydər Əliyev
respublika ziyalılarını,
alimlərini, kənd təsərrüfatı mütəxəssislərini
istiqamətləndirən, onlara
qol-qanad verən böyük şəxsiyyət
idi. Azərbaycanın yeganə aqrar
təhsil müəssisəsi
öz nailiyyətləri
ilə Moskvanın da diqqətini cəlb etmişdi.
1980-ci ilin dekabrında
təhsil ocağının
50 illik yubileyi ilə bağlı təltif edildiyi "Şərəf nişanı"
ordeni və bu ordenin Ümummilli
lider Heydər Əliyev tərəfindən
şəxsən təntənəli
təqdim edilməsi qazanılmış nailiyyətlərin
miqyasını göstərirdi.
Sovetlər dövründə universitetimizin
20 nəfər məzunu
aqrar sahədə qazandığı yüksək
göstəricilərə görə
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü. O dövr
üçün bu, çox böyük nailiyyət idi. Müqayisə üçün
deyək ki, MDB məkanında hazırda fəaliyyət göstərən
təhsil müəssisələrindən
az bir
hissəsi bu cür göstəriciləri
ilə öyünə
bilər. Hazırda öz tarixi
keçmişi ilə
ölkədə liderlər
sırasında olan
ADAU seçilən universitetlərindəndir.
Son illər dövlət
səviyyəsində görülən
işlər, aparılan
köklü islahatlar isə təhsil müəssisəsinin həyatını
daha qaynar və rəngarəng edib.
2009-cu ildən start götürmüş
abadlıq və quruculuq işləri, maddi-texniki bazanın elmin ən son yeniliklərinə uyğun
zənginləşdirilməsi bu gün də
davam etməkdədir.
2010-cu ilin may ayında
ADAU-nun 90 illik yubileyi ərəfəsində Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin 18 may 2010-cu il tarixli sərəncamı ilə universitetin müəllimlərindən bir
nəfərə "Fərdi
təqaüdçü", iki nəfərə "Əməkdar kənd təsərrüfat işçisi",
10 nəfərə "Əməkdar
müəllim" fəxri
adları verilib, 20 nəfər "Tərəqqi"
medalı ilə təltif olunub. Sabiq rektor, professor Mirdaməd Sadıqov isə "Əməkdar
elm xadimi" fəxri
adına layiq görülüb.
Müasir ADAU xarici ölkə universitetləri ilə tədris əlaqələri
yaradıb, dünyanın
ən qabaqcıl təhsil müəssisələri
ilə əməkdaşlığı
genişləndirib. 2019-cu ildə beynəlxalq akkreditasiyanı əldə
etməklə, Qafqaz və Mərkəzi Asiyada intensiv tədqiqata yol açmaq və 10 qabaqcıl universitet sırasına daxil olmaq əsas hədəfdir. Yeni, müasir,
mütərəqqi təhsilə
doğru inamla addımlamaq, qazanılmış
uğurları artırmaq
professor-müəllim heyətinin
qarşısında duran
ən böyük vəzifələrdəndir. 100 illik tarixin
bir addımlığında
dayanmış universitet
dövlətin bütün
qayğılarına cavab
olaraq, şanlı yubileyini yüksək göstəricilərlə qarşılamaq
niyyətindədir.
Maarif RZAYEV
ADAU-nun "Aqrar
mütəxəssis" qəzetinin baş
redaktoru
525-ci qəzet.- 2019.- 10 aprel.- S.8.