QHT-lərlə dövlət qurumları
arasında əməkdaşlıq: yeni imkanlar və perspektivlər
Ölkəmiz müstəqillikdən sonrakı dövrdə
bir çox sahələrdə ciddi irəliləyiş əldə
edib və dünyanın inkişaf etmiş ölkələri
sırasına daxil olmaqla yanaşı, həm də vətəndaş
cəmiyyətinin qurulması istiqamətində bir sıra
mühüm nailiyyətlər qazanıb.
Hazırda bu sahənin inkişafına xüsusi diqqət
və qayğı göstərilir. Çünki
güclü dövləti şərtləndirən amillərdən
biri də güclü vətəndaş cəmiyyətinə
sahib olmaqdır. Ölkə
başçısı tərəfindən milli donor institutu
olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi
Şurasının yaradılması ilə bu vacib sahəyə
dövlət qayğısı daha da artdı, vətəndaş
cəmiyyəti sektorunun inkişafında yeni bir mərhələ
başladı. Həm qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi,
beynəlxalq tələblərə
uyğunlaşdırılması, həm də qeyri-hökumət
təşkilatlarının effektiv fəaliyyət göstərmələri
üçün dövlət qurumları ilə əməkdaşlığının
təmin edilməsi istiqamətində ciddi addımlar
atıldı. "İctimai
iştirakçılıq haqqında" Azərbaycan
Respublikasının qanununun qüvvəyə minməsi ilə
QHT-lərlə yerli və mərkəzi icra hakimiyyəti
strukturları arasında əməkdaşlıq yeni bir mərhələyə
qədəm qoydu. Artıq bütün mərkəzi
icra hakimiyyəti qurumlarında vətəndaş cəmiyyəti
nümayəndələrinin təmsil olunduğu İctimai
şuralar fəaliyyət göstərməkdədir.
Bütün bunlar dövlətin, onun ali rəhbərliyinin
vətəndaş cəmiyyətinə önəmini ifadə
edir, həmçinin, onlardan da aktiv olmağı, dövlətlə
əməkdaşlıq etməyi və ümumi inkişaf
naminə səyləri birləşdirməyi gözləyir.
Maraqlıdır, günümüzdə QHT-lərlə
dövlət qurumlarının əməkdaşlığı
qaneedicidirmi? Bu əməkdaşlığı daha da gücləndirmək
üçün hansı addımlar atılmalıdır?
"Bu əməkdaşlıq
hər iki tərəf üçün çox böyük
önəm daşıyır"
- deyən Milli QHT Forumunun prezidenti Rauf Zeyninin
sözlərinə görə, şəffaflıqda və
ictimai nəzarətdə maraqlı olan dövlət
qurumları əməkdaşlığa böyük həvəs
göstərir: "QHT-lərlə dövlət qurumları
arasında əməkdaşlığın əsasında
dövlətimizin inkişafı və 1999-cu ildə Milli QHT
Forumunun yaradılması dayanır. 2000-ci ildə
QHT-lər, İctimai Birliklər və şuralar haqqında
qanun qəbul edildi və bundan irəli gələrək
bütün istiqamətlərdə əməkdaşlıqlar
daha da genişləndirildi. Bu gün, yəni
20 ildən sonra deyə bilərik ki, həqiqətən də
bu əməkdaşlıq ciddi inkişaf yolu keçib. Amma bununla qane olmuruq və əməkdaşlığı
daha da inkişaf etdirmək üçün
çalışırıq. Belə ki, əməkdaşlığın
inkişaf etdirilməsi ilə bağlı müxtəlif tədbirlər
planı təklif edilib. Hazırda QHT-lər
və dövlət qurumları arasında münasibətlərin
inkişafı özünün zirvə nöqtəsinə
çatıb. Çünki dövlətlə
birlikdə "Açıq Hökumət Platforması"
yaradılıb. Orada 10 dövlət qurumu
ilə 30 Qeyri Hökumət Təşkilatı təsisçi
kimi çıxış edir. Bu da o deməkdir
ki, ölkədə həm inkişafın, həm də
islahatların dəstəklənməsi baxımından
dövlət qurumları ilə QHT-nin əməkdaşlığı
ən yüksək səviyyədə təşkil edilib.
Adıçəkilən platformada qanunvericiliyə
təklif edilən əlavə və dəyişikliklər,
bütün sahələr üzrə yol xəritələri,
rəqəmsal idarə etməyə keçid, korrupsiya və
rüşvətxorluğa qarşı mübarizə, şəffaflığın
və ictimai nəzarətin gücləndirilməsi kimi məsələlər
geniş müzakirə edilir. Düşünürəm
ki, bu əməkdaşlıq hər iki tərəf
üçün çox böyük önəm
daşıyır. Çünki şəffaflıqda
və ictimai nəzarətdə maraqlı olan dövlət
qurumları əməkdaşlığa çox böyük
həvəs göstərir".
Azərbaycan
Gənc Alim, Aspirant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri
İlqar Orucov deyir ki, bütün dövlət qurumlarında
vətəndaş cəmiyyətinə münasibəti birmənalı
olaraq qənaətbəxş qiymətləndirə bilmərik:
"Bəzi dövlət qurumları məsuliyyətsizlik edərək
vətəndaş cəmiyyəti strukturlarının əhəmiyyətini
başa düşmürlər və ya başa düşmək
istəmirlər. Baxmayaraq ki, ölkə
başçısının QHT-lərə münasibəti
nümunəvi də tam arzuolunan səviyyədədir. Biz bu münasibətlərdəki çatışmazlıqları
xüsusilə yerli icra hakimiyyətlərində daha çox
görürük".
İ.Orucovun
dediyinə görə, hər bir dövlət qurumunun rəhbəri
məsuliyyətini anlayaraq əməkdaşlığa
açıq olmalıdır: "Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının elan etdiyi
yeni
müsabiqə əməkdaşlıq mexanizminin gücləndirilməsi
baxımından nümunədir.
Fikrimcə, 18 dövlət qurumunu əhatə edən
birgə müsabiqə yeni bir ənənəni
formalaşdıracaq və QHT-lə dövlət qurumları
arasında əməkdaşlığa güclü təkan
verəcək.
Bu, ilk təcrübə olsa da, davamlı
olacağına əminəm və əslində, vətəndaş
cəmiyyətinin illərlə arzuladığı bir
mexanizmi Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurası formalaşdırdı".
O əlavə
edib ki, bu ilin oktyabrında Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurası və Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara
Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət
Agentliyinin birgə təşkil etdiyi "SƏLİS" -
Sürətli Əlaqələndirmə və Layihələri
İdarəetmə Sisteminin yaradılması ilə elektron
idaretmənin əsası qoyuldu. "SƏLİS"in
üstün cəhətləri çevik və sürətli
idarəetmə, xidmətlərdə rahat və əlçatanlığın
təmin olunması, vaxt itkisinin aradan qaldırılması,
şəffaflıq və aşkarlığın təmin
olunması, QHT-lər və Şura üçün vahid məlumat
bazasının formalaşması, hər hansı subyektiv amillərin
aradan qaldırılması, bildirişlərin e-mail və SMS
vasitəsi ilə təqdim olunmasıdır. Fəaliyyət
göstərdiyi ötən müddətin statistikası
göstərir ki, "SƏLİS" vətəndaş cəmiyyətinin
inkişafında yeni keyfiyyət mərhələsinin əsasını
qoyaraq, innovativ tətbiq baxımından QHT-lərin fəaliyyət istiqaməti
və keyfiyyətli layihələr üçün geniş
imkanlar yaradıb, canlı təması minimuma endirməklə
Şuranın elektron xidmətlərindən rahat və sürətli
istifadəyə təminat verib.
Azərbaycan
Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri Azay
Quliyevin fikrincə, artıq Azərbaycan Respublikası
Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurası tərəfindən
qeyri-hökumət təşkilatlarının keçirdikləri
layihələrin daha asan şəkildə qəbulu üçün
müasir standartlara uyğun şərait yaradılıb.
Artıq layihə rəhbəri çətinlik çəkmədən
öz layihələrini Azərbaycan Respublikası Prezidenti
yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurasına təqdim etməklə həm
canlı təmasdan, həm də vaxt itkisindən xilas olublar. Sürətli Əlaqələndirmə
və Layihələri İdarəetmə Sistemi -
SƏLİS-i yaratmaqda əsas məqsəd qeyri-hökumət
təşkilatlarına dövlət dəstəyinin müasir
dövrün tələblərinə uyğun şəkildə
təşkil etmək, QHT-Dövlət münasibətlərində
yeni əməkdaşlıq modelini formalaşdırmaq,
Şuranın fəaliyyətində şəffaflığı,
hesabatlığı və səmərəliliyi daha da
artırmaq, mümkün neqativ halları və subyektiv amilləri
sıfıra endirmək, ictimai nəzarəti və qərar qəbulu
prosesində vətəndaş
iştirakçılığını təmin etməkdən
ibarətdir: "Bu Azərbaycan Respublikası Prezidenti
yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurası tərəfindən 18+8 dövlət
orqanı ilə birgə qrant müsabiqələrinin keçirilməsi
dövlətin donorluq siyasətinin şəffaf mexanizmlə
icrasını stimullaşdıracaq".
"Vətəndaş
cəmiyyəti ilə hakimiyyətin əməkdaşlığında
siyasi iradə varmı, bu, real əməkdaşlıqdırmı?"
suallarına aydınlıq gətirən Vətəndaşların
Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının
sədri Sahib Məmmədov bildirir ki, bəli, siyasi iradə
var: "Prezident İlham Əliyev bütün rəsmi və
qeyri-rəsmi çıxışlarında dəfələrlə
ictimai nəzarətdən və bu məsələdə QHT-lərin
rolundan danışır. Ölkə Prezidentinin
siyasi iradəsinin olması məsələnin bir tərəfidir.
Belə ki, Prezidentin siyasi iradəsi yalnız bəyanatlarla
bitmir, bu, hüquq müstəvisində də öz əksini
tapır. "İctimai
iştirakçılıq haqqında" qanun qəbul edilib
və bu qanunun icrasını Prezident şəxsən öz
üzərinə götürüb. Bu məsələnin
siyasi iradə tərəfi, təcrübi tərəfinə gəlincə
isə məsələ bir az qəlizləşir".
Sədrin
sözlərinə görə, elə dövlət
qurumları var ki, qeyd edilən əməkdaşlığı
yüksək, bəziləri orta, bir çoxu isə yox səviyyəsində
qurub: "Əslində, əməkdaşlıqları da bir
neçə istiqamətə bölmək olar. Biri
var tədbirlər keçirilir, ora nümayəndələr
çağırırlar, onlara çıxış
imkanı yaradırlar, biri də var ciddi, tam əməkdaşlıq.
Yəni birgə qərarlar qəbul etmək,
lazımı sənədləri birlikdə hazırlamaq.
Ölkəmizdə dövlət qurumları ilə
ən yaxşı əməkdaşlıq edən QHT modeli
Prezident yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi
Şurasıdır. Orada 8 nəfər QHT,
3 nəfər isə dövlət qurumu nümayəndəsi qərarları
birgə qəbul edirlər. Bundan başqa,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Əfv Məsələləri
Komissiyasını da misal göstərmək olar. Bunlar əməkdaşlığın uğurlu
nümunələridir. Amma etiraf etməliyik
ki, uğursuz nümunələr də var. Elə dövlət
qurumları var ki, onlar əməkdaşlıqdan nəinki
qaçırlar, heç vətəndaş cəmiyyətinin
sorğularına cavab vermək istəmirlər".
S.Məmmədov
vurğulayıb ki, əməkdaşlığın genişləndirilməsi
üçün qarşılıqlı addım
atılmalıdır: "Hazırda prioritet addımlardan
birini Prezident yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi
Şurası atıb. Belə ki, qrant müsabiqələrinə
dövlət orqanlarını cəlb edib. Bu, şura tərəfindən edilmiş bir cəhddir
və məqsəd dövlət orqanları ilə QHT-ləri
yaxınlaşdırmaqdır. İlk
addımı Şura atdı, növbəti mərhələdə
əməkdaşlığın genişləndirilməsi
üçün dövlət orqanları da QHT-lərlə
belə müsabiqələrin birgə keçirilməsində
maraqlı olmalıdırlar. Bundan
başqa, dövlət orqanı özü özünü
şəffaflaşdırmalıdır, fəaliyyəti
haqqında məlumatı ictimaiyyətə təqdim etməlidir.
Bunun özü elə vətəndaş cəmiyyəti
ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsi
deməkdir. Yəni əməkdaşlıq
üçün vacib deyil ki, hər dəfə masa ətrafında
yığışıb nələrsə müzakirə
edilsin. Həmçinin dövlət
qurumları vətəndaşların özü ilə də
birbaşa olaraq əlaqədə olub, əməkdaşlıq
edə bilər".
Dini
Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədr
müavini Gündüz İsmayılova görə, Komitə
QHT-lərlə yaxından əməkdaşlıq edir:
"Bildirim ki, dini radikalizmlə mübarizə və milli mənəvi
dəyərlərimizin təbliği sahəsində QHT-lər
Komitəyə ciddi dəstək verirlər. Biz
də, onların bu sahədə olan potensialından maksimum
istifadə etməyə çalışırıq və təbii
ki, bunun faydalarını da görürük".
G.İsmayılov qeyd edib ki, rəsmisi olduğu qurumun QHT-lərlə
əməkdaşlığında
əsas meyar milli dövlətçilik prinsiplərinə və milli-mənəvi dəyərlərə sədaqətdir:
"Təbii ki, hər bir dövlət qurumu üçün əməkdaşlıq etdiyi QHT-nin peşəkarlıq və işgüzarlıq səviyyəsi çox önəmlidir. Bundan başqa, din sahəsi yüksək həssaslıq tələb edir. Bu işdə təsadüfə və əsası olmayan, dəqiq nəticələri hesablanmamış eksperimentə yol vermək olmaz".
Milli QHT Forumunun Gender Mərkəzinin rəhbəri Tünzalə Cavadova bildirir ki, ölkənin sürətli sosial, iqtisadi inkişafı vətəndaş cəmiyyətinin də inkişafına birbaşa təsir edir: "Dövlət orqanları ilə QHT-lərin əməkdaşlığına gəldikdə isə dövlət qurumları iki yerə ayrılır. Təəssüf ki, bəzi dövlət orqanları vətəndaş cəmiyyəti ilə işləməkdə, əlaqələrin qurulmasında elə də maraqlı deyillər. Amma bəziləri də özləri QHT-ləri əməkdaşlığa dəvət edirlər. Hətta son dövrlər dövlət qurumları ilə birgə keçirilən layihələr aradakı əməkdaşlığı daha da genişləndirir".
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet.- 2019.- 4 dekabr.- S.14.