Bethovenin 250 illiyinə dəvət
“Ay işığı” sonatasını ilk dəfə Qretanın ifasında eşitmişəm. Altı, ya yeddi yaşındaydım. Qriqoryan Qreta Bakı ermənisiydi. Ağdam Musiqi Texnikumunda oxuyurdu. Evimizin birinci mərtəbəsində kirayə qalırdı.
Sonra o musiqini illər uzunu çox eşitdim: kirayəçi qızlar dəyişsə də, “aylı sonata” evimizi tərk eləmədi.
***
Üç il
olar, uşaqları Vyanaya
gəzməyə aparmışdım. Bethovenin ev-muzeyində onu bir də dinlədim. Bəstəkarın
muzeyi bir andaca çönüb evimiz “olmuşdu”: huşum artıq Yer üzündən silinmiş bir şəhərin mən olan çağlarına getmişdi.
Kosmik fəza
kimi bir boşluğa düşmüşdüm. Heç nə
eşitmirdim. Bethovenin özü
kimi kar idim. Ancaq gözüm görürdü.
Elə bil, onun musiqisini
dumanın, tüstünün
yerdən qalxan halı kimi görürdüm, yağışdan
islanan torpağın ətri kimi duyurdum.
Bunu da oxu: Vyanada
Şuşalı günlər
***
Deyirlər, musiqini gecə dinləmək yaxşıdı. Elə konsertlər
də bir qayda olaraq axşamlara
salınır. Amma mən
böyük həvəslə
bu qaydanı pozardım. Səhərlər musiqi səsinə
oyanmaq qədər gözəl nəsə varmı? Mənim o sabahlarımın yerində, görəsən,
indi hansı səhərlər açılır?
Bethovenin
piano dillərindən qopub
ürək titrədən
“aylı sonata”sı yatanlar oyanmasın deyə barmaq ucunda çölə axır, baharın ilıq sübh nəfəsini elə bu gecə çiçəkləyən
armud ləçəklərinin
qoxusu ilə birlikdə içinə çəkib yuxarı mərtəbəyə qalxır,
açıq pəncərədən
ruh kimi yatmış bədənə
hopur… İlahi, o anları mənmi
yaşamışam? O səhərləri mənmi
açmışam?
Musiqini səhərlər ifa edərlər – hava hələ çirklənməmiş,
sular dupduruykən, hələ adamlar ayılıb bir-birinə yalan söyləməmiş, …ər sevdiyi
arvadıyla, körpə
anasıyla, bəndə
Allahıyla olanda…
“Ruhlar şəhəri”ndə
bu sözləri yazarkən yaşadığım
duyğuların eynisiydi
o muzey-evdə keçirdiyim
hisslər.
***
Bethoveni Tarkovskinin “Nostalgiya” filmində bir başqa yandan tanıdım. Burada o “Ay işığı”nı həsr etdiyi Cülyetta Qviççardinin
aşiqi Lüdviq yox, Tanrını sorğu-suala çəkən
müdrik filosofuydu.
Böyük rejissor öz möhtəşəm filmində
dahi bəstəkarın
9-cu simfoniyasından vəsfəgəlməz
parçalar səsləndirmişdi. Nə qədər
axtarsam da, sehrinə düşdüyüm
o simfoniyanı Ağdamda
tapıb dinləyə
bilmədim. Ona yalnız
tələbə vaxtı
Bakıda rejissor dostum Şahin Sinariyanın evində sabahacan uzanan məhrəmani bir məclisdə qulaq asdım. İndi Parisdə yaşayan
Şahinin o vaxt gözəl valları vardı.
Daha sonralarsa
onun şəxsiyyətinə
heyran olacaqdım. “Etiraz – ləyaqətin bir başqa adı” yazısında Bethovenin şəxsiyyətdən
yazacaqdım. Monarxiyaya
son qoyub respublika qurmuş Napoleona simfoniya həsr etməsindən, tirana
çevrildiyini biləndə
isə qəzəblə
“Napoleon” adını simfoniyanın
partiturasından silməsindən,
Avropanın despotik dönəmində heç
bir krala baş əyməməsindən
bəhs edəcəkdim.
Bunu da oxu: “Etiraz
– ləyaqətin bir başqa adı”
***
Bu gün isə sadəcə sizə uşaqlığımın ən şirin çağlarını – ömrün “aylı sonata”yla keçən illərini yada salan musiqidən danışmaq istədim. Elə bilin sizi Bethovenin konsertinə dəvət edirəm. Özü də 250 illiyi bütün dünyada qeyd edilən bir gündə. Gəlin, hamınızı gözləyəcəm!
Konsertin yerini
tanıyırsınız, təzə gələnlərə
də nişan verin. Deyin, Ağdamdakı evimizə, qara piano olan
otağa yığışacayıq.
Otağın balacalığından qorxmayın, hamıya yer olacaq…
Vahid Qazi
525-ci qəzet.- 2019.- 21 dekabr.- S.17.