Laçın nisgilli şair

Bir neçə gündür, yazı masamın üzərində iki kitab var. Hərdən açıb, vərəqləyir, içindəki misralar əllərimi, gözlərimi, ürəyimi yandırana qədər yerə qoymuram. Heyf ki, çox tab gətirə də bilmirəm. O səhifələrdən boylanan kədər, həsrət, intizar, qəlb yanğısı o qədər böyük, o qədər güclüdür ki, qarşısında daş da olsa əriyər, nəinki insan ürəyi...

Kitablardan birinin üzərində həsrət dolu gözlər uzaqdakı dağlara boylanıb. O gözlərdən elə bir kədər yağır ki, insan o dağlara həsəd apara bilmir. Bir dağa, bir qaya parçasına bunca sevgi, özləm hardandır belə?! O gözlər elə hey durmadan oxuyur:

Dağlar, sənin həsrətindən,

İlə dönüb günüm mənim.

Hər baxanda yurda sarı,

Qalxır ərşə ünüm mənim.

Bu gözlər bütün poeziyasında vətən sevgisi, yurd həsrəti çağlayan dərdli şair Elbrus Abbasovun gözləridir. O Elbrus Abbasov ki, illər öncə bir milyon qarabağlı kimi yurdundan, yuvasından didərgin düşüb, başı qarlı, buz bulaqlı dağları, lalə-nərgizli çəmənləri qoyub şəhərin boğanağına pənah gətirib. Hərə dərdini bir cür səsləndirər, bir cür çəkər. Onun dərdi də qələminə bərk-bərk sarılmağına səbəb oldu. O, ney kimi nalə çəkdikcə, qələmi ağ varaqlar üzərinə Qarabağ dərdini, Laçın həsrətini həkk elədi:

Ellər başqa, üzlər başqa,

Mənə baxan gözlər başqa,

Yollar başqa, izlər başqa,

Keçir Laçınsız yenə də.

Elbrus Abbasovun hər misrası Laçın deyib inləyir, hər şeiri gözündən uzaq, könlünün isə tam mərkəzində yurd salmış el-obasına ağı deyir. Kitabların hər səhifəsini çevirdikcə müəllif gözümüzün qabağında misra-misra, bənd-bənd qocalır, ümidsizləşir, şux qaməti bükülür:

Əyilibdir dağ vüqarım,

Talanıbdır o dağlarım,

Əsir qalıb "Laçın" yarım,

Keçir Laçınsız yenə də.

Özü də günbəgün qocaldığının fərqindədir. Ona görə deyir ki: "Qocalmazdım, elsiz illər qocaltdı...", "Qəriblik olmasa mən qocalmazdım..."

Düz deyirlər ki, insanı dərd qocaldır. Yaşının neçəliyindən, statusundan, cəmiyyətdəki mövqeyindən asılı olmayaraq, dərd insanı bircə gündə qocaldır, saçlarına dən salır. O da ola vətən dərdi, yurd möhnəti...

Bir daha, təkrar-təkrar şairin şəklinə baxıram. O şəkildə nələr yoxdur, İlahi?! Üzündəki dərin qırışlar Qarabağa gedən, amma illərdən bəri bağlı qalan yollardır sanki. Bir milyondan çox insanın gözünü dikdiyi, hər gün yüz dəfə, min dəfə baxışlarıyla gedib-gəldiyi o yollar dərdli şairin üzündə cığır açıb. Təkcə baxışlar getmir o yollardan, qəlbin yanğısı ərşə çıxanda hərdən yaşlar da süzülür, yuyur, təmizləyir cığırları.

Məcburi şəkildə öz elindən didərgin salınanların ahı, utanc hissi, pənah apardıqları heç bir yerdə rahatlıq tapmamaqları, xor görülmələri də ayrı bir dərddir onun üçün:

Hara getsən, sanki ora yamaqsan,

Uyuşmayan, bərkiməyən calaqsan,

Öz evində bir utancaq qonaqsan,

O dağlara mən dönümü gəzirəm,

"Vətən" deyib mən elimi gəzirəm.

"Dağlardan nə çox yazmısan" deyən "şəhərli dostu"na xitabən söylədiyi "dağların qədrini hardan biləsən?" sualında da bir yanğı, həsrət, giley, küskünlük, bəzən isə qəzəb özünü göstərir.

Vətənsizi, taleyindən küsəni,

Odlananı, alovlanıb bişəni.

Görməmisən, qınamıram mən səni,

Dağların qədrini hardan biləsən?

Burda, inan, mən yanıram halıma,

Qohumluq qurama, dostluq qurama.

Dostum, küsüb Elbrusu qınama,

Dağların qədrini hardan biləsən?!

Hərdən bu həsrət, intizar, uşaqlığının qaynar günlərinin özləmi, ata-babasının ayaqlarının izi, nəfəsinin hərarəti qalan dağların intizarı o qədər güclü olur ki, şair dözmür, uşaq kimi kövrəlir, əli hər yerdən üzülüb, üzünü o dağlara, kəndinə, Laçınına tutub haray çəkir:

Dağları şəfalı, qayası yalçın,

Nə olar, Elbrusa siz qucaq açın.

Doğma Daşlı kəndim, vətənim Laçın,

Yaman darıxmışam səndən ötəri.

"Nahaq endim o dağların başından"- deyən şairin qəlbində peşmanlıq da var. Axı o, necə yurd-yuvasını qoyub gələ bildi? Niyə yağı düşmənin qabağında dayanmadı? Niyə evinə, kəndinə sahib çıxa bilmədi? Bu peşmanlıq onun ürəyini didib-parçalayır, bir quzğun kimi ətini yeyir.

Ey dərdli şair, axı sən nə edə bilərdin?! Kim sahib çıxa bildi, o mənfurların qarşısını kim kəsə bildi ki, sən də kəsəydin? Əlində qələm tutan şair silahın, topun, tüfəngin qarşısına necə çıxacaqdı? Axı, sən duyğu insanı, hiss adamısan? Sən qıyardınmı bir insan canına? Sən qıyardınmı qan töküb, can almağa? Heyhat, qıymazdın! Düşmənin nə qədər mənfur, iyrənc, qəddar olduğunu bildiyin halda qıymazdın! Çünki sən azərbaycanlısan, qarabağlısan! Üstəlik, sən şairsən!

Hər fürsətdə o dağlara, Laçına səslənən şair, təkcə öz dərdini dilə gətirmir, bütün azərbaycanlıların dərdini, naləsini hayqırır. Qarabağ təkcə qarabağlıların dərdidirmi? Əlbəttə, yox! Damarında azərbaycanlı qanı axan hər kəs, yaşından, mövqeyindən asılı olmayaraq, bu dərdi ürəyinin bir küncündə saxlayır, qoruyur, hərdən çıxarıb, tozunu silib bir ağız layla da deyir. Amma o səs, o ün elə içindəcə qırılır. Nə o dağlara çatır, nə də ədalət carçılarına!

Bir sıra şeirlərində müəllif kəndini, kənd camaatını, Laçının bulaqlarını, çəmənlərini, dağlarını ad-ad xatırlayır.

O misraları oxuduqca sanki şair sənin əlindən tutub Laçına qonaq aparır. Və sən tozlu-torpaqlı, daşlı-kəsəkli, ot basmış cığırlarla keçib cənnəti görəcəyinin həyəcanı ilə misra-misra addımlayırsan. Bax, burada şeirlərini yanğıyla oxuduğun o şair doğulub, burada məktəbə gedib, burada dostları ilə oynayırmış, o ağacın altında oturub kitab oxumağı sevirmiş, o dağlara baxıb xəyallar qurar, şeirlər yazarmış, yayın al günəşi nəfəsini yandıranda bu bulağın buz suyunu içər sərinlərmiş. Bircə-bircə hamısıyla tanış olur, şeir bitdikcə sanki sən də səyahətini yekunlaşdırırsan. Amma "ayaqların geriyə qayıtmır". O misraların içərisindəki Laçında, Qarabağda qalmaq keçir könlündən. Sonra isə birdən ayılırsan. "Mən bir şeirdən heç görmədiyim, getmədiyim, yoxluğu mənlə yaşıd yerlər üçün bu qədər qəribsədimsə, uşaqlıqları, gənclikləri o yerlərdə keçən, ömrünün ən gözəl illəri o yerlərin adıyla bağlanan insanlar necə dözür bu yoxluğa?" - deyə düşünürsən. Onda anlayırsan, vətən nədir, həsrət nə...

Bu həsrət insanı qocaldar da, öldürər də... Elbrus Abbasova etdiyi kimi... Vətənindən kənarda, Laçın həsrətiylə can verən şair hələ ölümündən öncə bu ölümü görürmüş kimi "Elbrus" şeirində yazırdı:

Əgər o dağlara gedəsi olsan,

Denən, həsrətindən öldü Elbrus.

Yaşasan, ömürlük vətəndə qalsan,

Demə, onsuz ömür sürdü Elbrus.

O yerlərdə ömür sürdü kişilər,

Göz açandan kişi gördü kişilər.

Mərd yaşadı, mərd də öldü kişilər,

Köhlənini minib getdi, Elbrus.

Bir başqa şeirində isə şair bu dərdin onu hələ sağ ikən yandırıb, yaxdığını, öldürdüyünü deyir, ayrılıq isə bitmir ki, bitmir:

Bir ömür adladı ömrümdən mənim,

Gözüm baxırsa da, ölüb bədənim.

Sağalmır, bu dərdi de, kimə deyim?!

Qardaş, ayrılığın sonu görünmür.

Elbrus Abbasovun da taleyinə vətənindən uzaqda, o dağlara baxa-baxa can vermək, bu həsrəti, bu özləmi gözlərində ruhunun getdiyi yerə daşımaq yazılıbmış. Ölüm onun üçün qurtuluşmu idi, yoxsa ruhunun o dağlara azadca gediş bileti, bilmirəm! Amma ümid edirəm ki, çox keçmədən dərdli şairin vətəninə getmək bizlərə qismət olacaq. Və biz təkcə öz gözlərimizlə deyil, vətənsiz məzara gedən bütün həsrətlilərin gözüylə o dağlara baxacağıq.

Müşfiq Şahanə

525-ci qəzet.- 2019.- 1 fevral.- S.8.