Bakıda tarixi qərar: Şəki UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısında

"Bu, Azərbaycan üçün çox mühüm tarixi hadisədir"

Məlum olduğu kimi, iyulun 7-də Bakı Konqres Mərkəzində, UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyası çərçivəsində keçirilən iclasda Azərbaycanın Xan sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib.

Mədəniyyət Nazirliyindən verilən məlumata görə, iclasda hələ 2017-ci ildə Polşanın Krakov şəhərində keçirilən UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 41-ci sessiyasında ölkəmiz tərəfindən təqdim edilən "Xan sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi" adlı nominasiya ilə bağlı ICOMOS-un (Abidələr və Tarixi Yerlərin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Şura) hesabatı dinlənilib. Şəkinin tarixi, Xan sarayında aparılmış son bərpa işləri barədə məlumat verilib. Şəhərin tarixinin iki min ilə yaxın olduğu, qədim məhəllələrin 1790-cı ildə salındığı qeyd edilib.

Müzakirə və çıxışların yekunu olaraq Şəki Xan sarayı ilə şəhərin tarixi mərkəzinin UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına salınması ilə barədə qərar qəbul olunub.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu - UNESCO-nun dünyanın 180-dan artıq ölkəsindən 2500 nəfərdən çox nümayəndəsinin iştirak etdiyi sessiyasında qəbul olunan bu tarixi qərarla bağlı fikirlərini bildirən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı, akademik Yaqub Mahmudov qeyd edib ki, Xan sarayı ilə birlikdə Şəkini tarixi mərkəzinin UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilməsi Prezident İlham Əliyevin Vətən naminə yürütdüyü müdrik, uzaqgörən siyasətin çox böyük qələbəsidir: "Həmin sahədə əldə olunan digər mühüm uğurlarla yanaşı, bu qələbə sübut edir ki, bizim xalqımız ümumdünya mədəniyyətini, müasir sivilizasiyanı yaradan xalqlardandır. Bunun dünya miqyasında qəbul olunması, daha doğrusu, rəsmi olaraq etiraf olunması həqiqətən çox böyük tarixi qələbədir".

Y.Mahmudov bildirib ki, dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri və 2700 ildən çox yaşı olan Şəki şəhəri haqqında bu tarixi qərarın UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin məhz Bakıda keçirilən 43-cü sessiyasında qəbul edilməsi Azərbaycan üçün çox mühüm tarixi hadisədir: "Bu qələbə çox çətin, mübarizələrlə dolu yolun parlaq sonluğudur".

"Şəki tək tarixi abidələri ilə məşhur deyil, həm də tarixi şəxsiyyətlər yurdudur. Mirzə Fətəli Axundzadə, Salman Mümtaz, Bəxtiyar Vahabzadə, Sabit Rəhman, Şəfiqə Axundova və başqa görkəmli şəxsiyyətlərimiz məhz Şəki torpağının yetirmələridir", - deyə akademik qeyd edib.

Tarix İnstitutunun direktoru əlavə edib ki, bu gün Şəki Azərbaycanın tarixini, mədəniyyətini, mədəni irsini qoruyub saxlayan unikal bir şəhərdir: "Şəki şəhəri 2008-ci ildə Dünya Tarixi Şəhərlər Liqasının üzvü seçilib, 2010-cu ildə Azərbaycanın Sənətkarlıq Paytaxtı, TÜRKSOY tərəfindən 2016-cı ilin Türk mədəniyyəti paytaxtı elan edilib, 2017-ci ildə isə UNESCO-nun "Yaradıcı şəhərlər şəbəkəsi" siyahısına salınıb".

Deputat Aydın Mirzəzadə isə bildirib ki, Xan sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzinin UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilməsi tarixi hadisədir. O xatırladıb ki, buna qədər "İçərişəhər, Qız Qalası və Şirvanşahlar Saray Kompleksi", "Qobustan Qaya Sənəti Mədəni Landşaftı" UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına, həmçinin, xalqımızın qeyri-maddi mədəni irsinin 13 nümunəsi UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilib: "Bu tarixi hadisə münasibəti ilə hər kəsi təbrik edirəm. İlk dəfədir ki, ölkəmizin bütöv bir regionu ümumdünya irsi kimi rəsmi surətdə qeydə alınıb".

"Xalqımızın mədəni irsinin beynəxlaq təşkilat tərəfindən tanınmasında Prezdent İlham Əliyevin, Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın böyük əməyi var. Onlara xalqımızın mədəni irsinin tanınmasında və zənginləşməsində göstərdikləri böyük zəhmətə görə təşəkkür edirəm", - deyə deputat əlavə edib.

Deputat Rauf Əliyev isə qeyd edib ki, son illər Azərbaycanın mədəni irsinin dünya səviyyəsində tanınması və qorunması istiqamətində çoxsaylı layihələr həyata keçirilib. O, "Trend"ə bildirib ki, bu layihələr beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusən də dünya mədəniyyətinə, təhsil və elminə məsul olan UNESCO ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirilib. Bu əməkdaşlığın belə bir yüksək səviyyəyə çatmasında Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti Mehriban Əliyevanın rolu misilsizdir.

Deputat Xan sarayı ilə birgə Şəki şəhərinin tarixi hissəsinin UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına salınması münasibətlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycan xalqına təbrikini xatırladıb: "Təbrikdə qeyd edilib ki, Azərbaycanın ən qədim şəhərlərindən biri olan Şəkinin tarixi hissəsi yüzillər boyu ölkəmizin mədəniyyət mərkəzlərindən biri kimi tanınıb. Unikal abidələrlə zəngin olan Şəki şəhərinin tarixi hissəsinin mühafizəsi və inkişafı daim dövlətin diqqətində saxlanılıb. Şəkinin tarixi mərkəzində keçmişimizi özündə təcəssüm etdirən Şəki Xan sarayı, karvansaraylar, məscid və minarələr, qədim körpülər, sənətkarlıq emalatxanaları və yaşayış evləri bu gündən etibarən təkcə xalqımızın deyil, bəşəriyyətin mədəni irsi hesab edilir".

R.Əliyev bildirib ki, buna qədər Azərbaycandan bu siyahıya Bakı şəhərinin tarixi incisi olan "İçərişəhər" Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu, Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi, Qız Qalası və Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğu daxil edilib. Bundan əlavə, müvəqqəti siyahıya Azərbaycandan ümumilikdə 22, o cümlədən, 5 təbii və 17 mədəni abidə daxil edilib: "Bütün bunlar Azərbaycan xalqının ümumbəşər mədəniyyətinə verdiyi töhfələrin beynəlxalq miqyasda bir daha etirafıdır. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə əldə etdiyi növbəti uğurdur. Azərbaycanla UNESCO arasındakı əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf edərək belə yüksək səviyyəyə çatdırılması və bu əməkdaşlığın davam etdirilməsi imkan verəcək ki, xalqımıza məxsus, böyük əhəmiyyət daşıyan digər tarixi, maddi və mədəniyyət abidələrinin də UNESCO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları Siyahısına salınması məqsədi ilə aparılan işlər uğurla nəticələnsin".

Deputat Sahibə Qafarova da UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin Bakıda keçirilən 43-cü sessiyası çərçivəsində Xan sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzinin Dünya İrs Siyahısına salınmasını Azərbaycan mədəniyyətinin növbəti böyük uğuru və qələbəsi kimi qiymətləndirib: "UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasının Bakıda keçirilməsi heç də təsadüfi deyil. Azərbaycan son illər ərzində UNESCO ilə bağlı böyük işlər görüb. Bu tədbirin ölkəmizdə keçirilməsi Azərbaycanın dünya mədəniyyətinə verdiyi dəyərdir. Bütün dünyada bilinir ki, Azərbaycan mədəniyyətə böyük qiymət verir. Təbii ki, burada Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, UNESCO və İSESCO-nun xöşməramlı səfiri Mehriban Əliyevanın çox böyük əməyi var. Mehriban xanımın təşəbbüsləri və dəstəyi ilə həyata keçirilən silsilə tədbirlərin nəticəsidir ki, Azərbaycan mədəniyyətinin inciləri UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilir. Şəki şəhəri İçərişəhər və Qobustandan sonra Azərbaycanın Ümumdünya İrs Siyahısına salınan üçüncü mədəni irs məkanı oldu. Eyni zamanda, indiyə qədər "Azərbaycanın xalçası" sənəti, muğam sənəti, aşıq sənəti və Novruz bayramı da UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilib".

Deputat vurğulayıb ki, Şəki Azərbaycan mədəniyyətinin mühüm bir hissəsidir: "Təsadüfi deyil ki, Azərbaycana gələn çoxsaylı turistlərin yolu mütləq Şəkiyə də düşür. Xan sarayı, Karvansaray və digər tarixi məkanlar Azərbaycan mədəniyyətinin gözəl incilərindəndir. Eyni zamanda, Şəki xanlığı Azərbaycan tarixində, ölkəmizin mədəni tarixinin formalaşmasında mühüm bir yer tutur. Mən deyərdim ki, Şəkinin tarixi mərkəzi Azərbaycan mədəniyyətinin mərkəzlərindən biridir. Belə bir tarixi mərkəzin Dünya İrs Siyahısına salınması UNESCO və təşkilata üzv dövlətlər tərəfindən Azərbaycana göstərilən hörmətin, ölkəmizə verilən dəyərin bariz nümunəsidir. Azərbaycanın mədəni irsin qorunması istiqamətində gördüyü bu işlər və eyni zamanda, mədəni irsinə bağlılığı beynəlxalq aləm tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir".

S.Qafarova əlavə edib ki, Azərbaycan mədəniyyəti bu yolla dünyada tanınır, təbliğ olunur: "Bu hadisə dünyanın mədəni-turizm xəritəsində Azərbaycanın mövqeyini xeyli gücləndirəcək. Bu baxımdan Şəki Xan sarayının və Şəkinin tarixi mərkəzinin Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsi Azərbaycanın UNESCO ilə bağlı fəaliyyətində növbəti böyük qələbəsidir".

C.ABASOV

525-ci qəzet.- 2019.- 10 iyul. S. 5.