Akademiyada ədəbiyyatdan - akademizmə
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti,
Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsinin sədri, akademik
Azərbaycan akademik elmi mühitində "Ədəbiyyatşünaslıq plyus" Yaradıcılıq
Birliyinin yaranması və fəaliyyəti ədəbiyyatşünas alimlərin
bədii yaradıcılığını
da ədəbi mühitin diqqət mərkəzinə çəkməyə,
onlardan ayrıca bəhs etməyə şərait yaratmışdır.
Artıq üçüncü
kitabı nəşr olunan "Plyus bədii yaradıcılıq"
almanaxında toplanan şeirlər və bədii nəsr nümunələri elmi-ədəbi
mühitin ədəbiyyatçı
elm adamlarının bədii
yaradıcılığını daha aydın surətdə təsəvvür
etməsinə imkan verir. Bu il
altıncısı keçirilən
"Fizika və lirika" konfranslarında
irəli sürülən
elmi ideyalar və tezislər, "Ədəbiyyatşünaslıq plyus" şairlərinin
bədii yaradıcılıqlarının
özünəməxsus mahiyyətini
dərk və şərh etməyə işıq salır. Elmi konfransları ardıcıl
olaraq müşayiət
edən "Qoşa qanad" layihəsi elmi id-rakla bədii
düşüncənin sintezi
və vəhdətini
daha əyani şəkildə nəzərə
çarpdırmağa xidmət
edir. Beləliklə,
əvvəlki illərin
almanaxında yazdığımız
kimi, "Qoşa qanad" və "Plyus bədii yaradıcılıq" almanaxları
"Fizika və lirika"nın təcrübi
istiqaməti, əksinə,
"Fizika və lirika" konfransları isə "Qoşa qanad" layihəsinin nəzəriyyəsi funksiyasını
həyata keçirmişdir.
Beynəlxalq səviyyədə keçirilmiş
"Fizika və lirika: dünya təcrübəsi, elmin və ədəbiyyatın
reallıqları" konfransı
(14-16 noyabr 2018 - Bakı,
Şamaxı), (22-23 noyabr
2018 - Dubna) "Plyus bədii yaradıcılıq"
anlayışının böyük
elmin probleminə çevrildiyini əyani surətdə nümayiş
etdirir. Xüsusən,
bu beynəlxalq elmi konfransın Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının
Mərkəzi Elmi Kitabxanasında və Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında keçirilən
müzakirələrdən sonra Rusiyanın Dubna şəhərindəki
Beynəlxalq Nüvə
Tədqiqatları İnstitutunda
yekun iclası ilə tamamlanması məsələyə baxışın
genişliyini, dərinliyini,
əhəmiyyətini qabarıq
surətdə nəzərə
çarpdırır. Atom fizikası
ilə məşğul
olan alimlərin bədii yaradıcılığa
göstərdikləri qeyri-adi
maraq, fizik akademiklərin sanballı şeir kitabları "Fizika və lirika" münasibətlərinin
"Qoşa qanad"ın
hər iki qanadı üçün
aktual və əhəmiyyətli olduğunu
diqqət mərkəzinə
çəkir.
Çap olunan "Qoşa qanad" və "Plyus bədii yaradıcılıq" almanaxları,
habelə "Fizika və lirika" mövzusunda keçirilmiş
beynəlxalq elmi konfransın çap edilmiş materialları elmlə ədəbiyyatın
qarşılıqlı əlaqələri
haqqında aşağıdakı
bir sıra ümumiləşdirilmiş mülahizələr
söyləməyə imkan
verir.
* "Qoşa qanad" elmi və bədii fantaziyanın qarşılıqlı
surətdə iştira-kı
ilə yaradılmış
tədqiqat və ədəbiyyat olub, sadəcə ixtisas sahibləri olan mütəxəssislər və
yaradıcı qüvvələr
üçün deyil,
geniş mənada həm ədəbiyyat, həm də elmin inkişafı üçün yeni və faydalı olan bir baxışdır.
* Elm faktorunun iştirak etdiyi ədəbiyyat akademik idrakla bədii təfəkkürün, yaradıcı
istedadın sintezi və vəhdətindən
yaranmış elmyönlü
intellektual ədəbiyyatdır.
* Elmyönlü ədəbiyyat-intellektual tipli
fərqli bədii yaradıcılıqdır.
İntellektual ədəbiyyat Azərbaycan akademik ədəbiyyatının aparıcı
istiqamətini müəyyən
edir.
* Azərbaycan akademik ədəbiyyatı
"Fizika və lirika" konfranslarının
nəzəri tezislərinin
və "Qoşa qanad" layihəsinin işığında meydana
çıxmaqda olan yeni tipli ədəbiyyatdır.
* Azərbaycan akademik ədəbiyyatı
yeni yaranmaqda olan akademizm ədəbi cərəyanların
simasını müəyyən
edir.
* Akademik ədəbiyyatın yaranması
və inkişafında
"Qoşa qanad"
və "Plyus bədii yaradıcılıq"
ədəbi almanaxlarının
mühüm rolu vardır.
* Akademik ədəbiyyat artıq özünün ədəbi
cərəyanını yaratmaqdadır
- "Akademizm"!
* Akademizm ədəbi cərəyanının
əsas yaranma və inkişaf mərkəzi Nizami Gəncəvi adına
Ədəbiyyat İnstitutunda
2016-cı ildən fəaliyyət
göstərən "Ədəbiyyatşünaslıq
plyus" Yaradıcılıq
Birliyidir. Bu yaradıcılıq
Birliyi xətti ilə keçirilən tədbirlər, aparılan
müzakirələr, nəşr
edilən almanaxlar və məqalələr Akademizm cərəyanının
hərəkətverici qüvvəsidir.
* "Qoşa qanad" və "Plyus bədii yaradıcılıq" ədəbi
almanaxları, yaxud poeziya və nəsr antologiyaları Azərbaycan akademik ədəbiyyatının real mənzərəsini
əks etdirən güzgü, təkamül
proseslərini təsəvvür
etməyə imkan yaradan barometr, inkişaf istiqamətlərini
müəyyən edən,
proqnozlaşdıran bələdçidir.
"Fizika və lirika" konfranslarında mövzu ilə əlaqədar səsləndirilən məruzələr
xüsusən, akademik
İsa Həbibbəylinin
"Qoşa qanad"
və "Plyus bədii yaradıcılıq"
ədəbi almanaxlarında
çap etdirdiyi müqəddimələr və
konfranslardakı məruzələri
Azərbaycan akademik ədəbiyyatın manifesti
funksiyasını həyata
keçirir.
"Fizika və lirika: dünya təcrübəsi,
ədəbiyyatın və
elmin reallıqları"
mövzusunda 2018-ci ildə
Bakıda başlanan, Şamaxı-Astrofizika Rəsədxanasında
davam etdirilən, Dubna şəhərindəki
(Rusiya) Beynəlxalq Nüvə Tədqiqatları
İnstitutunda başa
çatdırılan beynəlxalq
elmi konfransın kitab halında çap olunmuş materialları ümumiyyətlə
elmyönlü intellektual
ədəbiyyatın, xüsusən
də Azərbaycan akademik ədəbiyyatının
elmi-nəzəri dərsləridir.
Azərbaycan akademik ədəbiyyatı - çoxəsrlik
ənənəvi ədəbiyyatın
ağıla, məntiqi
təfəkkürə, rasional
düşüncəyə üstünlük verdiyi məqamlar üzərində
yaranıb, həmin istiqaməti yaradıcı
şəkildə inkişaf
etdirərək daha da zənginləşdirən,
sistemli bir istiqamətə çevirən
intellektual ədəbiyyatdır. İntellektual ədəbiyyat idrakla
ilhamın mübarizəsində
ilhamın üstün
gəldiyi, ağırlıq
təşkil etdiyi ədəbiyyatdır.
"Kitabi-Dədə
Qorqud" şeirləri
və xalq şairi Rəsul Rzanın məşhur
"Rənglər" şeir
silsiləsi yeni dövr Azərbaycan intellektual ədəbiyyatı
üçün ədəbiyyat
örnəkləridir.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat
İnstitutu tərəfindən
ardıcıl olaraq
"Fizika və lirika" konfranslarının
təşkil edilməsi,
"Qoşa qanad"
layihələrinin həyata
keçirilməsi AMEA mühitində
yaranan ədəbiyyatın
və bu elmi mühitdə çalışan yaradıcı
qüvvələrin qarşılıqlı
əməkdaşlığı və birliyi əsasında ölkə
üzrə Akademizm adlı bir ədəbi
cərəyanın formalaşdırılmasına
"İlham" verir.
Akademizm - Azərbaycan ədəbi cərəyanlar
ailəsinin yeni və ən gənc üzvü olmağa namizədlər sırasındadır. Heç şübhəsiz, formalaşma
prosesində olan bu ədəbi cərəyan ölkəmizdə
yeni tipli elmyönlü və intellektual ədəbiyyatın
yaradılması və
inkişaf etdirilməsinə
özünün real töhfələrini
verəcəkdir.
İnanırıq ki, VI "Qoşa
Qanad" layihəsinin,
"Fizika və lirika" konfransının
keçirilməsi, dinləniləcək
məruzələr və
səsləndiriləcək yeni şeirlər Azərbaycan akademik ədəbiyyat məktəbinin
mövcudluğunu, yaxud
da yaranmaq ərəfəsində olduğunu
nümayiş etdirəcəkdir.
Beləliklə, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası mühitində
2014-cü ildən keçirilən
"Fizika və lirika" elmi konfransından sonra akademik ədəbiyyata olan maraq tədricən
Akademizm ədəbi cərəyanına qədər
məsuliyyətli və
gərəkli bir yol keçildiyini nəzərə çarpdıracaqdır. Hesab edirik ki,
Azərbaycan Akademizm ədəbi
cərəyanı özünün
mətbu orqanını, ən azı rübdə bir dəfə çıxan elmi-nəzəri
və ədəbi orqanını təsis etməklə, bu yeni istiqamətdə
yaranıb inkişaf etməkdə olan ədəbiyyatın
genişlənməsinə və daha da yetkinləşməsinə təkan vermiş
olar.