Teatrdan hansımız yazaq?
Öncə onu deyək ki, oxumağa sərlövhəsindən başladığınız
bu yazı həmin sərlövhədəki
suala cavab vermək məqsədi daşımır.
Əksinə, cəmi üç sözdən ibarət olan, arxasında isə dərin mətləblər gizləyən
bu sual vasitəsilə
diqqəti önəmli
bir məsələyə
çəkmək üçündür. Ya da belə deyək,
cavabı birlikdə tapmaq üçün...
***
İyunun
4-də Beynəlxalq Mətbuat
Mərkəzində "İntellekt
Araşdırmalar Mərkəzi"
İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi
Şurasının maliyyə
yardımı ilə həyata keçirdiyi
"Teatr mədəniyyətinin
formalaşması istiqamətində
TV və radio proqramların
hazırlanması" layihəsi
çərçivəsində Dəyirmi masa bu sualı və
onun cavabını bir daha aktuallaşdırmış
oldu. Ən azından içində
biz də olmaqla, teatra məhəbbəti, sevgisi olan ayrı-ayrı
fərdlərin düşüncələrində.
Mədəniyyət Nazirliyinin əməkdaşları,
müxtəlif teatrların
Mətbuat xidmətinin
rəhbərləri, media və
ictimaiyyət nümayəndələrinin
iştirak etdiyi tədbir həm də öz səmimiyyətilə seçilirdi.
Teatrşünas, jurnalist
Xəyalə Rəis,
teatrşünas Elçin
Cəfərov, Mədəniyyət
Nazirliyinin İctimaiyyətlə
əlaqələr və
mətbuatla iş sektorunun müdiri Türkan Cəfərova, Bakı Uşaq Teatrının (BUT) direktoru-bədii
rəhbəri İntiqam
Soltan, Azərbaycan İctimaiyyətlə Əlaqələr
Mütəxəssisləri Assosiasiyasının (APRA) sədri
İlham Məmmədzadə,
İslam Əməkdaşlıq
Təşkilatına üzv
Dövlətlərin Jurnalistləri
Assosiasiyasının sədri
Fazil Abbasov, BUT-un ədəbi hissə müdiri, dramaturq Arzu Soltan, Akademik
Milli Dram Teatrının
mətbuat katibi, yazıçı Cavid Zeynallı, A.Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının mətbuat katibi və "Mədəniyyət" qəzetinin
əməkdaşı Həmidə
Rüstəmova, "Mədəniyyət"
qəzetinin əməkdaşı
Gülcahan Mirməmməd,
jurnalistlər Könül
Aypara, Turan Etibaroğlu, prodüsser Vasif Ayan və
başqalarının çıxış
etdiyi iki saatlıq müzakirədə
konkret mövzudan yayınmamaqla teatrda PR işinin təşkili, mətbuat və ictimaiyyətlə qarşılıqlı
əlaqə, tamaşaçılarda
marağının artırılması
və sair kimi məsələlər
ətrafında da söhbətlər aparıldı.
Biz isə bu yazıda
həmin dəyirmi masada toxunduğumuz
başqa bir mövzudan söz açmaq fikrindəyik. Yenə də qayıdırıq lap başa:
yazının sərlövhəsinə.
***
Gəlin, razılaşaq ki, bu gün Azərbaycanda
teatrla məşğul
olmalı, teatrı cəmiyyətə təqdim
etməli olan teatrşünaslar ya öz yerlərində deyillər, ya da bu işin
öhdəsindən layiqincə
gəlməyi bacarmırlar. 27 dövlət teatrı (üstəgəl, özəl
teatrlar) olan cəmiyyətdə teatrın
təəssübünü çəkən, həqiqətən
yazıları ilə
tamaşaları, teatrların
fəaliyyətini doğru-düzgün
analiz edən, tamaşaçıların zövqünü
yönləndirməyi bacaran
teatrşünasların sayı
bir əlin barmaqlarını keçməyəcək
qədərdir. Hazırda bu
işi öz üzərinə ya ədəbiyyatçılar (filoloqlar)
götürüb, ya da mədəniyyət yazarları - jurnalistlər.
Sözügedən konfransda
Arzu Soltanın çıxışında belə
bir fikir vardı: "Jurnalistikadan
başı çıxmayan
gənclərin çoxu
üz tutur mədəniyyət sahəsinə.
Elə bilirlər ki, mədəniyyətdən yazmaq
asandır. Əslində isə elə jurnalistikanın ən çətin sahələrindən
biri məhz mədəniyyət yazarlığıdır".
Təəssüf ki, fikirdə
qətiyyən yanlışlıq
yoxdur.
Nədənsə, ədəbiyyatçıların və ya mədəniyyət
yazarlarının teatrdan
yazmaqları müəyyən
qisim tərəfindən
heç də birmənalı qarşılanmır. Onlara görə teatrdan ancaq teatrşünas yazmalıdır...
***
Bəs hansı
teatrşünas? Hanı teatrşünas? Bəli, Mədəniyyət
və İncəsənət
Universiteti hər il müəyyən
qədər teatrşünas
hazırlayıb cəmiyyətə
təqdim edir. Bəs görək o ixtisas üçün universitetin yolunu dörd il
yağır edən, sonda göyüzlü (qırmızı da ola bilər) diplomu alıb cibinə qoyan gənclərdən neçəsi
o ali təhsil ocağını həqiqətən
teatrı sevən və anlayan teatrşünas kimi bitirə bilib? Axı onların da bir çoxu vaxtilə ya əlacsızlıqdan o ixtisası
seçiblər, ya da oxuyub bitirənə
qədər cəmiyyətin
teatra münasibətini
görüb, bu və ya digər
səbəblərdən artıq
bu sahədən uzaqlaşıblar. Olan-qalan teatrşünaslar da işsizlik, sosial təminatın olmamağı, teatrlarda uyğun ştatın yoxluğu dərdindən mədəniyyət yazarına,
ya da jurnalistə,
ən yaxşı halda isə mətbuat katibi, ədəbi hissə müdirinə çevrilməyiblərmi?
Bu qədər teatrı və orada işləyən yüzlərlə insanı
cəmi 3-5 teatrşünasın
ümidinə qoymaq nə qədər məntiqlidir?
Filoloqun, ədəbiyyatçının bu sahədən yazmağına xor baxanlar teatrın elə ədəbiyyatdan başladığını bilmirlərmi? Azərbaycanda
teatrın əsasını
qoyanlardan hansı teatrşünas idi, ya da sonralar
belə olsa, bu sahədə hansısa təhsil almışdılarmı?! Teatr hər
zaman ədəbiyyatçıların,
jurnalistlərin diqqət
mərkəzində olmayıbmı?!
Bu cür ritorik suallarımızı istənilən
qədər uzada bilərik. Ritorik deyirik, çünki
hər birinin arxasında gizlənən
həqiqətləri görmək
üçün xüsusi
diqqətə gərək
yoxdur.
***
Sevgi ilk növbədə
şəxsi ambisiyalarını
kənara qoymağı
bacarmaq, eqondan arınmaqdır. Teatrı həqiqətən sevən, onun təəssübünü çəkən
teatrşünasın da
"mən" dərdi
olmamalıdır, zənnimizcə.
Ələlxüsus, göz görə-görə
teatrdan bu dərəcədə uzaqlaşan
cəmiyyətdə.
Bu sahədə yaşanan
laqeydlik hansımıza
sirdir? Mən bilən heç
kimə. İnsanlar ya
teatrda oynanılan tamaşalardan xəbərsizdirlər,
ya da ümumiyyətlə,
teatrın varlığını
belə unudublar.
Əlbəttə, teatr binasının
olduğu yeri belə bilmədən
"Azərbaycanda yaxşı
tamaşa yoxdur, aktyorlar, rejissorlar peşəkar deyil, teatrlar işləmir" kimi absurd fikirlər səsləndirənləri də
unutmamalıyıq. Əgər bunun
səbəbləri sırasında
insanların həyat şərtləri, sosial qayğıların, məişət
ehtiyaclarının başlarını
qatması, internetin onları real dünyadan uzaqlaşdırması varsa,
teatrın özünün
də onlardan uzaq düşməyi var. Teatr yalnız dörd divarın içərisində fəaliyyət
göstərməməlidir. Onun məhsulunu insanlara "satmaq" da lazımdır. Hazırkı zamanda bu işi
mətbuat, xüsusən
teatrdan yazan 3-5 nəfər (teatrşünaslar
yox!) öz üstünə götürüb.
İntiqam Soltan "teatra bircə dəqiqəsini belə ayıran insana ömrümün yarısını verməyə hazıram" - deyir. Çünki bir peşəkar kimi durumun ciddiyyətinin fərqindədir.
Teatrdan hansımız
yazmalıyıq, ya da
hansımız daha yaxşı
yazırıq, bunu biz
bilmirik. Hazırkı vəziyyətdə
bu, o qədər də
önəm daşımır, bəlkə də. Bildiyimiz odur ki, sağlam cəmiyyətin
təməlində məhz teatr mədəniyyəti
dayanır. Biz də gələcəkdə
sağlam cəmiyyət görmək istəyiriksə,
bu gün hər birimiz "əlimizi daşın altına
qoymalı", bir-birimizi deyil,
ortaq məqsədi hədəf seçməliyik.
Axı teatr təkcə bina
deyil, o, hər yerdə
var...
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2019.- 8 iyun.- S.11.