Vazeh irsinə möhtəşəm abidə

KLASSİK ŞAİRİMİZ MİRZƏ ŞƏFİ VAZEHİN "BÜTÜN ƏSƏRLƏRİ" ÜÇCİLDLİK HALINDA "XALQ ƏMANƏTİ" KİMİ TƏQDİM OLUNDU

Xalq Bankın "Xalq Əmanəti" mədəniyyət layihəsi öz oxucularına on səkkizinci dəfə sevinc bəxş etdi. Yeni nəşr XIX əsr görkəmli Azərbaycan şairi, mütəfəkkiri, maarifçi-pedaqoqu Mirzə Şəfi Vazehin bütün yaradıcılığını üç kitabda birləşdirir.

Xalq Bankın bədii qalareyasında şairin bütün irsini-qəzəl, rübai, müxəmməs, məsnəvi janrlarında yazdığı nümunələri özündə cəmləyən üçcildliyin təntənəli təqdimat mərasimi keçirildi. Bu nəşrin işıq üzü görməsi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ciddi və əlamətdar hadisədir; həm də ona görə xüsusilə təqdirəlayiqdir ki, M.Ş.Vazehin əsərlərinin tam toplu halında Azərbaycan, rus və alman dillərində ilk nəşridir.

Gecənin aparıcısı telejurnalist Dilarə Səlim tədbiri giriş sözüylə açaraq mərasimə qatılan qonaqları - yazıçı və alimləri, tərcüməçi və rəssamları, millət vəkillərini, ictimai-mədəni mühitin təmsilçilərini, KİV nümayəndələrini salamlayaraq sözü toplunun tərtibatçısı və ön sözün müəllifi, şair və tərcüməçi Səlim Babullaoğluya verdi. S.Babullaoğlu qeyd etdi ki, kitabda M.Ş.Vazehin poeziyasının həm klassik, həm də müasir tərcümələri öz əksini tapıb. Çapa hazırlanma prosesi 5 ildən çox davam edib və bu müddət ərzində həm tərcümə işlərinin son dərəcə dəqiq təhlili keçirilib,həm də ədəbiyyatşünas-alimlər, tərcüməçilər, redaktorlar, şair və ekspertlərdən ibarət səriştəli komanda araşdırmalar aparıb. Azərbaycan dilinə şeirləri Xəlil Rza, Balaş Azəroğlu, Azad Aslanov, Azad Yaşar, Pünhan Əzimli, Yusif Savalan tərcümə edib. Rus dilinə tərcümə edənlər Naum Qrebnev, Mixail Sinelnikov, Leonid Maltsev, Nicat Məmmədov, eləcə də, F.Kaluqin, V.Luqovski, V.Markov, S.Nadson, İ.Prodan, A.Talıbova, İ. və A.Txorjevskilər, P.Çaykovski, N.Eyfert, P.Yakuboviçdir.

Ekspertlər qrupuna professor Akif Bayram və professor Fəxrəddin Veysəlli daxildir. Vilayət Hacıyev, İlqar Fəhmi və Orxan Aras layihənin məsləhətçiləri kimi nəşrin hazırlanmasında yaxından iştirak ediblər.

Redaktor və korrektorlar - Azərbaycan versiyası üzrə Şəhla Tahirqızı, rus versiyası üzrə Alina Talıbova, alman versiyası üzrə Yusif Savalandır.

Kitabın nəfis tərtibatı rəssam Nüsrət Süleymanoğluya, qədim Şərq üslubunda zərif dizaynı isə Tərlan Qorçuya məxsusdur.

Tədbirin qonaqları sırasında görkəmli rus şairi və tərcüməçisi Mixail Sinelnikov da vardı. O, oxucularımıza Azərbaycan poeziyasının, xüsusilə Xaqani Şirvaninin qəzəllərinin tərcüməçisi kimi yaxşı tanışdır. Digər bir qonaq - şair və tərcüməçi Orxan Aras Almaniyanın kitabxanaları ilə əlaqələr yaradaraq nəşrlə bağlı materialları toplayıb, M.Ş.Vazehin qədim alman əlifbasında olan şeirlərini müasir alman dilinə çevirib. Kitabda şairin alman dilinə çevrilmiş 20 şeiri ilk dəfə işıq üzü görür.

AMEA-nın vitse-prezidenti, millət vəkili, akademik İsa Həbibbəyli Azərbaycan milli mədəniyyətinə və elminə dəyərli töhfəsi üçün Xalq Banka təşəkkürünü bildirdi və qeyd etdi ki, üçcildliyin nəşri ölkənin mədəni həyatında bir çox aspektlər üzrə, ən əvvəl Mirzə Şəfi Vazehin yaradıcılığıyla bağlı elmi və ədəbi araşdırmaların miqyasına görə olduqca vacib hadisədir. Akademik üçcildliyin tərtibatının və poliqrafiya həllinin yüksək səviyyədə olduğunu vurğuladı. "Xalq Əmanəti" layihəsinin digər Azərbaycan bankları, sahibkarlar və mesenatlar üçün bəhrələnmək baxımından gözəl nümunə olduğunu deyən İsa Həbibbəyli Xalq Bankın öz xalqının mədəni irsinin təbliğ və inkişafı istiqamətindəki fəaliyyətini yüksək qiymətləndirdi. Akademik təəssüflə bildirdi ki, Mirzə Şəfi Vazehin həyatının və yaradıcı irsinin bir çox səhifələri indiyədək ədəbiyyatşünas-alimlər və oxucular üçün qaranlıq qalıb. Tərcüməçilərin məhsuldar işini xüsusi vurğulayan İsa Həbibbəyli onların fəaliyyətini milli mədəniyyətə əsl xidmət, kitabı isə yüksək peşəkarlıqla hazırlanmış sanballı nəşr adlandırdı. Onun fikrincə, bu fundamental üçcildlik, xalq yaradıcılığından ustalıqla bəhrələnmiş, Azərbaycan klassik ədəbiyyatından müasir poeziyaya keçidi təcəssüm etdirən Mirzə Şəfi Vazeh yaradıcılığının sonrakı tədqiqatçıları üçün güclü təkan rolunu oynayacaq.

Qeyd edək ki, qonaqların çıxışları arasında tədbirin aparıcısı, telejurnalist Dilarə Səlim özünəməxsus aydın, ifadəli diksiyası ilə M.Ş.Vazehin şeirlərini Azərbaycan, rus və alman dillərində səsləndirirdi.

Poeziyanı bir dildən başqa bir dilə tərcümə etmək və ilk mənbənin sehrini, magiyasını qoruyub saxlaya bilmək hədsiz çətindir. Əminliklə demək olar ki, M.İ.Sinelnikov bu işin öhdəsindən məharətlə gəlib. Bakıya dəvəti də o, böyük sevinclə qarşılayıb. M.Sinelnikov mərasimdəki çıxışında diqqətə çatdırdı ki, bu əsərləri üçcildlikdə birləşdirmək, Vazehin yaradıcılığının tam toplusunu yaratmaq və nəşr etməkson dərəcə işıqlı ideya və möhtəşəm bir işdir.

"Mirzə Şəfi Vazehin yaradıcılığı və şəxsiyyəti həm də ona görə bizə dəyərlidir ki, Gəncədə Nizami dövründən üzü bəri azı 7 əsrlik sükutdan sonra daha bir şair meydana çıxdı" - bu fikri millət vəkili, akademik Nizami Cəfərov səsləndirdi. Akademik daha sonra əlavə etdi ki, X1X əsrin birinci yarısının poeziyası, ədəbi fikri və maarifçiliyi mistik duman qatına bürünüb: "Uzun illər ədəbiyyatşünaslar arasında "Bodenştedtin sandığı" ifadəsi məşhur idi. Vazehin sirrini açmaq üçün o sandığın açılacağını səbirsizliklə gözləyirdik. Amma sonra məlum oldu ki, həmin sandıqdan heç əsər-əlamət yox imiş. Bununla belə, mən hesab edirəm ki, həmin sandıq üç dildə şairin bütün irsinin toplandığı bu unikal üçcildliyin nəşriylə açıldı, Vazeh və Bodenştedtlə bağlı olan bütün qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirildi. Yaradıcı kollektiv vicdanla işləyib, şairin şəxsiyyətinin və yaradıcılığının böyük miqyasına şahidlik edən yüksək səviyyəli iş ortaya qoyub".

Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, millət vəkili, akademik Rafael Hüseynov çıxışında vurğuladı ki, hər hansı kitabın nəşri milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq bütün oxuculara bayram əhval-ruhiyyəsi yaşadır: "Əgər kitab dəyərli, faydalı və maraqlıdırsa, ikiqat bayram sevinci olur. Bu mənada bu kitab Azərbaycan xalqına əsl bayram hədiyyəsidir. Bu vətənpərvər fəaliyyət xalqa, xalqın mənəviyyatına, elminə, ədəbiyyatına, incəsənətinə olan xidmətdir. Məhz mənəvi dəyərlərə xidmətinə görə bu layihə çərçivəsində işıq üzü görən hər bir nəşr ölkənin mədəni və ictimai həyatının əlamətdar hadisəsinə çevrilir". "Xalq Əmanəti" layihəsində buraxılmış kitabların poliqrafiya və kitab nəşrində ən yüksək dünya standartlarına cavab verdiyini vurğulayan akademik buna görə də dərin minnətdarlığını ifadə etdi. R.Hüseynov Vazehin yaradıcılığının Azərbaycan və dünya ədəbiyyatındakı yeri barədə söz açaraq, fikirlərini mərasim iştirakçıları ilə paylaşdı.

"Mirzə Şəfi Vazehin şeirləri əcnəbi dillərə, o cümlədən, rus dilinə tərcümə edildikdən sonra Lev Tolstoy bu şeirləri oxuyub bəyənir və Fetə məktub yazaraq həmin azərbaycanlı şairi mütaliə etməsini məsləhət görür" - çıxışının əvvəlində bu maraqlı məqamı diqqətə çatdıran Folklor İnstitutunun direktoru, akademik Muxtar İmanov qeyd etdi ki, Vazeh özü Bodenştedtə əlyazmalarını verib, həmin əlyazmalarda digər klassik şairlərin də şeirləri olub: "Unutmaq olmaz ki, Vazeh həm də pedaqoq və ədəbiyyat dərsliyinin müəllifiydi. Bəllidir ki, dərsliklərdə xalqın folklorunun əks olunması da vacibdir. Vazeh isə şifahi xalq ədəbiyyatını dərindən bilirdi. Ona görə Vazehin yaradıcılığında qoşma və başqa xalq şeiri janrında yazılmış şeirlərə də rast gəlirik".

Akademik Muxtar İmanov da çıxışının sonunda nəşrin yaradıcı qrupuna minnətdarlığını bildirdi və vurğuladı ki, bu yüksək səviyyədə hazırlanmış üçcildlik Vazeh yaradıcılığının tədqiqi üçün zəngin qaynaqdır.

Şair-tərcüməçi Orxan Aras dedi ki, Vazehin şeirləri onun qəlbində çox doğma, işıqlı duyğular oyadıb. Şairin yaradıcılığıyla bağlı araşdırmalarından danışan O.Aras şeirlərdəki melodikliyə, düşüncə dərinliyinə və lirizmə diqqət çəkdi. O, Vazehin Avropadakı məşhurluğundan soraq verən maraqlı epizodlar da danışdı.

Üçcildliyin ekspertlərindən biri olanprofessor Fəxrəddin Veysəlli Vazeh yaradıcılığının davamlı tədqiqatına ehtiyac olduğunu söylədi. O vurğuladı ki, Almaniyada olarkən Bodenştedtin ev muzeyini ziyarət edib: "Orada öyrəndim ki, Vazeh həqiqətən ona şeirlər dəftərini bağışlayıb. Bodenştedt vəsiyyət edib ki, onun ölümündən yüz il sonra arxivi açılsın və əlyazmalar çap edilsin. 1974-cü ildə arxiv açılıb, amma Vazehin əlyazmaları orada olmayıb..."

F.Veysəlli dedi ki, təqdim olunan nəşr Vazeh irsinin daha dərindən öyrənilməsinə imkan yaradacaq böyük bir addımdır: "Bu üçcildliyi Mirzə Şəfi Vazeh irsinə möhtəşəm abidə kimi qiymətləndirmək olar".

Cavid QƏDİR

525-ci qəzet.- 2019.- 29 iyun.- S.17.