İlk Güneldən Günel Anarqızına

Qadın yaradılışdan qorumaq, hifz etmək missiyasını öz üzərinə götürüb. Analıq instinkti - deyilən anlayış da mahiyyətcə budur elə. Tarix kitablarından oxuyuruq ki, hələ ibtidai icma quruluşundan belə imiş, qadın odu-ocağı, istiliyi qoruyurmuş. İcmalar, quruluşlar, sivilizasiyalar bir-birini dəyişib, insan xisləti, qadın xarakteri isə elə həminkidir. İntəhası hər kəsdə bu xasiyyət bir cür ifadə olunur.

Yazıçı-publisist Günel Anarqızının kitablarını oxuduqca, gördüyü işləri göz önündən keçirdikcə, ictimai fəaliyyətinə nəzər saldıqca nədənsə qadına aid olan bu "qədim" xasiyyət haqqında düşünürəm. Günel Anarqızı imzasıyla ortaya çıxan işlərin hər birində milli-mənəvi dəyərlərə sadiqlik açıq-aydın nəzərə çarpır. Həmçinin, sakit, pafossuz millət təəssübkeşliyi, var olanı qorumaq, bizim olana sahib çıxmaq duyğusu... Və bütün bu sadaladığım keyfiyyətlər həm ailədən, gendən gəlir, həm də müasir, gənc bir qadının özünəməxsusluğunu göstərir.

Günel Anarqızı Azərbaycanda ilk Güneldir. Yazıçı Anar "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanı ilə bağlı esselər, film ssenarisi üzərində işləyəndə bu adı düşünüb və qızına verib. Bir anlıq adaşı olmayan balaca bir qızcığazı düşünürəm və indi artıq tanınmış, populyar bir xanım yazıçını... Əslində, bütün nailiyyətlər elə ilk Güneldən Günel Anarqızına aparan, bitib-tükənməyən yolu təşkil edir.

Amma hər şeyin başlanğıcı olduğu kimi, bu yolun da əvvəli var. Ümumiyyətlə, hər bir yaradıcı adamın, xüsusən yazıçının bütün fəaliyyəti boyu ən çox qarşılaşdığı suallardan biri də budur: Yazmağa nə zaman başlamısız, necə oldu yazmağa başladız? Yəqin ki, Günel Anarqızına da bu cür suallar çox verilib. Və bəlkə Günel özü də bilmir ki, bu sualın cavabını illər öncə Anar verib. 1981-ci ildə yüz gün içərisində atası, böyük şairimiz Rəsul Rzanın və anası unudulmaz şairə Nigar Rəfibəylinin itkisindən sonra "Sizsiz" xatirə romanında Anar yazırdı:

"...mən bu on yaşlı qızın həssaslığına mat qalırdım. Mən tez-tez susuram, fikirli oluram, öz içimə çəkilirəm. Heç vaxt mənə mane olmur. Fikirlərimdən ayırmır. Amma o günlər dalğınlaşan kimi, keçmişin səhnələrini xəyalımda görən kimi Günel hansı daxili duyumlasa mənim İçəri dünyamı görür, yanıma gəlir, məni qucaqlayır, oxşayırdı.

- Ata, - deyirdi, - babayla, nənə düşdü yadına, hə?

- Hə, qızım, onlar düşdü yadıma, sənin babanla nənən".

Yazıçılığın təməli ağrıdı, bir də müşahidə qabiliyyəti. Və belə çıxır ki, Günel atasının ağrısını uşaq həssaslığı ilə duyub və yazıçılığının da təməli elə o zaman qoyulub. Təsadüfi deyil ki, illər keçəndən sonra Günelin ilk qələm təcrübələri məhz o illərə aid xatirələrini, müşahidələrini əks etdirdi. "Şuşam" hekayəsi, "Ataya" hekayəsi buna misal ola bilər. Eyni zamanda, onun "Qarabağ" hekayələri həqiqətlərimizin dünyaya çatdırılmasında da rol oynayıb. Bakıda Azərbaycan və rus dillərində, habelə Türkiyədə, Macarstanda, Avropanın nüfuzlu nəşriyyatlarında işıq üzü görüb. Rus, ingilis, fransız, alman, polyak və s. dillərə çevrilib. Avropanın müxtəlif şəhərlərində təqdimatları keçirilib.

Adətən söyləyirlər ki, yazıçı özünü yazır. Amma qələm adamının üstün və qeyri-adi keyfiyyəti başqalarını anlamaq bacarığıdır. Günelin yaradıcılığında da orijinal cəhət onun özünü başqasının yerinə qoya bilməsidir. Məsələn, o, bir ağacın da, qoca Balaş dayının da, yazıçı Səidin də, məkan olaraq Qarabağın da duyğularını eyni uğurla qələmə ala bilib. Yaxud da qızlarına - Dənizə və Sezenə həsr etdiyi Dənselin nağıllarında uşaq düşüncələrini də maraqlı şəkildə təsvir edib. Bu nağıllar da böyük uğur qazanıb, Türkiyədə Günelin özünün çəkdiyi illüstrasiyalarla çap olunub, imza günü keçirilib.

Başqalarını anlamaq, ən fərqli insanların dünyasına "baş çəkmək" xüsusiyyətini Günelin "Seçilənlər" kitabında da görə bilirik. Bu kitaba ön söz yazdığım üçün indi burda ətraflı söz açmaq istəmirəm, amma bir onu qeyd etmək istəyirəm ki, "Seçilənlər" müəllifin çoxşaxəli erudisiyasını, intellektini göstərən maraqlı, bitkin bir əsərdir. Burada öz sahəsində seçilən müxtəlif şəxsiyyətlərlə müsahibələr yer alıb, amma həm də müəllifin rəssamlıq, musiqi, ədəbiyyat sahəsinə aid orijinal fikirləri, zövqü özünü göstərir.

Zövq məsələsindən danışmışkən bir məqamı xüsusi vurğulamalıyam. Təxminən 2000-ci illərin əvvəllərində mətbuata yeni dərgi gəldi, "El" jurnalı. Bu jurnalda ilk olaraq diqqəti çəkən məhz yüksək zövq və orijinallıq idi. Həmin dərginin səhifələrindən boylanan məhz Günelin qeyri-adi yanaşmaları idi, çünki dərginin redaktoru o idi. Sonralar bu dərgiçiliyi o, "Pəncərə", "Ölkəm" jurnalları ilə davam elədi və eyni zövq burada da nəzərə çarpırdı. Günelin zövqündən danışanda musiqişünas-alim, AMEA-nın həqiqi üzvü, professor Zemfira Səfərova, yəni Günelin anasının "Ardı yaşanılır" xatirələr kitabı yadıma düşür. Orada Zemfira xanım qızının Parisə səfərini öz həyatının əlamətdar hadisəsi kimi yazır. O yazır ki, Günel zövqlü qızdı və Parisə, dünyanın gözəllik paytaxtına səfəri çox mühümdü. Görünür, məhz Zemfira xanımın qızına bu cür münasibəti, onun Qadın kimi yetişməsi üçün zəhməti öz bəhrəsini verib. Eyni zamanda, Günelin özünün müasirliyi, XXI əsrin adamı olması da vurğulanmalı məqamdı. Çağdaş zaman qələm adamından orijinal təqdimat gözləyir. Sadəcə yazmaq yox, həm də bunu oxucuya necə təqdim etmək məsələsi önəmlidir. Zənnimcə, bu sahədə öz əsərlərini belə orijinal təqdim edən ikinci bir yazıçı yoxdur ölkəmizdə. Günel müxtəlif sənətlərin, musiqinin, rəssamlığın, ədəbiyyatın sintezi ilə son dərəcə qeyri-adi layihələr edir və bu cür təqdimat ədəbiyyatın təbliğinə xidmət göstərir. Onun əsərlərinin sevilən aktyorlar tərəfindən səsləndirilmiş audio versiyaları xeyli populyarlaşıb, Xalq artisti Fəxrəddin Manafovun səsləndirdiyi "Ataya" hekayəsi isə internet mediada dinlənilmə sayına görə rekordları aşıb.

Bugünlərdə Xalq yazıçısı Anarın Dillər Universitetində tələbələrlə görüşü oldu və gənclərin sualları içərisində Təhminə haqqında fikirlər, suallar üstünlük təşkil edirdi. Məncə, bütün bu illər ərzində Anar müəllimə ən çox ünvanlanan suallardan biri də budur ki, nə deməkdi Altıncı mərtəbə, beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi ola bilərmi? O da cavab verir ki, ola bilər, Təhminədir Altıncı mərtəbə. O mərtəbəyə yalnız Təhminə qalxa bilib. Elə həmin görüşdə tələbələrə Günelin "Altıncı" povestini oxumağı məsləhət gördüm və özüm təkrar bu əsərə nəzər salanda anladım ki, altıncı mərtəbə təkcə Təhminə deyil, həm də Güneldi. Çünki o, Təhminəylə bərabər ora qalxıb, onu anlamağa çalışıb və gözəl bir əsər yazıb, əslində, öz Təhminəsini yaradıb.

Bu gün Günel Anarqızı öz yaradıcılığı ilə yanaşı, həm də ictimai işləri ilə seçilir. Bakının ən böyük kitab mağazasının - Bakı Kitab Mərkəzinin rəhbəri kimi gördüyü işlərlə şəhərimizin mənəvi həyatını zənginləşdirir. Bu cür müasir, qeyri-adi dərəcədə gözəl, zəngin bir kitab mərkəzinin şəhərimizdə tikilməsi, istifadəyə verilməsi dövlətin ədəbiyyata, kitaba münasibətinin, yeni gələn gənclərin yetişməsi üçün əməyini əsirgəməməsinin göstəricisidir. Günel Anarqızı kimi ziyalı bir xanımın bu mərkəzə rəhbərlik etməsi isə başqa bir üstünlükdür. Yazı boyu vurğuladığım zövq, qeyri-adi peşəkarlıq mərkəzin fəaliyyətində, burda keçirilən tədbirlərin səviyyəsində də özünü göstərir. Və elə bu ədəbiyyata, kitaba münasibət, gerçək sənətin təbliğatı üçün çabalar da Günelin nəslindən gələn mübarizədir. Rəsul Rzanın, Nigar xanım Rəfibəylinin, Anarın, Zemfira Səfərovanın yolunun davamıdır. Və sevindirici haldır ki, bu gün Günelin qızı Dəniz də müasir texnologiyalardan, sosial şəbəkələrdən istifadə edərək çağdaş formada bu maarifləndirmə işini davam etdirir, gənc analara öz məsləhətlərini verir, onlarla görüşür, bölüşür. Və elə Dənizin fəaliyyəti də anasının yaradıcılığının davamı kimi qavranır.

Bu gün Günel Anarqızının doğum günüdür. Esse boyu sadaladığım bütün bu işləri, fərqli orijinal layihələri düşünəndə adama elə gəlir ki, bunlara ömür yetməz. Amma reallıq budur ki, onları edən, bunlara imza atan gənc bir xanımdır. Və bu mənada bizim hər birimizin haqqı var ki, ondan bu yazıların, dərgilərin, layihələrin davamını istəyək, davamını gözləyək. Elə bu DAVAM arzusu isə Günel xanımı təbrik edir, yeni yaşında uğurlar diləyirəm.

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2019.- 6 mart.- S.7.