D vitamini
çatmayanda...
Körpələrdə, uşaqlarda D vitamininin doğru miqdarda və zamanında alınması çox vacibdir.
D vitamininin sümük
quruluşunun inkişafında
xüsusi rolu var. Körpələr və 5
yaşına kimi uşaqlar üçün
D vitamini ayrı bir əhəmiyyət daşıyır. Vitamin qanda
mineralların, kalsiumun,
fosforun səviyyəsini
artırır və onların sümük toxumalarına ötürülməsini
təmin edir. Bu vitaminin çatışmazlığı
isə uşaqlarda raxit xəstəliyinin yaranmasına səbəb olur.
D vitamini orqanizmə iki yolla daxil
olur
Həkim-pediatr Leyli Quliyeva deyir ki, raxit
xəstəliyinin əmələ
gəlməsində əsas
etiol amil südəmər uşağın
D vitamininə olan gündəlik tələbatının
ödənilməməsidir. Bu tələbat uşağın
yaşından, qulluqdan,
qidalanma növündən,
günəş şüalarından,
mövsümdən, iqlimdən
asılı olaraq müxtəlif olur. Yaxşı inkişaf edən, ana südü ilə qidalanan, düzgün qulluq olunan uşaqların
D vitamininə tələbatı
gündəlik olaraq
100-400, yarımçıq doğulmuşların 800-2000 BV, süni qidalananlarınki isə 1000 BV-dir. Ancaq tez-tez xəstələnən,
tez boy atan, müxtəlif mədə-bağırsaq
pozğunluqları olan,
tünd dərili uşaqların D vitamininə
olan tələbatı
çoxdur: "Raxitin
patalogiyasını bilmək
üçün birinci
növbədə orqanizmdə
D vitamini mübadiləsini
bilmək lazımdır.
D vitamini orqanizmə
iki yolla daxil olur. Ultrabənövşəyi şüaların təsirindən əmələ
gələn endogen D3 provitamini.
Qida ilə daxil olan D2 və ya D3 vitamini".
D vitamini saçan günəş şüaları
Həkimin sözlərinə görə,
D vitamininin diş və sümüklərin
inkişafında rolu çox böyükdür. Bu vitamin sümükləri qüvvətləndirir
və möhkəmləndirir,
normal böyüməsini, minerallaşmasını
təmin edir. D vitamini orqanizmə
günəş şüaları
vasitəsilə də
daxil olur. Bu vitamin dəridə günəş şüaları
təsiri altında provitaminlərdən əmələ
gəlir. Günəş şüasının defisiti
məlum olduğu kimi, endogen D vitamininin 90 faizi dəridə sintez olur. Bunun üçün dalğa uzunluğu 290-315 mm olan ultrabənövşəyi şüaların
dəriyə çatması
lazımdır. 1,5
yaşlı uşağın
əllərinə və
sifətinə 1-2 saatlıq
günəş şüasının
toxunması nəticəsində
əmələ gələn
D vitamini bir həftəyə kifayət
edir. D vitamini həmçinin, pendir, yumurta, kərə yağı, süd və digər ağartı məhsulları,
qaraciyər, balıq,
balıq yağında
da mövcuddur: "Bu
səbəbdən də
uşaqlara sözügedən
qidalardan vermək məsləhətdir".
Raxit xəstəliyinin klinikası
Pediatrın dediyinə görə, raxit xəstəliyinin klinikasında uşağın
yaşı, prosesin mərhələsi, gedişi,
ağırlıq dərəcəsi
xüsusi rol oynayır. Raxit adətən payızda
və qışda başlayır, kəskinləşir,
yayın axırı isə sağalma baş verir. Raxit başlanğıc mərhələ
adətən uşağın
3-4 ayında büruzə
verir. Xəstəlik
yarımçıq doğulanlarda
hətta bir aylığından özünü
büruzə verməyə
başlayır: "Xəstəliyin
başlanğıc mərhələsində
uşağın əhvalı
dəyişir, narahatlıq,
oyanıqlıq, uca səsə qəfləti yanan işığa qarşı səksənir.
Yuxusu pozulur, gərginləşir.
Tərləmə güclənir. Bu, xüsusilə uşaq ağlayarkən, yeni yuxuya gedən
zaman daha çox müşahidə
edilir. Tər turşumuş iy
verir, dərini qıcıqlandırır, qaşınmaya
səbəb olur.
Uşaq başını balışa
sürtür, ənsədə
tüklər tökülür,
bişməcə əmələ
gəlir. Başlanğıc mərhələdə iki
həftədən 2-3 aya
qədər davam edə bilər. Adətən
isə 1 həftə yarımdan 1 aya qədər davam edir və müalicə
olunmazsa, kəskinləşmə
mərhələsinə keçir".
Çox
tərləmə, zəiflik,
tez yorulma baş verir
L.Quliyeva
bildirib ki, kəskinləşmə mərhələsi
zamanı sinir-əzələ
dəyişiklikləri dərinləşir,
uşaq süstləşir,
az hərəkətli
olur. Fiziki və psiximator
inkişafdan geri qalmağa başlayır.
Çox
tərləmə, zəiflik,
tez yorulma baş verir. Skletdə xüsusilə sümüklərin
inkişaf nahiyəsində
dəyişikliklər müşahidə
olunur. Böyük əmgəyin kənarları
yumşalır. Alın və
gicgah qabarları əmələ gəlir.
Bəzən ağır hallarda
yumşalma o qədər
artır ki, beyin əsası çökür. Diş
gec və anormal çıxır. Müalicə aparılmazsa, xəstəlik
ağırlaşır və
çənə qüsurları
meydana çıxır.
Bu halda əmgəh
sümüyü 2 tərəfə
batır. Aşağı çənə pis inkişaf edir, dişləmə dərinləşir.
Üst damaq hündürləşir,
burun çəpəri
əyilir, dişlərdə
kariyesə meyllik əmələ gəlir.
Döş qəfəsinin deformasiyası
müxtəlif variantlarda
olur. Döş qəfəsi yandan
sıxılır, aşağıdan
genəlir, yuxarıdan
daralır və körpücük sümüyü,
ağır hallarda onurğa sütunu əyilir. Kifoz, skalioz inkişaf
edir.
"Qurbağa qarnı"
Həkim-pediatrın sözlərinə görə,
ağır hallarda yastı pəncəllik inkişaf edir. Çanaq sümüyünün
deformasiyası, onun yastılaşma və daralması müşahidə
olunur. Kəskinləşmə mərhələsində əzələ zəifləyir,
boşalır. Oynaqlar laxlayır
və sallanır.
Bu xəstələr asanlıqla ayaqlarını
boyunlarına keçirə
bilirlər. Qarın əzələlərinin
zəifləməsi nəticəsində
"qurbağa qarnı"
vəziyyəti yaranır.
Statik və lokamator funksiyalar zəifləyir, uşaq başını qaldıra bilmir. Onları qaldırmaq istədikdə
qışqırır. Raxitin ağır dərəcəsində
qaraciyər, mədə-bağırsaq
sistemində funksiya dəyişiklikləri, zülal,
B6, B1, A, B, C vitamininin çatışmazlığı
müşahidə olunur.
Qaraciyər, dalaq böyüyür...
L.Quliyeva qeyd edib ki,
sağalma mərhələsində
xəstənin ümumi
vəziyyəti yaxşılaşır,
nevroloji və vegetativ dəyişikliklər
azalır, statik funksiyalar normallaşır,
yeni şərti reflekslər formalaşır. Lakin əzələ
hopotoniyası və sümük deformasiyaları
uzun müddət qalır. Qanın biokimyəvi göstəriciləri
normal və ya normaya yaxın olur. Qalıq əlamətlərin dövrü 2-3 yaşda qeyd olunur, sümüklərin
deformasiyası, qaraciyərin,
dalağın böyüməsi,
anemiya qalmaqda davam edir. Qalıq əlamətlərin dövrü
yalnız 2-3 dərəcəli
raxitdə müşahidə
edilir.
D vitami uşağa necə verilməli
Pediatr vurğulayıb ki, raxit xəstəliyi vaxtında müalicə olunmadığı təqdirdə
uşaq orqanizmi üçün ağır
fəsadlar verə bilər: "Xəstəliyin
başlanğıc mərhələsində
D vitamini gündə
3000-8000 BV hesabı ilə
4000.000-600.000 BV kurs dozasına
qədər verilir. Şiddətlənmə mərhələsində dozanın miqdarını artırmaq lazımdır.
D vitami preparatı
südlə, sıyıqla
qarışdırılaraq uşağa yemək zamanı verilir. Sağalma mərhələsində müəlicə
ilə yanaşı, gimnastikanın, masajın böyük əhəmiyyəti
var".
S.QARAYEVA
525-ci qəzet.- 2019.- 9 may.- S.16.