YUĞ-un uğurlu "Lənət"i

Sentyabr ayı həm də bütün teatrlarda yeni mövsümün başlaması ilə əlamətdardır. Teatr və konsert müəssisələrinin mövsümə başlaması isə mədəniyyətin, incəsənətin yenidən canlanması deməkdir. Bəzi teatrlar mövsümə köhnə, ənənəvi səhnə əsərləri ilə başladıqları halda, bəziləri yeni premyeralarla tamaşaların görüşünə gəlirlər.

Onlardan biri də YUĞ Dövlət Teatrıdır. Demək olar ki, bütün teatr müəssisələri artıq sentyabrın ortalarından mövsümü açdıqları halda, YUĞ Teatrında hazırlıqlar davam etməkdə idi. Nəhayət, ayın axırında YUĞ da özünü "qaranəfəs çatdırdı".

Beləliklə, sentyabrın 28-i V.Şekspirin "III Riçard" əsərinin motivləri əsasında hazırlanmış "Lənət" tamaşasının premyerası ilə YUĞ Teatrı izləyicilərinə "mərhaba" dedi.

Öncədən öyrəndiyimiz kimi, tamaşa Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi ilə hazırlanmışdı. Elə premyerada da Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev, Nazirliyin İncəsənət şöbəsinin müdiri İsmayıl Hüseynov, Teatr sektorunun müdiri Könül Cəfərova, teatrşünaslar və media nümayəndələri iştirak edirdilər.

Tamaşanın quruluşçu rejissoru Xristo Stoyçev, rejissoru Günay Səttarova, bəstəkarı Əməkdar incəsənət xadimi Sərdar Fərəcov, quruluşçu rəssamı Olqa Boseva, geyim üzrə rəssamı Səadətxan Ramin, rejissor assistenti Günel Səfərovadır. Pyesi Azərbaycan dilinə YUĞ Teatrının aktyoru Xalq artisti Vidadi Həsənov tərcümə edib.

Kollektiv V.Şekspirin "III Riçard" əsərini yeni səhnə redaksiyasında təqdim edib. "Lənət" adı ilə təqdim olunan səhnə əsərində Əməkdar artist Sonaxanım Mikayılova (Marqarita), aktyorlar Vüqar Hacıyev (Riçard), Zümrüd Qasımova (Kraliça Yelizaveta), Elgün Həmidov (Bekingem) və Natəvan Qeybani (Hersoqinya York, Riçardın anası, Kölgə) çıxış edirdilər.

Səhnələşdirmədə lənət mövzusu əsas götürülüb. "Hər bir insan doğulduğu gündən lənətlənib. Bu həyat həqiqətini anlayanda insan faciə qəhrəmanı olur".

Tamaşada süjet xətti vertikal müstəvi üzərində qurulub. Vertikal müstəvi dedikdə pazl oyunu nəzərdə tutulur. Bu o deməkdir ki, hər bir səhnə özü-özülüyündə məzmuna malik olmaqla yanaşı, həm də assosiativ süjet yaradır. Bu səhnələr bir-birindən aktyorların eyni anda etdikləri eyni hərəkətlə ayrılır. Əsərin mərkəzi obrazı olan Riçardın taxt-tac uğrunda əl atmadığı eybəcərlik qalmır. Dünya malına həddindən artıq aludə olan gənc Riçard krallıq uğrunda ən yaxın insanlarını belə qurban verməyə hazırdır. Qardaşını öldürtdürmək, anasının namusunu rüsvayi-cahan eləmək, qardaşı övladlarının həyatıyla oynamaq, onu taxta çıxaran dostunun həyatına son qoymaq onun üçün çox asan bir işdir.

Əvvəllər o, etdiyi bütün hərəkətlərə haqq qazandırmağa çalışır. Həyatının belə olmağına, xarakterindəki naqisliklərə görə hər kəsi, hətta Tanrını da günahlandırır. Çünki onu məhz Tanrı belə yaradıb. Ona görə də onun bu əməllərini sorğulamağa, onu yolundan çəkindirməyə kimsənin haqqı yoxdur. Əgər kimsə buna cəhd edərsə, aqibəti yalnız ölüm ola bilər. Axı Riçard artıq günah işləməyə öyrəşib. Bütün əməllərinə bəraət qazandırmaq üçün isə tez-tez bu fikri işlədir: "Bir dəfə günah edəndən sonra nə fərqi var, ikincini etdin, yoxsa yüzüncünü?" Deməli, çətini əlin günaha bulaşana qədərdir. Riçardın isə yalnız əlləri deyil, bütün ruhu da günah girdabına batıb.

Ancaq əsərin davamında Riçardın daxili təbəddülatları başlayır. O, bu xarakteriylə Tanrı tərəfindən lənətləndiyini anlayır. Lənətlənmək isə faciədən qaça bilməməkdir. Ona görə də başındakı krallıq tacı belə onu məmnun etməyə yetmir. Daxili çürüyən Riçardı heç bir bər-bəzək, cah-cəlal xilas edə bilmir. Anasının, dostunun, qardaşının, qardaşı arvadı və övladlarının, eləcə də neçə-neçə insanların günahları onun çiyinləri üzərindədir. Nə qədər inkar etməyə çalışsa da, bu mənəvi yükün altında gün keçdikcə əzilir, əzildikcə daxilindəki lənətlənmiş ruhun səsini yeni-yeni günahlarla batırmağa çalışır. Bütün bu xaosun içərisindəki tək qurban isə yenə də insan və insanlıqdır.

Səhnə əsəri YUĞ-a xas sadə dekorasiya ilə yadda qaldı. Rejissor dəyişən zamanı aktyorların hərəkətlərində əks etdirirsə, onların ruhundakı məngənəni dəmir torlardan ibarət üç divarla anladır. Qəhrəmanlar bu torlara pərçimlənib qalıblar, qurtuluş isə həqiqətin etirafıdır. Onlar susduqca, ya da inkar etməyə çalışdıqca o "barmaqlıqlarla" sanki bütünləşirlər. Üsyan edən qəhrəman isə müvəqqəti də olsa o tordan qurtulur. Demək ki, ruhun qurtuluşu həqiqətin gözlərinin içərisinə baxmaqdır. Bəs bunu nə qədər insan bacarır?

Səhnə əsəri mükəmməl aktyor oyunu ilə yadda qaldı. İlk oyun olmağına baxmayaraq, sanki hər biri öz rolunu kifayət qədər mənimsəmiş, özləşdirmişdilər.

Nazir Əbülfəs Qarayev də tamaşadan sonra əsərin keyfiyyətini yüksək qiymətləndirərək, kollektivi təbrik etdi, yeni uğurlar arzuladı.

Lənətlənmiş insanın faciəyə məhkum həyat tarixçəsini YUĞ Teatrının səhnəsindən seyr etmək istəyən hər kəs mövsüm ərzində heç olmasa, bir dəfə "Lənət" tamaşasını izləməlidir.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2019.- 2 oktyabr.- S.13.