Şamdanlı royal və yaxud boz telefon

Hekayə

Qadınlar kişiləri kədərləndirməyin bir yolunu, bədbəxt eləməyin isə min yolunu bilirlər.

Henrix Heyne

Deyə bilmərəm, o, bu əhvalatı ya hardansa oxumuşdu, ya hardansa eşitmişdi, yoxsa özü uydurmuşdu. Bilmirəm. Amma bunu hər kim uydurubsa, çox gözəl uydurub. Deyir, bir dəfə bütün heyvanlar yığışıb Allahın yanına şikayətə gedirlər. Deyirlər ki, ay Allah, bizi də yaradan sənsən, insanları da. Axı insanlar bizi məhv edir, qırır, axırımıza çıxırlar, bizə bir köməklik elə. Allah bir qədər düşünüb deyir ki, narahat olmayın, mən insanlara bir bəla göndərərəm. Elə bir bəla ki, onlar özləri bir-birini qırsınlar. Elə belə də eləyir. Allah insanlara məhəbbət adlı bir bəla göndərir. Bu məhəbbət adlı bəla - kişilərin qadınlara olan sevgisi, qadınların da kişilərə olan məhəbbəti elə bir həddə gəlib çatır ki... Aləm bir-birinə qarışır. Bu sevgi virusunun əlindən kişilər başlarını itirirlər. Qadınlar dəliyə dönürlər. Kişilər öz məhəbbətlərinə qarşı cavab almayanda ölüm-dirimə qədər gedib çıxırlar. Qadınlar isə məhəbbətlərindən bir cavab almayanda intiqama üz tuturlar. Əlqərəz. Dünya bir-birinə qarışır. Müharibələr, qırğınlar, çəkişmələr baş alıb gedir. Kişilər üçün varlanmaq hərisliyi, şöhrət, hökm, hədsiz imkanlar və s... hamısı bir səmtə yönəldilir. Qadınları cəlb etməyə, qadınların diqqət mərkəzində olmağa. Qadınların məhəbbətini qazanmağa. Bütün bunları qadınlar təhtəlşüur başa düşür, görür, anlayırlar ki, hər bir şey elə onlardan, onları cəlb etməkdən ötrüdür. Təki onların məhəbbətini qazansınlar. Elə ona görə də bütün bunlara qadınlar çox asanlıqla şərik çıxır və tərəf-müqabilini, yəni kişinin bütün imkanlarını öz bildiyi və istədiyi səmtə yönəldir. Və bədbəxt kişilər də bundan əzabla zövq alır. Məmnunluqla əzab çəkir. Bu şirin bəladan xilas olmaq istəmir. Bu uydurulan əhvalat nə vaxt və kim tərəfindən uydurulubsa, mən deyə bilmərəm. Amma həqiqətə çox bənzəyişi var. Yox. Bu, elə həqiqətdir.

Çünki dünyada baş verən bütün müharibələr, çəkişmələr, qırğınlar, çevrilişlər, inqilablar, hamısı bir səmtə yönəldilib, varlanmaq səmtinə. Şöhrət səmtinə. Var-dövlət əldə etmək səmtinə. Bunlar hamısı da qıza - qadına sahib olmaq üçün sərf edilir və kişilər bu yoldan çəkinmirlər. Və o gündən bu günə qədər də hər şey elə belə də davam edir. Homerdən tutmuş ən kiçik şairə, yazıçıya qədər də bu məhəbbət bəlasını öz yaradıcılıqlarında yazıblar.

***

Mən heç zaman bu pilləkənləri belə yavaş-yavaş, belə ürək ağrısı ilə çıxmamışdım. Belə kədərlə çıxmamışdım. Mən bu pilləkənləri vaxtilə birnəfəsə qalxırdım. Uça-uça qalxırdım. İndi isə elə bil ki, dünyanın yeddinci qatına düşürəm. Dünyanın ən qaranlıq zirzəmisinə enirəm. Atam vaxtilə bir şeir yazmışdı.

"Yox düşmürəm, qalxıram".

Biz vaxtilə beşinci mərtəbədə Yazıçılar binasında yaşayırdıq. Atam istədiyi yerə (arzusunda olduğu yerə) hər gedişində pillələri düşürdü, amma yazırdı ki, mən bu pillələri düşmürəm, qalxıram. Çünki gedəcəyi yerin həmişə arzusunda olub. Əmin-amanlığını orda tapırdı. Mən indi atamı başa düşürəm. İndi mən də bu pillələri qalxdıqca, elə bilirdim ki, qalxmıram, yerin altına düşürəm, ağrı ilə düşürəm. Yox, mən özümü atamla müqayisə etmirəm. Bu, mümkün olan şey deyil. Amma 20 ildən artıqdır ki, mən bu hissi dərindən-dərinə hiss edirəm, başa düşürəm. Əzabla zövq alıram. Başa düşdükcə də yanıram. Yandıqca da ləzzət alıram. Ay aman, bu binanın bloku nə yaman kədərli imiş, mən heç fikir verməmişəm. Amma vaxt var idi ki, bu blok sanki üzümə gülürdü. Mən heç fikir verməmişdim, bu sürahilərin rəngi də solubmuş ki... Vaxtilə bu binanın bloku adamın üzünə gülərdi. Pillələri ürək ağrısı ilə qalxırdım. Və ürək ağrısı ilə onu da hiss edirdim ki, bir də bu pillələri heç vaxt qalxmayacağam. 5-10 dəqiqədən sonra çıxıb bu binanı əbədi olaraq tərk edəcəyəm. Bir də bu binaya gəlməyəcəyəm. Bunu vahimə ilə hiss edirdim. Və çox böyük ürək ağrısı ilə bunu dərk edirdim. Bu blokda hər şey mənə həm doğma idi, həm də yad idi artıq. Nəhayət ki, çatdım. Dördüncü mərtəbə, mənzil 133. Ağ dəmir qapı. Aman Allah mən heç fikir verməmişdim, bu qapının rəngi də saralıbmış ki. Niyə mən indiyə kimi fikir vermirdim. Binanın bloku da yarımqaranlıq idi ki. Amma vaxtilə mənə elə gəlirdi ki, bu blokdan iri bir çılçıraq asılıb. Hər yan işıqlıdır. Axı niyə? Nə olub indi? Bu mənzilin açarları məndə də var idi. O, evdə oldu, ya olmadı istədiyim vaxt açıb içəri girə bilərdim. Bu evə həmişə ürəklə gəlirdim, ərklə gəlirdim. İndi isə cəsarətsiz, oğrun-oğrun. Qapının zəngini basmağa cəsarətim belə çatmırdı. Elə bil ki, nədənsə ehtiyat edirdim. Bir müddət qapının arxasında dayandım. Gözlərim yol çəkirdi. Və nəhayət ki, bütün cəsarətimi toplayıb, qapının zəngini basdım. Ay aman... Qapının zəng səsi dəyişməyinə dəyişməmişdi, elə əvvəlki zəng idi. Amma vaxtilə bülbül cəhcəhinə bənzəyən bu zəng səsi, indi isə elə bil can verən bir quşun səsinə oxşayırdı.

Qapının o biri tərəfindən bir kişi səsi eşitdim:

- Kimdi? Nə istəyirsən?

- Üzr istəyirəm, mənəm. 10-15 dəqiqə bundan qabaq sizə zəng etmişdim. Yadınızdadır? Demişdim ki, sizinlə görüşmək istəyirəm. Ihı, ıhı. Demişdim sizə ki. Mən həmənki o zəng edən adamam.

- Hə, yaxşı bir dəqiqə gözləyin.

Allah bilir bu bir dəqiqə ərzində mən nələr çəkdim. Mən hara gəlmişəm? Axı, o, niyə belə etdi? Mən Bakıya xaricdən sırağağün gecə gəlmişdim. Bu xəbəri eşidən kimi gəlmişdim. Dəliyə dönmüşdüm. Gələn kimi zəng etdim. Bir gün telefonu götürən olmadı. Nəhayət, evin yeni sakinini tapdım. Dedim ki, bəs görüşmək istəyirəm sizinlə.

Nəhayət ki, evin təzə sakini qapını açdı:

- Eşidirəm. Nə lazımdır?

- Bilirsiz... Heç bilmirəm necə deyim sizə. Mən də uzun müddət bu evdə yaşamışam, daha doğrusu, bu evin keçmiş sakini ilə yaxın münasibətim olub. İndi bilmirəm necə deyim sizə. Mən istəyərdim ki... İcazə verəsiniz bir dəqiqəliyə bu evdə oturum, sonra çıxım gedim. Mən özüm də burda yaşamıram. Xaricdə işləyirəm. Mənim bu mənzillə çox şirin, gözəl xatirələrim olub. Əgər mümkünsə, icazə verəsiniz, sizin qonaq otağınızdakı royalın üzbəüzündəki kresloda oturum, sonra isə çıxım gedim.

Onun küt-küt mənə baxdığını görüb istədim ona hər şeyi anladım, danışım. İstəyirdim deyəm ki, bu evin keçmiş sakini mənim iyirmi il görüşdüyüm qadın olub. Gözümün işığı olub. Mən bu evdə çox olmuşam. Demək olar ki, bu evdə yaşamışam. Evin təzə sakini mənə küt-küt baxıb birdən dedi ki:

- Bu evdə qeydiyyatdasan?

Evin yeni sakinindən içki iyi gəlirdi. Deyəsən, içkiyə meylli adam idi.

- Yoox. Heç bir qeydiyyatım zadım yoxdur. Sadəcə olaraq çox xahiş eləyirəm. İstəyirsiz mən pul da verə bilərəm sizə, axırıncı dəfə oturum bu evdə.

Bir qədər pauza verib, sonra isə.

- Yaxşı da... Keç içəri.

Mən bilirdim ki, evin yeni sakini olan bu kişi bu evi mebel qarışıq almışdır. O isə bu evi dəyər-dəyməzinə satmışdır. Bakıdan tez qaçmaq istəyirdi. Türkiyəyə getməli idi. Amma bilirdim ki, özü ilə bacara bilməyəcək. Hər şeyi dəyər-dəyməzinə satmışdı. Bircə xatirələri sata bilməmişdir. Çünki xatirələr hər ikimzinki idi. Çünki bu xatirələrdə mənim də öz payım var idi.

İçəri girib dərhal qonaq otağına keçdim. Ay aman... Otaqdan azacıq da olsa onun ətri gəlirdi. Hələ ki, onun ətri bu evdə qalmışdı. Bu ətrə elə həsrətəm ki... Otaqda heç nəyə əl dəyilməmişdi. Hər şey olduğu kimi idi. Həmin o şamdanlı royal, üzbəüzündə də parçası zolaqlı olan köhnə bir kreslo. Dərhal çevrilib evin yeni sakininə təşəkkürümü bildirdim. İstəyirdim onu qucaqlayım, bağrıma basım. Deyəm ki, nə yaxşı ki, sən heç nəyin yerini dəyişməmisən. Nə yaxşı heç nəyə əl vurmamısan. Hər şey olduğu kimi qalmışdı. Qəhər məni boğurdu. Hönkürtümü güclə saxlayırdım. İndi bu saat bu dünyada adını bilmədiyim bu kişidən yaxın adamım yox idi. Çünki həmin müqəddəs evdə o yaşayırdı.

Bu evin hər küncündə mənim bir xatirəm qalmışdı. İstər-istəməz qarşı divara baxdım. Həmin qarşı divarda mənim şəklim asılardı. İndi isə həmin şəklin yeri boş qaldığından divar ağ qalmışdı. Yavaş-yavaş kresloya yaxınlaşıb oturdum. İstəyirdim royalın qapağını qaldırıb, royalın dillərini öpüm, qucaqlayım, deyəm ki, axı sən niyə belə etdin? Axı sən niyə evi satdın?

Evin yeni sakini nədənsə birdən mənə baxıb gülümsəyə-gülümsəyə:

- Bəlkə tanışlığımızın şərəfinə adama bir əlli-əlli.

Sözünü yarımçıq kəsdim:

- Üzbəüzdə kiçik bir mağaza var. Mən bu saat gedim nə lazımsa alım gətirim.

Dərhal çevrilib qapıdan çıxdım. Qarşı mağazada satıcılar da məni tanıyırdılar. Nədənsə hamı mənə kədərlə baxırdı. Bəlkə də yox, mənə elə gəlirdi. Bilmirəm. Nə lazımdısa alıb gətirdim. Dedim ki:

- Sən yavaş-yavaş iç, mən onsuz da içən deyiləm.

- Yaxşı onda gəl tanış olaq. Mənim adım...

Dərhal sözünü kəsdim:

- Xahiş edirəm adınızı deməyin. Məni düzgün başa düşün. Mən bu evdə yaşayan başqa adamın kim olmasını bilmək istəmirəm. Siz yavaş-yavaş için, mənə fikir verməyin.

O, heç nə başa düşməyərək, küt-küt mənə baxırdı.

Mən kresloda oturdum.

Yadıma gəlir ki, axırıncı dəfə o, bu royalın arxasında oturub Qriqin "Pergünd" süitasından "Ozanın ölümü"nü çalmışdı. Mən də kresloda oturub siqaret çəkirdim. Və ona dedim ki, fərli bir şey çal. Bu nədir çalırsan? Adamı lap bədbinlik basır. O isə yarızarafat, yarıciddi:

- Bu, mənim sənə çaldığım axırıncı süitadır.

Bir siqaret yandırdım. Hətta o da yadıma gəlir ki, o, royalda çalanda mənim siqaretimdən kiçik bir köz bu kreslonun oturacağına düşmüşdü. İstər-istəməz həmin o yanıq yerinə baxdım. Həmən-həmənki idi. Yanıq yeri qalırdı.

O vaxt mən gülə-gülə təklif etmişdim ki, sabah usta çağırım kreslonun üst parçasını dəyişək. O da demişdi ki, qoy qalsın, hər dəfə baxanda səni yada salacağam. Çünki onsuz da iki gündən sonra sən yenə də xaricə uçacaqsan. Mən yenə də tək qalacağam.

Bu şamdanlı royal çox qiymətli royal idi. Yadıma gəlir ki, o, konservatoriyanı bitirən ili atası bu royalı Leninqraddan gətirtmişdi. Çox baha qiymətə almışdı. Qızının dəlisi idi. Qızının bir sözünü iki eləməzdi. Qızı onun üçün hər şey idi. Atası köhnə kişilərdən idi. Yaxşı pul qazanan, sağa-sola xərcləyən, gözəl zövqlə geyinən kişilərdən idi. Bilmirəm, atası o vaxtlar restoran saxlayırdı, ya da bilmirəm nə işlə məşğul idi, bircə onu bilirəm ki, çox imkanlı idi. Daşdan da pul çıxaran kişilərdən idi. Qız-qadın məsələsində də üstü yox idi. O da yadıma gəlir ki, bir dəfə tamam təsadüfən onunla hardasa rastlaşmışdıq. Dərhal üzünə yana çevirib özünü görməzliyə vurdu. Ağır adam idi. Aradan pərdə götürmək istəmirdi. Elə mən özüm də onu görməməzliyə vurdum.

Royalın üstündə bir tərəfi çoxdan sınmış boz bir telefon var idi. Bu telefonu atası əsəbləşib sındırmışdı ki, bir də mənimlə telefonla danışmasın.

Birdən gözlərimə o göründü. Mənə yaxınlaşıb yavaş səslə:

- Deyəsən darıxmısan?

Mən də istər-istəməz dedim ki:

- Ay aman, sən hardan gəldin? Əlbəttə, darıxıram sənsiz.

Həmişəki kimi əyilib sol üzümdən öpdü:

- Sən nə yaman xarab olmusan, dəyişmisən. Sınıxmısan.

- Sənsizəm də. Məni tək qoymusan.

Evin yeni sakini gözlərini mənə zilləyib baxırdı. Birdən boğuq bir səslə soruşdu ki:

- Kim hardan gəlib ki? Sən kimlə danışırsan?

Hiss etdim ki, deyəsən, özüm-özümlə danışırdım.

- Heç.

Ürəyim dolu idi. Boşaltmağa adam axtarırdım. Amma ona danışmağın mənası yox idi. Onsuz da o məni başa düşməyəcəkdi. Və nə yaxşı ki, məni heç kim heç vaxt başa düşməyəcək.

Onun silueti isə yanımda dayanmışdı, mənə baxıb gülümsəyirdi. - Darıxma, onsuz da görüşəcəyik. Bilirəm, tez-tez yanıma Türkiyəyə gələcəksən. Elə mən də sənin yanına gələcəyəm.

"Dirilib yaşayır sənli günlərim

Sənsiz günlərimin xatirəsində".

Ayağa durdum, evin yeni sakininə yaxınlaşıb dedim ki:

- Nə qədər istəyirsiz pul verim, bu telefonu satın mənə. Bir də yataq otağında, kitab rəfində bir kitab var. Bir də onu. Nə qədər istəsəniz pul verməyə hazıram. Ya da mən yataq otağına keçməyim, sol tərəfdə rəfdə qara bir kitab var. Hemenquey. Yataq otağına özüm keçmək istəmirdim. Çünki həmin otaqla bağlı mənim o qədər xatirələrim var ki. Həm də bilirdim ki, həmin otaqdan hələ də onun ətri gəlir. Bilirdim ki, yataq otağında olan iki nəfərlik çarpayıda mən bir daha yatmayacağam. Bilirdim ki, o, heç vaxt mən yuxudan duranda mənim çarpayıma qəhvə gətirməyəcək. Və heç zaman bu otaqda mənə "sabahın xeyir" sözlərini deməyəcək. Bilirdim, bilirdim, bilirdim bir də heç vaxt heç nə təkrarlanmayacaq. Bunları hamısını başa düşürdüm və sabahlarımdan qorxurdum. Və başa düşürdüm ki, bunların bir daha təkrarlanmaması mənim üçün ən dəhşətli bir şeydir. Həm də istəmirdim ki, mənim kədərlənməyimi, gözlərimin dolmasını evin yeni sahibi görsün.

Onun tərəddüd etdiyini görüb əlimi cibimə salıb bu köhnə, qırağı çatdamış telefon üçün stolun üstünə 200 manat pul qoydum.

- Bəs edər?

- Yaxşı, telefonu götür.

Telefonu götürdüm. Dedim ki, yataq otağına keçin kitabı gətirin.

Dedi:

- Kitabları özü ilə aparıb.

Əgər ev şəraitim imkan vermiş olsa idi, bu royalı da alardım, bu kreslonu da alardım. Amma... Mənası yox idi.

Evin yeni sakini ilə xudahafizləşdim, bir daha təşəkkürümü bildirib, qapıdan çıxdım.

Pillələri düşə-düşə fikirləşirdim ki, bir də heç zaman bu pillələri qalxmayacağam, bir də heç zaman o kresloda oturmayacağam, bir də heç zaman o royalı görməyəcəyəm.

Qonşunun qapısı açıldı. Bu qonşu qadın ilə biz tanış idik. Məni görən kimi təəccüblə:

- A... o, bəyəm qayıdıb?

Heç nə demədim. Salamlaşıb çıxıb getdim.

Telefonu bağrıma basıb, oturmuşam. Bilirəm ki, bu dəqiqə tək mənim sirdaşım indi bu telefondur. Bu telefonun dəstəyində o qədər sirlər qalıb ki... Şəhərin bu başında mən, o biri başında o. Vaxtilə səhərə kimi telefonla danışardıq. Bu telefon bir sirr dağarcığıdır. Yadıma gəlir ki, bir vaxtlar telefonu bu şamdanlı royalın üstünə qoyub orda Bramsı çalardı, Bethoveni çalardı, mən də saatlarla qulaq asardım.

Atası dünyasını dəyişəndən sonra, həyatımıza müdaxilə edən adam yox idi. Elə ikimiz idik. Ümumiyyətlə, bu şəhərdə ikimiz idik. Nəinki şəhərdə, bu dünyada heç kimimiz yox idi. O mənsiz, mən onsuz qala bilmirdik. Bir-birimizi tamamlayırdıq. Mən bilirdim ki, mən ömrümün sonuna qədər yana-yana, qovrula-qovrula yaşayacağam.

Bu dünyada ən çox qorxduğum şey bir atamı itirmək və bir də onsuz qalmaq idi. İkisi də başıma gəldi. Atamı itirdim, onsuz qaldım. İndi öz-özümə fikirləşirəm ki, bu telefonun dili olsa idi nələr danışardı? Nələrdən xəbər verərdi? Bu telefon hətta mənim unutduğum sirləri də bilir.

Mən bu telefonu özümlə diplomatik xidmətdə olduğum xarici ölkəyə apardım. İstəyirdim ki, bu telefonu evdəki telefonun yerinə qoşum. Sonra fikrimi dəyişdim. İstəmədim ki, bu sirlərin içinə bəzi siyasi sirlər də daxil olsun. Ülvi sirlər və siyasi sirlər. Ülvi sirlər hara, siyasi sirlər hara? Siyasət bu telefonun mənəviyyatını korlaya bilərdi. Bircə onu bilirəm ki, bu telefon mənim ömrümün ən son gününə kimi yanımda olacaq. Bunu heç bir nömrəyə qoşmayacağam. Çünki axırıncı dəfə o, mənimlə bu telefonla danışmışdı.

İsfəndiyar VAHABZADƏ

525-ci qəzet.- 2019.- 4 oktyabr.- S.14-15.