Ay tutulan gecənin səhəri

hekayə

Bu səhərim Bəhruzun gül üzünə açıldı. Həmişəkindən tez oyanmışdı. Məni elə yataq otağımda salamlayıb halımı da xəbər aldı, sonra çəkilib getdi. Bir ara görünmədi, Bəhruzdu da, yəqin ümumi otaqda, elə divanın üstündə döşəksiz-yorğansız, güllü çit mələfəyə bükülüb şirin-şirin yatan qardaşı Nəcəfi oyatmağa gedib, - deyə düşündüm.

Hərçənd ki, Bəhruz adətən səhər yuxudan qalxan kimi əl-üzünü yuyub dişlərini fırçalayandan sonra həyətə qaçır, quyruğunu başının altına qoyub mürgüləyən Qarabaşı yuvasının qabağından yerindən tərpətmək üçün bəzi həmlələr edir, iş alınmayanda isə topa əl atır, topu da tulladımı, Qarabaşın da ayaqları əlbəəl yerdən üzülür. Elə it özü də top kimi havada yumbalanır.

... Həə, Bəhruz səsi həyəti "başına götürən" sövzibarilərə, kəkilli sarı anacın ardınca qaçıb "cik-cik" cikkildəyən cücələrinə də göz yetirib kefinə düşəndə də o biri toyuqları da ürkütmək üçün əyri dəstək çomağını barının divarına çırpa-çırpa dönüb evə, içəri qayıdır.

Səbri çatıb bu yazdıqlarımı işdir-şayət Bəhruz özü də oxusa, sözümün bu yerində mənimlə razılaşmayacaq. Boğazının damarları şişib göyərənəcən səsinə güc verib:

- Mən ki, quşlara, heyvanlara əziyyət verib incitmirəm, - deyib etiraz edəcək. Əslində, düz də deyəcək, həqiqətən, o, heyvanları da, quşları da, böcəkləri də (böcəkləri yox) çox sevir. Burasını, onun şuluq adam olduğunu mən qəsdən şişirdirəm.

Yeri gəlmişkən, həyətimizdə bir ana sövzibari var. Cücələrini çoxdan pərvazladıb. Bu quş həyəti, bağı-bağçanı döşünə qatıb hara gəldi ayaqlayır, hey gəzir-gəzir, yerişi də itidir, bir an belə dayanıb durmaq bilmir. Otunu qaça-qaça otlayır, dənini də qanad vurub uça-uça dənləyir. Su içdiyini və o suyu da tapıb hardan içdiyini hələ ki heç mən özüm də gözlərimlə görməmişəm, bəlkə Bəhruz görüb - bilər. Bu quş həm də o qədər çığır-bağır salıb haray qoparır ki, səbr lazımdı dözməyə.

Ötən gün dostumuz, həm də qonşumuz olan yastı Şakirə:

- Bu quş daha balalarından ayrılıb. Təkcənə gəzib dolaşır. Quşcığazların daha ona ehtiyacları yoxdur. Qulaqlarımızı "dəng" eləyib, "dil qəfəsə qoymur", tut apar, ver qonşumuz Feyruza (Feyruz da dostumuzdu. Həm də bu sövzibari quşunu yaxamıza elə o keçirib. Tərifini göylərə qaldırıb, bizi həvəsləndirib tamahsılandırmışdı, "al gətir", demişdik. Bu da axırı. Bundan sonra cəzasını daha özü çəksin), qoy saxlasın, - deyə tapşırmışdım.

Yastı Şakir də axşamtərəfi quşu, ana sövzibarini tutub, ayaqlarını da bağlayıb, qoyub karton qutuya. Ancaq aparıb dediyim yerə, qonşumuz Feyruzgilə çatdırmayıb.

İşdən xəbər tutub quşu həyətdən yığışdırıb əvvəl Feyruzgilə aparmağı bir də ona tapşıranda, səsimi eşidən Bəhruzun qardaşı Nəcəf:

- Oxx, nə yaxşı oldu, sabah bir doyunca yataram, - deyə ləzzətlə gərnəşib ertəsi günün şirin səhər yuxusunu xəyal edərək gülümsünmüşdü.

Ancaq bu gün də sübh erkən elə özüm yuxudan yenə o quşun səsinə oyandım. Zalım sövzibari elə karton qutudaca haray salmışdı, hərgünkü "nəğməsini" oxuyurdu.

Qayıdaq Bəhruzun yanına. Bəhruz nəsə ortalıqda görünmürdü.

Mən səhərin "əl-ayağını" yığışdırıb elə yataq otağımdakı yığcam, özümə və hərdən oturmaq istəyəndə elə Bəhruza da bəs edən xudmani yazı masamın arxasındaca əyləşib səhər çayını içirdim.

Yeri gəlmişkən; Nəcəf də qardaşı kimi yazı-pozu işini çox sevir. Ancaq o, yazını qarnı üstə uzanıb döşəmədə, kitabı isə kürəyi üstə yıxılıb sinəsinin üstünə qoyaraq bir gözü də mavi səmada qala-qala oxuyur.

Ötən axşam da qaranlıq düşəndən sonra həyətdə taxta ləmin üstə uzanıb üçümüz - mən, Nəcəf və Bəhruz şirin-şirin söhbət edirdik. Üçümüz bir yerdə olanda eniylə uzunu iki arşın olan taxta ləmdə hansı böyrümüz üstə rahat olsaq, elə o tərəfə də çevrilib qorxusuz-ürküsüz uzana bilirik. Burada, ləmin üstündə Nəcəflə Bəhruza"Böyüklərin yanında uzanmazlar, düz otur", - deyib irad tutan da yoxdur, özümüzük axı.

Beləcə, rahatca uzandığımız yerdə gah Nəcəf tarixin dərinliklərinə baş vurur, gah da səkkiz yaşın içində olan Bəhruz sözü özündən beş yaş böyük qardaşının ağzından alıb düzünə səmtləndirirdi.

Bəhruz ulduzlar haqqında sorğu-sualından ötüb indi də planetlərdən söz salmışdı. Mənim Bəhruzun yaşından irəli, ağıldan iti suallarına izahatda çətinlik çəkib dolaşdığımı hiss edən Nəcəf də yardımını əsirgəmir, göy cisimlərinin adlarını səbirlə sıralayıb düzərək səmada yerbəyer edirdi.

Nə isə qayıdaq evə; beləcə aramla səhər çayı içirdim ki, Bəhruz gəlib çıxdı. Keçib çarpayı üstə yanını qoyub oturdu və ötən axşamkı ay tutulmasından söz açdı.

- Baba! Xəbərin var da, Ay tutulması Amerikadan görünüb. Tramp özü də baxırmış (Tramp haa, bu adı elə adi tərzdə, saymazyana ifadə edir ki, sanki o boyda Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidentindən yox, öz sinif yoldaşlarının birindən söz açır). - Bəhruz söhbətinə şövqlə davam edərək: - Təyyarədə uçanlar da görüblər, həm də daha yaxından... - dedi.

Bəhruz bir də altmış il sonra, bu dəfə Türkiyədə Ay tutulmasının müşahidə ediləcəyini xəbər verdi. Bizim vətənimizdə, Azərbaycanda da bəs belə bir hadisənin nə vaxt baş verəcəyi barədə mənə suallar yağdırır, susduğumu görəndə də suallarına elə özü izahlar verirdi. Əlbəttə, hamısı da ağla batan, məntiqə uyğun (Bəhruzun hesablamasına görə isə məmləkətimizdə Ayın tutulması 45 il sonra baş verəcəkdi).

Nəcəf isə hələ də görünmürdü, səs-sədası da yox idi, yəqin ki, axşamdan tutulub karton qutuya qoyulan sövzibarinin çoxdan qonşumuz və dostumuz Feyruzgilə "köç" etdiyini zənn edərək mışıl-mışıl yatırdı.

Sövzibari isə arxa həyətdə qutuda, qoyulduğu yerdə hələ də öz "köhnə nəğməsini" oxumaqdaydı.

Çayımı içib, ayağa qalxdım. Elə pəncərədən küçəyə açılan həyət qapısının qabağında var-gəl edən yastı Şakiri səslədim:

- Apar, ay Şakir, götür apar bu quşu, ver Feyruza, canımız qurtarsın, axı nə çətin işdi ki, - deyib dəhlizə yollandım.

Bəhruz da ardımca gəlirdi. Anası ilə birgə məni yolacan ötürmək üçün qapının önündə, yanımda dayanmışdılar.

Çəkmələrimi geyindim. Çantamı əlimə alanda ağlıma bir fikir gəldi. Bu gün Ay tutulması hadisəsini təfsilatı ilə danışıb hələ bir gələcəkdə olacaqlardan da mənə kifayət qədər məntiqi bilgi verən Bəhruza tərəf dönüb:

- Bəhruz, gəl bir yarışma edək, nə deyirsən? - deyə ona üz tutdum.

Bəhruz:

- Nə yarışması, baba! - deyib zəndlə üzümə baxdı, cavabımı gözlədi.

Mən:

- Məsələn, gəl mən, sən və Nəcəf ötəngünkü və ya da elə bugünkü yaşantılarımızı, təəssüratımızı qələmə alaq, axşam da oxuyaq. Təklifimi söyləyib sonra da: - Səfura da münsif olsun, nə deyirsən? - soruşdum.

- Səfura? - Bəhruz təəccüblə soruşdu.

Mən özüm də bu qəfil münsif təklifimə güldüm və:

- Həə, Səfura! - deyib fikrimi möhkəmləndirmək istədim.

Əlbəttə, belə bir təklifə Bəhruzun təəccüblənməyə əsası vardı. Bu ağlı yaşından iti olan oğlan dönüb deyə bilərdi ki, ay baba, məgər görməmisən ki, bu Səfura dəftərin iki vərəqi boyda kələm yarpağına ət qiyməsini bükəndə gözlərinə eynək taxır? Ancaq demədi. Cavab verməyə tələsmədiyindən yəqin düşündü ki, mən də dönüb:

- Ay, Bəhruz! Bəs sən necə? (Səfura da qonşumuzdu, mətbəx qonşumuz) Bəyəm sən onun qapımızın ağzındakı girdəkan ağacının altındakı kətildə oturub əlində də qara cildli qalın kitab "mütaliə" etdiyini və küçədən, yoldan ötüb keçənlərin isə bu "müdhiş mənzərəyə" necə maraq və heyrətlə tamaşa etdiklərini öz gözlərinlə azmı görmüsən?

"Çünkisi" də odur ki, indi eynəklə də kitab oxuyan görmək hadisədir. O ki qaldı Səfura? Səfura oxuyar, axı təqaüdə çıxana qədər bu arvad poçt şöbəsində kargüzar işləyib.

Nə isə, mətləbdən uzaqlaşmayaq, bax beləcə, Bəhruz ciddiləşdi, sonra gülüb dayandı, nə düşündüsə, nə hə dedi, nə də yox!-Baba, sağ ol, - deyib geriyə, Nəcəfin şirin-şirin yatdğı ümumi otağa tərəf yeriyib sürətlə uzaqlaşdı.

Çanta əlimdə mən də yeyin-yeyin addımlayıb işə getmək üçün həyətdən çıxdım.

... Bir günün bundan şirin təəssüratı nə ola bilər ki? Mən istədiyimi yazdım, elə bunlar bəs deyilmi?..

Ancaq bu Səfura əhvalatı ortalığa çıxmasaydı. Dediyim kimi, Səfura da qonşumuzdu, mətbəx qonşusu.

***

Bəhruz öz işini görüb. Görün bir nə yazıb:

"Səhər yuxudan duran kimi özümü yalandan artistiyə qoydum və babamın otağına qaçdım. O dəqiqə babama dedim ki, salam, baba! Ondan sonra qonaq otağına keçib televizoru qoşdum və izlədiyim filmə baxmaq istədim, amma hələ film başlamamışdı. Yenə o dəqiqə babamın yanına cumdum.

Babamı işə yola salanda o dedi ki, gəl bir yarış edək.

- Nə yarışı? - soruşdum.

- Bu gün olanların hamısını düzgün şəkildə yazaq. Münsif də Safura olsun.

- Yaxşı, baba.

Bu vaxt qardaşım Nəcəf yatmışdı.

Bəhruz Novruz,

22.08.2017"

P.S. Nəcəf də öz təəssüratını yazmamış olmaz, yəqin hələ yoldadır, gəlib çatmayıb...

22.08.2017

Beləcə, nə başınızı ağrıdım, həyətə çıxdım, sakitlik idi. Hər şey həmişəki yerindəydi. Ağaclar, gül kolları, toyuq-cücə də ot-ələfin içində eşələnirdi. Sövzibarinin də daha səsi gəlmirdi. Deməli, yastı Şakirlə Feyruzgilə tərəf yoldaydı.

Bircə şəkillərin üstündəki ovuc içi boyda girdə, çəki daşlarına bənzər çay daşlarının düzümü genişlənmiş, sayları çoxalmışdı. Deməli, girdəkan (qoz) yetişir, ya da elə yetişib. Mətbəx qonşumuz Safura da yel əsdikcə tappıltıyla tökülüb yerə düşən qozaları elə düşdüyü yerindəcə sındırıb yemək üçün zəhmət çəkib uzağa daşımasın deyə iri ağacın çətiri boyu bu girdə çaylaq daşlarını səkinin üstüylə sıralayıb, düzüb. Ustadı, iz saxlamaz, meyvənin gərzəki-filanı (qabığı) isə gözə dəymir, heç dəyməyəcək də...

Darvazanın qapısını itələyib açdım, küçəyə çıxdım. Burda da üzbəüz meydançadakı süni şəlalənin şırıltısını nəzərə almasaq, ətraf sükut içindəydi.

"Şəlalə"nin yan-yörəsindəki daş kətillər də, qarşısındakı kiçik meydança da bu gün bom-boş idi. Su isə yuxarıdan üzüaşağı şırhaşırla axıb aramla dövr etməkdəydi. Yəqin eynəkli qonşumuz, keçmiş dəmiryolçu, indi də neft işinə verdiyi sanballı töhfələrin dadını əməkliliyi ilə gen-bol çıxaran Yədulla kişi "sal qayanın" arxasında metal şkafda mühafizəyə alınmış su mühərrikini dövrəyə qoşub, özü də hardasa yaxınlıqa daldalanıb, - deyə düşündüm. "Şəlalə"nin pünhan yerdəki nasosxanasının qıfılının onda olduğunu qonşular qədər elə mən də dəqiqliyi ilə bilirəm. Onu da deyim ki, Yədullanın bizimlə qonşuluğu elə əməkliliyi ilə bir başlayıb. İşi avand olsun. Bu kişi də Sabir Rüstəmxanlı demişkən "at belində gəzdiyi üçün yetmişində ata olanlardandı!”

Həə, buralar axşamlar adamlarla dolu olur. Yaşlılar, kişili-qadınlı su şırnaqlarından sağ tərəfdə, qız-gəlinlər isə sol tərəfdə sıra ilə düzülmüş daş kətillər üstə oturub, məhəlləmizdən tutmuş dünyanın bu yerlərdən çox-çox uzaqlardakı o başınacan hər şeydən danışıb-düşünürlər. Yeniyetmələr, gənclər də meydan boyu yerbəyer olub gecəni yoranacan söhbət edir, gəzişir, şənlənirlər.

Mən də axşam düşüb qaranlıq şöynük vurarkən evə dönəndə "ağır" addımlarla yaxınlaşıb elə yeriyə-yeriyə uzaqdan kamal və ehtiramla cəmiyyəyə salam verirəm. Elə salam verib ötə-ötə onu da düşünüb bilirəm ki, "əleyk" deyib hörmət əlaməti olaraq oturduqları yerdən ayağa duranları da, yanını qaldırıb yerindən tərpənməyənlər şəksiz ki, qınayır, ardınca kimisi isti, kimisi də soyuq nəzərlərlə baxıb, bəlkə də rişxəndlə (uşaqlar və yeniyetmələrdən başqa) müzakirələr də açırlar. Olsun! Nə olar!

Məhəlləmizin uşaqları bu gün gözə dəymirdilər. Deməli, hündür dəmir torlarla çəpərlənmiş kiçik futbol meydançalarının darvazası açıqdı, topları da əllərində. Nə Süleyman qəzəblənib futbol meydançasının qapısını kilidləyib, nə də qonşumuz yastı Şakir "çəpər-çoluq, gül-çiçək kolu qoymadınız", - deyib gileylənə-gileylənə uşaqların toplarını düşdüyü yerdən qapıb, aparıb gizlətməyibdir.

Əgər futbol meydançaları kilidli, topları da əllərində olmasaydı, uşaqlar məni elə dəstə ilə qapının ağzında gözləyib uzaqdan, yer-yerdən salam verib bir-birinin sözünü kəsə-kəsə hərə daha uyğun saydığı özünəməxsus tərzdə, kimisi "baba", kimisi "müəllim", bir başqası "Həbib baba", çoxu da şövqlə hətta - "icra baba", - deyə qarşılayıb sonra da: - Süleyman müəllim bizi neçə gündür stadiona buraxmır, yastı Şakirdə bir həftədir topumuzu alıb gizlədib, indi də vermir (əlbəttə, zamanı şişirdərək), - deyə şikayət edəcəkdilər.

Bu Süleyman deyilən yeniyetmələrin fiziki və mənəvi tərbiyəsi məsələlərinə "böyüklük" edir. Yastı Şakir də elə həmin yastı Şakirdir ki, əl-ayağını bağlayıb qutuya qoyduğu sövzibarini iki gündür hələ də ünvanına çatdıra bilmir. Ancaq məhəlləmizin ortasındakı parkda onun razılıq işarəsi olmadan quş-quşluğu ilə qanad çalıb uçmaz. Uşaqlar: - Yastı Şakir əmi, minməsəm, ölləm, - deyib yalvarsalar da, manatını almamış xeyriyyəçilərin parkda hədiyyə etdiyi əlli metrlik "əyləncə qatarını" qıyıb qoymaz ki, kimsə minsin, olmaz, bala, olmaz, - deyib durar.

Uşaqlar özlərinin belə müşküllərindən söz açanda mən də işgüzar və qayğıkeş bir görkəm alıb:

- Asan məsələdir, uşaqlar, ürəyinizi sıxmayın, darıxmayın, həll edərik, - deyib bir-bir hər birinin əllərini sıxacaq, onlar da əsl bəyzadələr kimi başlarını şəstlə irəli-geri tərpədib sonra da bir addım kənara çəkilərək əsgər sayağı sıra ilə dayanacaqdılar.

... Həə, uşaqlar məni bəzən başqa xüsusatlarda, "fövqəladə" hallarda da arayıb-axtarırlar. Məsələn, məhəllədə yad adam və yaxud nabələd maşın görünəndə, həm də o maşın lövbər salıb gün uzunu yerindən tərpənmədən səki kənarında, dalan başında boş-bekar dayanıb duranda. Belə hallarda yeniyetmə dostlarım məndən məsləhət alırlar. Əvvəldən belə şərtləşmişik. Özüm xahiş eləyib uşaqlarla razılaşmışam ki, "filan-filan" hallarla rastlaşdınızmı, həmən mənə xəbər verin. Müzakirəsiz qərar qəbul edib özünüz əlüstü "tədbir" görməyin. İnsafən, uşaqlar da öhdəliklərinə ciddi əməl edir, zərurət yarananda məndən "böyük" məsləhəti alırlar.

Aramızda qalsın, bir gün: - Məhəllənin filan yerində bir neçə dəfə yad maşın dayanıb və xeyli ləngiyib, təkrar görünsə nə edək? - deyə dostlarım qulağıma "pıçıldayıb" məsləhət istəmişdilər.

Mən də daha nə gizlədim, ani olaraq elə həmin andaca:

- Bəzəmək! - deyə qəfil bir qərar qəbul edib tövsiyəmi vermişdim. Uşaqlar da mənim "bəzəmək" tövsiyəmi öz məntiqlərinə uyğun yozub növbəti "gəlişində" o maşını sürənciyəzi necə daşlamışdılarsa, bir daha nəinki məhəlləmizdə, heç kiçik şəhərciyimizdə də gözə görünmədi (nömrəsi cibimizdəydi, görünüb eləsəydi, görüb-bilərdik).

Mənim özümün də məhəlləmizin uşaqlarını axtardığım, həm də tez-tez axtardığım vaxtlar olur. Dərs ili ərəfəsində və bütün tədris ili boyu.

Nə üçün? - Əlbəttə, ilk növbədə necə oxuyurlar, məktəbə dərs davamiyyətləri necədir? Mənlik bir işləri varmı? Bir də, oxuduqları yerdə, bax, orada, məktəbdə nə var, nə yox, onların təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olan vəzifəlilər öz işlərini necə yerinə yetirirlər.

Bu barədə ünsiyyətimiz də çox sadə, ancaq olduqca səmimi və mənalıdır.

Səhər evdən çıxanda ya onlar mənim üçün göz gəzdirir, ya da mən ayaq sürüyərək ləngərlə yeriyib onların nə vaxt evdən çıxacaqlarını gözləyirəm.

Beləcə, kiçik şəhərimizin məktəblərini bir-bir ötüb mən təklənənəcən söhbət edir, yolumuzla gedirik.

Elə bu da kifayət edir, söhbətimizin içindən onlar mənim işlərimi, mən də "onların" və o birilərin "işlərini" öyrənirəm.

Bu gün isə uşaqlar görünmürlər, nə qapının ağzında, nə də məhəllənin başında yoxdurlar. Tətildi axı, yay tətili, tətilin dadını çıxarırlar. Bəlkə Nəcəf kimi onlar da öz "sövzibarilərindən" qurtulub şirin-şirin yatırlar, ya da kəndə-kəsəyə səpələniblər...

Nə gizlədim, məhəlləmizin uşaqları ilə məni belə çox yaxın edən bir səbəb də var. Bu da onların Nəcəflə, Bəhruzla, bu il hələ ki, mərkəzdən gəlib yanıma yetişə bilməyən o biri nəvəm Nicatla da yaxın dostluqlarıdır (Böyük nəvəmi, Turalı deyə bilmərəm. O, bir az böyükdür; bu il tələbə olub, yaşıdları, dostları da, şəksiz, tələbədirlər).

Nəcəf yeniyetmələrin rayon futbol klubunun sayılan oyunçularındandır, hörmətli nömrəsi də var maykasında, doqquz! Yazılıb. Nicatın da məşqlərdə "rəqib" qapısına hərdən bir "qol" atması da olur. Bəhruz isə oyunçudur, yaxşı futbolçu ola bilər. Bunu adlı-sanlı məşqçiləri Nəriman müəllim də deyir, deyir ki, "Bəhruz iki ayağı ilə də zərbə vura bilir".

Vursun da, baxaq görək. Millimizin "qolkiperi" olan bizim şabranlı Kamran Ağayevin ardıcılları elə yenə bu torpaqdan yetişməlidirlər dəə.

Bu gün heç Mövlud da yolda-izdə görünmədi. Bizdən beş ev sağda-şimal tərəfdə binə olan Mövlud "kişinin" "meydanı" daha genişdir. Bu kiçik şəhərin harasından desən boy verir, gedib-gəlməyə, gəzib dolaşmağa ərki çatır. Səngəri isə o biri qonşumuz, qəzetpaylayan Mətləbin qədimdən-qədim taxta evinin, taxtapuş balkonunun altıdır. Məhəlləmizə gələn bütün yollar da Mətləbin balkonunun altında kəsişir, bircə qərb tərəfdən başqa. Çünki evin arxası qərbi kəsir, qabağı isə şərqə açılır.

Mövlud da hara getsə, öz həyətində yox, dönüb Mətləbin taxtapuş balkonunun altında çömbələn oturur. Arada ayaq üstə yonma-taraş stəkanda çay içən halları da olur.

Bir dəfə elə o yol ayrıcından yola yoldaşlıq edib yürüyəndə söhbət arasında:

- Ay Mətləb, bəlkə bu balkonu bir balaca "restavrasiya" edəsən, əl gəzdirib yeniləşdirəsən ("sökəsən" deməyə dilim gəlmədi), lap biz də "yır-yığışına" əlimizdən gələni edərik, - dedim. Onu da əlavə etdim ki, a kişi, bəs Mövlud da gecə-gündüz o balkonun altındadır, uçub eləyər, kişiyə bir xətər toxunsa, arada ədavət olar, vallah.

Mətləb israr etdiyimi görüb:

- Yaxşı, mən indi bu taxtapuşu söküb qoydum qırağa, bəs Mövlud harda oturar?..

- Mövlud üçün oturmağa yerə nə gəlib. Əl tutarıq, elə sən özün bir söhbətgah tikərsən, - deyib zarafata saldım.

Mətləb başını yırğaladı.

- Xeyirxahlığına görə sağ ol, - dedi, - ardınca da, - yox ee, müəllim, bu taxta ev atamdan da o yana, baba yadigarıdır. Uçmaq təhlükəsi də yoxdur. Axıb tökülsə Mövludun başına nə gəlib, söykənib saxlayacaq, - deyib ürəkdən güldü. Üzünü yana çevirib qətiyyətlə:

- Yox, ay müəllim, yox, əl vurub toxuna bilmərəm, - deyib birdəfəlik kirtimi vurdu.

- Ay Mətləb, Allah köməyin olsun, a kişi, sən bu taxtapuş balkonu ata mülkü bilib əzizləyib qorumaqnan valideynlərinin min əziyyətlə qazandıqlarını havaya sovuran harın, naxələf övladları yaman utandırırsan, vallah.

Daha nə deyəydim...

Mövludun bir şakəri də ərki çatan, sevdiyi adamlardan "nəmər" istəməyidir. "Nəməri" ona nə səbəbdən, hansı xidmətlərinə görə vermələrinin isə bu kişiyə heç dəxli yoxdur.

Məsələn, məni görən kimi (ən çox da uşaqların, nəvələrimin əhatəsində olanda) elə uzaqdan qaça-qaça:

- Müəllim, pul ver, pul! - deyə haray salır. Hələ bir məbləğini də deyir: - On manat, on manat. Gəlib yetişənəcən mən də on manatı çıxarıb əlimdə hazır tuturam, uzadıram Mövluda. O da alıb baxır:

- Yox, on manat, on manat verməlisən, - deyir. Bir manatlıq tapıb uzadıram məhəlləmizin bu bərkgedən ər kişisinə. Alır.

- Həə, verdi, on manat verdi, - deyə-deyə bir manatlığı da əlində yellədə-yellədə uzaqlaşıb gedir evinə, ya da Mətləbin taxtapuş balkonunun altına tərəf.

Bir dəfə də bizim bir-birimizlə, yəni mənim Mövludla bu həsbi-halıma şahid olan bizim Bəhruz:

- Baba, bu kişi səndən niyə pul istəyir və ardınca da: - məgər sən ona pul borclusan? - deyə soruşdu.

Düzü, əvvəl nə cavab verəcəyimi bilmədim. Sonra da hıqqana-hıqqana: - Dostumuzdu da, məhəlləmizin "kralıdı" bu kişi, ehtiyacından istəmir ki? Sadəcə əliaçıqlığımı sınayır ki, görək qonşuluğu bacarırammı. Bax, bunu bilmək istəyir. Görmürsən, on manatı almır, bir manata qane olur, - deyə bu çoxbilmiş oğlana əməlli bir izahat verməli oldum. Bəhruza onu da dedim ki, bu Mövludun iki oğlundan dörd nəvəsi var, nəvələri ilə də elə dostdur ki, ən azı səninlə mənim kimi. Üzünə baxdım, oğlanın rəngi durulmuş, həmişəki halına qayıtmışdı, gözləri işıqla dolu idi, mənə zəndlə baxırdı.

... Darvazanın qabağında təkcənə durub, beləcə ora-bura döyükür, üzbəüzdəki evdən Familə arvadın əri, keçmiş hərbçi, indi təqaüddə olan Heybətağa kişinin indicə küçə qapısını itələyib görünəcəyini gözləyirdim. Bu kişi də görünən kimi məni qabaqlayıb ucadan elə əsl hərbçi kimi salam verəcək. Mən isə onun salamını sağ əlimi sol döşümə, sinəm üstə qoyub başımla yüngülvari təzim etməklə alacağam. Çünki kişi ağır eşidir. Şax duruşuna baxma, qulaqları batıb. Bəhruz belə halımı görsə, yenə soruşacaq:

- Baba, bu kişiyə niyə belə təzim edirsən? Cavabım çətin olmaz, "əsgər olub, zabit olub" deməyim kifayətdir, anlayacaq.

Sinnini öyrənməmişəm, ancaq qapımızla üzbəüz, o ikicə alaqapı aralıdakı qonşumuz, bu keçmiş əsgərin-zabitin, Heybətağa kişinin xanımı Familə arvad çox yaşlıdır. Evdə Heybətağa kişi ilə rəftarını da bilmirəm, ancaq bu il dördüncü sinifdə oxuyan nəvəsi Əkrəmi də əzizləyib oxşadığını, "nənə qurban"ını isə mən yox ee, heç zənnimcə "əlləri qızıl"dı, - çağrılıb alqışlanan oğlu dülgər Elton da yəqin ki, eşitməyib. Evlərindəki qız-gəlinlə səmimiyyətinin isə, əlbəttə, bizə qətiyyən dəxli yoxdur. Amma bu arvad çöldə-bayırda bizlərin gününü qara edib, göy əsgiyə düyünləyib. Allah tərəfi, səsini eşitməmişəm, salam-sağolunu isə heç. Üz-üzə birisiylə ilə heriş-veriş etdiyini, söz-sözə gəlib dava-dalaş saldığını da görməmişəm. Di gəl, səhər-axşam evin-küçənin hansı tərəfindən çıxsan Familənin "silueti" ilə üz-üzəsən. Allah insaf vermiş eyni anda inanın, hər yerdən boy verir, görünür, salamsız-kalamsız ya çönüb uzaqlaşır, ya da elə dönüb uzaqlaşır. Elə də qıvraq yeriyir ki... İnanın mənə, Familə təkcə ayaqları ilə yox ee, əlləri ilə də yeriyir. Qollarını elə açıb yelləyir ki, yumruğu burnunun ucunacan çatır. Familəyə o yerişi ilə rastlaşanda ani olaraq ürəyimdən keçir ki, arvadla üz-üzə gələn yəqin fəhm edib birtəhər özünü qoruyar. Vay arxadan gələnin halına...

Familə arvad bütün təhər-tövrü ilə mənə öz uşaqlığımda daşlı-çınqıllı torpağından çox, yalı-yamacı hamarını sıxıb-sıxışdırıb sinəsi üstə oturan, indi səksəkəli yuxularımın "qonağı" kəndimiz Göyəmlidə gördüyüm qonşumuz Güləbətin arvadı xatırladır. Elə Familə də yaşlı xanımlara yaraşan qəhvəyi, uzun don geyinir. Ancaq Güləbətin arvad baharı (don) geyinirdi, zil qara rəngdə beli büzməli baharı.

Ətəkləri az qala yeridiyi yolu süpürsə də, zərif əndamını sıx qucaqlayan donunun içində arvad elə qıvraq yeriyirdi ki, "qırğı" kimi. Yaşıdlarımla ardınca qaçaraq Güləbətin arvada çatmaq üçün yarışardıq. Elə o zamanlarda da o sayaq yeriş hələ mənim üçün müəmmaydı. Bəzən uşaq təxəyyülümlə o vaxt düşünərdim: "Yeriyən Güləbətindi, ya baharısı?"

İndi, budur ee, Familə arvad göründü. Səhərdən gözüm tanış üz axtarırdı. Familə odur ey, "Euroves" şirkətinin "Niva"sı həyətində duran kişinin evi tərəfdən göründü və əlbəəl də qeyb oldu.

Yəqin mən burda yubanmasaydım, gövdəsi həyətimizi, çətirinin yarısı isə küçəni boya-boy tutub qucaqlayan, elə meyvələri də yarıbayarı, tən-bərabər tapbatapla yola-izə tökülən girdəkanların (cevizlərin) peşində olacaqdı. Bəlkə də səhərdən bəri bir-iki hovur yığıb aparıb da, nuşu canı olsun, axı ondan erkən belə tez kim oyana bilər ki? Heç gecə də ondan tez yatanı bu aralıqda ağlıma gəlmir, arvad elə bil məhəlləmizin hər yerində bitib, hər yerində...

Hər halda yaxşı oldu, tanış üz gördüm axır ki, gözümün acısı getdi, bu gün bu acını Familə arvad götürüb apardı...

Uzaqdan Məzahiri gördüm, bağçanı sulayırdı. Kişi mənim məəttəlçiliklə ora-bura baxa-baxa qaldığımı görüb əlindəki rezin su şlanqını suvardığı gül kollarının altına atıb gəlib mənə yaxınlaşdı. Salamlaşandan sonra əlini uzadıb çantamı aldı. Kişiylə söhbət edə-edə həyətdən ayaq götürdük. Uzaqdan İlkinlə Vüsalın dördyolda, işıqforun yanında, həmişəki yerdə durduqlarını gördüm. Onlarla da bir həsbi-hal edəm gərək, - deyə ürəyimdən keçdi.

Sabirin evinin yanından ötüb parkla üzü aşağı, dördyola, işıqfora tərəf yeriyirik.

Tanrı Spitakı ermənilərin başına uçuranda bizim qonşu Sabir çiyinlərinə "SA" hərfləri tikilmiş hərbi geyimdəymiş, bir sözlə, "xilaskar" sovet ordusunda əsgərlik edirmiş. Daş-kəsək altında qalan erməni törtöküntülərini yığıb-yığışdırmağa yardıma göndərilənlərin siyahısında və elə yola düşənlərin arasında da bu kişi də varmış.

"Xilaskar" heyəti yığırlar bir uçağa. Uçaq da qalxır səmaya, ermənilərin başı üstə enhaendə uçaq qəzaya uğrayır. Uçaqdakı hər kəs, pilotlar qarışıq həlak olurlar, Sabirdən başqa. Kişini uca yaradan necə sevib-əzizləyibsə bir tükünə də xələl toxundurmayıb, göydən yerə əlləri üstə piləyə-piləyə sağ-salamat endirib.

Sabirə daha torpaq altda qalan erməni leşini təmizləmək qisməti olmasa da, elə-obaya vaxtından əvvəl dönmək nəsib olur. Gələr-gəlməz də tikinti sahəsində iş icraçısı kimi fəaliyyətə başlayır və bu günəcən də elə o peşəsinə sadiqdir, inşaat işlərində sədaqətlə xidmət edir. Bu sədaqətli xidmətindən qazandığı ən yaxşı sərvəti qonşuluğumuzdakı sabirsayağı evidir, yığcam, möhkəm, çəpəri də qala kimi. Özü alaqapını açıb başını göstərməsə, o boyda qəzada Tanrının heç bircəciyinə belə qıymadığı saçlarının nə zaman, necə tökülüb yox olduğunu kimsə duymaz, bilməz.

Bu kişini çox sevsəm də, onunla üz-üzə gəlmək mənə cəbrdi. Çünki gözüm ona baxa-baxa kişinin yaraşıqlı, nurani sifəti yavaş-yavaş çəkilir, əvəzində sir-sifəti bürüş-bürüş, gözləri sulu, donuq, yastı-yapalaq bir erməni sifəti peyda olur. Gəl indi döz də.

Sabir həm də ciddi adamdır, uşaq-muşaqla deyib-gülən deyil. Başı aşağı adam olmasa da, zəhmi də var. Sabirin qonşumuzda zəhmli olmaq imicini formalaşdıran bir başlıca səbəb də "erməni leşinin təmizliyinə" gedərkən uçaqdan tappıltıyla göydən yerə çırpılıb sağ qalması, ölməməsi ilə bağlıdır. Dəqiq deyə bilmərəm, ancaq qonşu bacadakı gənc analar bəlkə də ipə-sapa yatmayan uşaqlarının qəlbinə "Sabir" xofu salıb qorxudurlar.

Nə isə, başını kəndardan çıxarıb, bağrımızı yarmamış hələ sağ-salamat ötüb keçək bu kişinin evinin yanından!

Qeyri-ixtiyari sol tərəfə, uşaqların əyləncə meydançasına tərəf baxıram. Yenə uzun, döngəli sürüşkən borunu qırıblar, düşüb yerdə qalıb. Ay dəcəllər, gərək İlkinlə Vüsala tapşıram, quraşdırıb yerinə qoysunlar, yoxsa bu dəcəllər yenə axşam dəstə ilə qabağıma çıxıb: - Baba müəllim, meydançamızın əyləncə qurğuları sınıq-sökükmiş, əl vuran kimi dağılıb töküldü, baxıb eşidən də yoxdu, deyin düzəltsinlər də, nə olar, - deyə elə İlkinlə Vüsalı yamanlaya-yamanlaya, sındırıb dağıtdıqları qurğulara görə onların istehsalçılarını qınayacaqlar.

Axşama isə hələ çox var, daha nələr olacaq, kimlərlə görüşüb, kimlərlə...

Tələsməliyəm, gərək axşam erkən dönəm, on il əvvəl top bağışladığım oğlan sabah əsgər gedir. Mən də qonşularla yolasalmaya qatılmalıyam.

Şabran

10 oktyabr 2017-ci il.

Novruz NƏCƏFOĞLU

525-ci qəzet.- 2019.- 26 oktyabr.- S.20-21.