Mədəniyyət Nazirliyi ideya axtarışında .

Son günlərdə aparılan kadr islahatları çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə Anar Kərimov Mədəniyyət nazirinin birinci müavini vəzifəsinə təyin olundu və Mədəniyyət naziri vəzifəsinin müvəqqəti icrası ona tapşırıldı.

Qeyd edək ki, Anar Kərimov bundan öncə Azərbaycan Respublikasının YUNESKO yanında daimi nümayəndəsi vəzifəsini icra edirdi. Bir neçə gün öncə Anar Kərimovu ictimaiyyətə daha yaxından tanıtmaq məqsədilə YUNESKO-nun baş ofisinin yerləşdiyi Fransada yaşayan və mədəniyyət sahəsində aktiv fəaliyyət göstərən həmyerlilərimizin Anar Kərimovun fəaliyyəti ilə bağlı təəssüratlarını oxucularımıza təqdim etdik.

Anar Kərimov bu vəzifəyə təyin olunduğu ilk gündən mühüm addımlar atmağa başladı. Onlardan biri də Mədəniyyət Nazirliyinin ictimaiyyətə müraciəti idi.

Müraciətdə bildirilirdi ki, ölkəmizdə, bütün sahələrdə olduğu kimi, dövlət rəhbərliyinin yüksək diqqət və qayğı göstərdiyi mədəniyyət sahəsində də kompleks və sistemli islahatların həyata keçirilməsi günün tələbidir. İslahatların və görüləcək işlərin daha keyfiyyətli və səmərəli olmasını təmin etmək üçün mədəniyyətin müxtəlif sahələrində fəaliyyət göstərən təşkilatlar və fərdlərin iştirakı ilə məsləhətləşmələrin aparılması və sahəvi inkişaf proseslərində onların rəy və təkliflərinin nəzərə alınması planlaşdırılır. Bu məqsədlə nazirlik ictimaiyyətə üç sual ünvanladı:

1. Mədəniyyət sahəsində siyasət və idarəetmədə gözləntiləriniz nədir?

2. Mədəni irsin mühafizəsi və inkişafı ilə bağlı hansı təklifləriniz vardır?

3. Mədəniyyət sahəsində yerli və beynəlxalq təbliğatın gücləndirilməsi üçün nə kimi yenilikləri təklif edərdiniz?

"525-ci qəzet" ölkənin mədəniyyət və incəsənət sferasının müxtəlif sahələrində çalışan peşəkarlara mövzuyla bağlı müraciət etdi və onların bu üç suala cavablarını öyrəndi.

Bu mövzuda ikinci yazını təqdim edirik.

***

Firudin Allahverdi. bəstəkar:

- Mədəniyyət sahəsində siyasət və idarəetmədə gözləntilərim ilk növbədə dövlətin bu sahədə boynuna götürdüyü yükün çoxundan özünü azad etməsidir. Dövlətin mədəniyyət və incəsənətlə bu dərəcədə sıx əlaqəsi ötən əsrin 20-30-cu illərinə xas trenddir və qərb cəmiyyətlərinin əksəriyyəti 60-70-ci illərdə buna son qoydu. Sadəcə olaraq, bizim də daxil olduğumuz SSRİ-də bu proses getmədiyindən, müstəqillik vaxtında isə başımız gah müharibəyə, gah iqtisadi məsələlərə qarışdığından bu sahədə islahatların zəruriliyinə diqqət etmədik və bu - xeyli zərərli ənənə indiyədək inersiya yolu ilə qalmaqda davam etdi. Bir sözlə, nə qədər gecikmiş olsaq da, mədəniyyət və incəsənət sahəsində ciddi Desovetizasiya prosesinə ehtiyacımız var. Sovet İttifaqından qalmış bütün "ənənələr" təftiş olunmalı və saf-çürük edilməlidir. Bu sahədəki bir çox ənənələrin - idarəetmədən tutmuş dövlət-sənətkar münasibətlərinə qədər - çoxunun kökü Sovet İttifaqı kimi qeyri-adi dövlətin ən şübhəli zamanında -1930-cu illərdə qoyulub. Sağlam məntiq deyir ki, bu ənənələr XXI əsrin 1-ci rübünün bitməsinə az qaldığı bir zamanda faydalı və effektiv ola bilməz.

Mədəni irsin mühafizəsi və inkişafı ilə bağlı təkliflərim əsasən bu sahədə qabaqcıl ölkələrin təcrübəsindən yararlanmaqdır. Heç kəsdən gizli deyil ki, bəzi maddi mədəniyyət irsimizin təmiri və yenilənməsi zamanı müəyyən səhvlərə yol vermişik. Hansısa abidəni ehtiyatsızlıqla "şlifovka" edib eybəcərləşdirmiş, hansınısa "yevroremont" edib qədimliyindən əsər-əlamət qoymamışıq. Amma əgər söhbət qeyri-maddi irsdən gedirsə, düşünürəm ki, onun mühafizəsi ilə bağlı o qədər də narahat olmağa dəyməz. Musiqi sahəsindən, məsələn, muğamdan misal çəkim. Azərbaycan muğamının son 120 illik dövrü çox yaxşı qeydə alınıb. Yəni əgər bu gün kimsə Cabbar Qaryağdıoğlunun "Heyratı"nı, ya da Xan Şuşinskinin "Mirzə Hüseyn Segahı"nı necə oxuduğunu bilmək istəsə, sadəcə Yutuba girməsi kifayətdir. Amma bunun inkişafı barədə nəsə demək də, etmək də çətindir. Sənətin inkişafı, adətən, proqnozlaşdırıla bilməyən şəkildə baş verir. Nə qədər proqramlar yazılsa, planlar qurulsa da, yenə də cəmiyyətin gözlənilməz seçimləri, habelə xarici mədəni təsirlər öz sözünü deyir.

3-cü məsələ barədə onu deyərdim ki, bu gün təbliğatın heç bir xeyri olmur. Xüsusilə də bunun təbliğat məqsədli olduğu hiss olunanda. Biz harada öz mədəniyyətimizi təbliğ etmək istəyirik? Qabaqcıl ölkələrdə, elə deyilmi? Onların isə böyük kolonial təcrübəsi olduğundan, dünyanın altını da, üstünü də bilirlər. Necə deyərlər, üzləri üzlər görüb... Biz kifayət qədər vəsait sərf edib, "özümüzü təbliğ etməyə" çalışırıq, onlar isə sonda quruca "o... sizin qədim mədəniyyətiniz var" deyib, yenə də öz işləri ilə məşğul olmağa davam edirlər. Bilmək də olmur ki, onlar o "qədim" ifadəsini hansı mənada istifadə etdilər.

Ondansa mədəniyyətimizin eksportu barədə düşünməliyik. İndiyədək torpağımızın altındakı maddi sərvəti eksport etdiyimiz kimi, bundan sonra da torpağımızın üstündəki qeyri-maddi sərvətin eksportunun yollarını tapmalıyıq. Elə etməliyik ki, mədəniyyət xaricdən ölkəmizə valyuta gətirə, idxalın mühüm faktoruna çevrilə bilsin. Sözsüz, bu, çətindir, bunun üçün əvvəlcə yaxşı və incəliklə düşünülmüş strategiya qurulmalıdır; strategiya qurulmazdan öncə isə dünyadakı mədəniyyət biznesi detallı şəkildə monitorinq edilməlidir: nə və necə "satılır"? Təsadüfi deyil ki, bir çox qabaqcıl ölkələrdə dövlət sənət xadimlərini məhz bu parametrlərə görə mükafatlandırır.

Fehruz Şamıyev, Bakı Beynəlxalq Qısa Filmlər Festivalının direktoru, prodüser:

- Doğrusu, hələlik mədəniyyət sahəsində görünən budur ki, nazirin səlahiyyətlərini icra edən Anar Kərimov yaşlı əməkdaşları işdən uzaqlaşdırmaqdadır. Bu da onu deməyə əsas verir ki, nazir müavini gənc kadrlarla işləməyə daha çox üstünlük verəcək. Düşünürəm ki, ilk olaraq tarixi abidə və muzeylərimizlə bağlı yeni iş planları hazırlanacaq. Hələlik sadəcə intuisiyam bunu deməyə əsas verir ki, yeniliklər sürətlə olacaq. Amma haradan başlanacaq, harada bitəcək, bu haqda fikir bildirmək çətindir.

Yerli və beynəlxalq təbliğatın gücləndirilməsi barədə onu deyə bilərəm ki, ölkəmizin dünyada mədəniyyət mərkəzlərindən biri olmasını, sivil, tolerant bir ölkə olmamızı nümayiş etdirmək üçün təkcə hansısa elmi praktik konfranslar, forumlar keçirilməli deyil. Məlumdur ki, hansısa forum və ya konfrans iştirakçısı bura gəlir və bir neçə gündən sonra başqa bir ölkədəki toplantıya gedir və bu tip insanlar öz ölkələrindəki insanlara ölkəmiz haqqında çox az məlumat ötürə bilirlər. Azərbaycanı dünyaya sivil bir ölkə kimi tanıtdırmağın yolu beynəlxalq mədəni layihələrdir. Başlıca olaraq kino bu istiqamətdə ən vacib sənət növüdür. Xarici televiziyalarla əlaqə, xarici kino şirkətləri ilə müştərək layihələrin reallaşması çox vacibdir. Bu layihələr bizim haqqımızda milyonlarla xarici vətəndaşa informasiyanın çatdırılmasına səbəb olur. Ölkəmizə gəlmədən baxdığı filmdə adətləri, coğrafiyamızı tanımış, görmüş olacaq. Bu, həm ölkəyə turist axınına səbəb ola bilər, həm də ölkəmizin dünyadakı portretini cızmış olacaq.

Yerli və xarici dildə fəaliyyət göstərən operativ informasiya saytları yaradılmalıdır. Xüsusən xarici dillərdə. Bizim dünyanın aparıcı dillərində fəaliyyət göstərən informasiya portallarımız, kiçik təqdimat videolarımız yetərincə deyil. Bu sahədə ciddi boşluqlarımız var. Ola bilər ki, hansısa tarixi abidə və ya mətbəximizdən sənədli filmlər hazırlanıb. Amma indi internet üzərindən qısa və operativ videomaterialların nəfis təqdimatı daha çox izlənilir. Fikrimcə, müasir dünyadakı medianın rolunu qiymətləndirmək lazımdır. İnternet üzərindən ölkəmiz haqqında xarici dillərdə yetərincə videomateriallar yayılmalıdır. Axtarış platformalarında Azərbaycan adı gələndə başqalarının haqqımızda hazırladığı mənfi xüsusiyyətli videolar yox, öz hazırladığımız görüntülər ilk olaraq önə çıxmalıdır. Bütün bunlar mədəniyyətimizin informasiya siyasətidir, onun bir parçasıdır.

Xarici mediada özümüzü təqdim etməyi bacarmalı, xarici, beynəlxalq festivallarda sənədli və bədii filmlərimizlə mütləq iştirak etməli və bunun üçün də müştərək layihələrə daha çox yer verməliyik. Bundan başqa, xarici şirkətlərin Azərbaycanda film istehsalına birbaşa şərait yaratmalı, onlara müxtəlif güzəştlər verməliyik. Audiovizual məhsulların istehsalında Azərbaycanın coğrafi üstünlükləri çoxdur. Amma biz hələ də bu imkanlardan istifadə edə bilmirik. Bu yaxınlarda dünyaca məşhur "Sonuncu krallıq" serialını izləyirdim. Məlum oldu ki, həmin serial Macarıstanda çəkilir. İngiltərə şirkəti özləri haqqında olan tarixi serialı Macarıstanda çəkir. Çünki macar hökumətinin şərtləri onlar üçün daha uyğundur, orada istehsal daha ucuz başa gəlir deyə şirkət Macarıstana üz tutub. Bu amillər vacibdir. Azərbaycan, dediyim kimi, həm coğrafi həm də müştərək istehsal baxımından xarici şirkətlərlə əməkdaşlıq etməlidir. Düşünürəm ki, bu istiqamətdə yetərincə görülməli işlər var.

Sevda Sultanova, kinoşünas, yazar:

- Kino sahəsində ilk növbədə kadrlarla bağlı islahat gözləyirəm. Amma bu kadrlar təkcə peşəkar deyil, həm də vicdanlı olmalıdır ki, kino siyasətində uğurlar əldə edə bilsinlər. Müstəqil maliyyə ilə film çəkən rejissorlara ən azından texniki dəstək göstərilməlidir. Yeni fikirlərə açıq olsunlar.

Bizdə sənədli və qısametrajlı filmlər festivalları keçirilir ki, onların genişləndirilməsini istərdim. Azərbaycan Qafqazda yeganə ölkədir ki, tammetrajlı filmlər festivalı yoxdur. Bu, bizim üçün utancvericidir. Çünki festivalın olması kino prosesinin yaranmasının əsas təkanvericisidir və ölkə filmlərinin dünyaya çıxmasına şərait yaradır.

Mədəni irsin mühafizəsi də önəmli məsələdir. Bir neçə film var ki, onları axtarmışam, amma tapa bilməmişəm. Onlardan biri "Firəngiz" filmidir. 1975-ci ildə çəkilib, amma heç yerdə yoxdur. 1975-ci ilin filmi necə olmaya bilər? Bildiyimə görə, Moskvadadır. Bir ara ordakı filmlərin tapılıb gətirilməsini elədilər, amma davamlı olmadı. Bu cür filmlərin yenidən tapılıb üzə çıxarılmasını istərdim. Çünki bunlar bizim irsimizdir.

Ondan başqa, XX əsrin ortalarına aid sənədli xronikalarımız var. Düzdür, ideoloji plandadır, amma önəmli deyil, yenə də tarixdir. Bunların yayılmasını, əlçatan olmasını istərdim.

Vaxtilə yazmışdım ki, bu gün Mədəniyyət Nazirliyinin görməli olduğu ən vacib məsələ Azərbaycanın "Eurimages" fonduna üzv olmasıdır. “Eurimages” Avropa Şurasının 1988-ci ildə yaratdığı fonddur. Fond bədii, animasiya, sənədli filmlərə maliyyə dəstəyi verir, filmlərin müştərək istehsalını, prokatını təşkil edir, distribusiyasına yardım göstərir. İstehsal olunan filmlər isə nüfuzlu festivallarda nümayiş olunur, mükafatlara layiq görülür. 40-a yaxın ölkə “Eurimages”in üzvüdür.

Eyni zamanda, Azərbaycan kinosunun dünyaya çıxması üçün gənc, istedadlı rejissorlara dövlət dəstəyi olmalıdır. Nazirlik bunu etsə, ən böyük işi görmüş olacaq.

Qəmər Bağırova, Cəfər Cabbarlı Ev Muzeyinin direktoru:

- Azərbaycan öz zəngin mədəniyyəti ilə müxtəlif istiqamətlərdə formalaşıb. Bu istiqamətləri daha da inkişaf etdirmək üçün müəyyən yaradıcı təcrübəsi olan, milliliklə yanaşı yeni ideyalı kadrların bacarığı nəzərə alına bilər. Mədəniyyətin hər bir vacib sahəsinə eyni səviyyədə münasibət, mövcud problemlərə vaxtında müdaxilə işin müsbət həllinə kömək edə bilər.

Mədəni irsin mühafizəsi hər bir vətəndaşın borcudur. Bu baxımdan maarifləndirmənin daim diqqətdə saxlanması vacibdir.

Mədəni sahədə yerli və beynəlxalq təbliğatın gücləndirilməsi məsələsində maraqlı işlər görülə bilər. Mədəniyyətin vacib sahələrindən olan kinonun, teatrın, musiqinin, o cümlədən, mədəni irsimizin qoruyucuları olan muzeylərin işi bu baxımdan müəyyən diqqət tələb edir. Ölkəmizdə keçən əsrin 80-cı illərindən yaradılan və Azərbaycanın bir sıra görkəmli şəxsiyyətlərinin, elm, mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin həyat və yaradıcılığını əks etdirən muzeylər zəncirini diqqətə çatdırmaq istərdim. İlk baxışdan kiçicik görünən bu sənət ocaqları mədəniyyətimizin çox önəmli bir dövrünü qoruyur. Həmin muzeylərin yüksək səviyyədə bərpası, fond materialları əsasında beynəlxalq aləmdə sərgilərin təşkili, mövzu ilə bağlı müəyyən ədəbiyyatın xarici dillərə tərcüməsi ölkəmizlə yanaşı, xaricdə də həm milli ədəbiyyatımızın, musiqimizin, təsviri incəsənətimizin və başqa önəmli sahələrin təbliğinə, eləcə də görkəmli şəxsiyyətlərimizin tanınmasına kömək edə bilər. Bu sahədə beynəlxalq konfransların təşkili də diqqətdə ola bilər. Müasir dövrdə elektrotexnikanın inkişafı fonunda elektron vasitələrdən geniş istifadə olunması da vacibdir.

Yusif Mirzə, rəssam:

- Azərbaycan mədəniyyətinin qorunması, inkişaf etdirilməsi, zənginləşdirilməsi və təbliği bizim üzərimizə düşən missiyadır. Bu tərəqqi üçün çox real imkanlar var. Əvvəla, indi müstəqil ölkəyik. Bütün sahələrdə olduğu kimi, burada da tamamilə müstəqil siyasət yürüdən hakimiyyət və onun marağı, iradəsi var. Prezident cənab İlham Əliyev və birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva hər zaman Azərbaycan mədəniyyətinin qoruyucusu, himayədarı kimi fəaliyyət göstərirlər. Dövlət tərəfindən hər zaman vəsait ayrılır, kömək göstərilir. Fikrimcə, mədəniyyətin inkişaf konsepsiyası hazırlanması üçün müxtəlif sahələrin mütəxəssislərindən, elm və sənət adamlarından, iqtisadçılardan istifadə olunmalıdır. Problemlər araşdırılmalı, onların aradan qaldırılması yolları tapılmalı, özünü doğrultmayan, effekti olmayan metodlardan imtina olunmalıdır. Mədəniyyət təhsil, kitab, poliqrafiya, iqtisadiyyat, turizm kimi sahələrlə sıx bağlıdır. Bu bağlılıqlar, inteqrasiya öyrənilməli, planlar, lahiyələr tərtib olunmalı, əməli işlər görülməlidir. Ayrılan dövlət vəsaitinin təyinatı üzrə xərclənməsinə ciddi nəzarət olmalıdır. Bu istiqamətdə dövlət başçısının nəzarəti ilə başlayan, həyata keçirilən tədbirlər var. Bu tədbirləri, kadr dəyişikliklərini alqışlayırıq. Vəziyyətin yaxşılaşmasına ümid bəsləyirik. Mədəniyyətin qorunması, inkişafı işini təkcə dövlətin üzərinə qoymaq düzgün deyil. Bütün ictimaiyyət bu işdə maraqlı olmalıdır. Potensial imkanlardan istifadə olunmalı, biznesin bu sahəyə cəlb olunması təşviq olunmalıdır. Mədəniyyətin inkişafına vəsait xərcləyən biznesmenlərə güzəştlər verilməlidir. Yaradıcı sənət adamları üçün şərait yaradılmalı, qayğı göstərməlidir.

Mədəni irsin qorunması həm ölkənin, xalqın imic məsələsi, həm tariximiz, qan yaddaşımız, həm də gələcək nəsillərə mirasdır. Ciddi dövlət nəzarəti ilə bərabər, ictimai nəzarət olmalıdır. Media bu işi daim diqqətdə saxlamalı, ikrah doğuran şou biznes xəbərlərindən, dedi-qodulardan imtina edərək ölkə və xalqımız üçün vacib, həyati əhəmiyyətə malik məsələləri işıqlandırmalıdır. Rastlaşdığımız acı təcrübə göstərdi ki, biz öz irsimizə sahib çıxmasaq, bədnam qonşularımız onu məharətlə mənimsəmək qabiliyyətinə malikdirlər. Bu sahədə dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlər vacib və əhəmiyyətlidir. Yaxşıdır ki, son dövrdə insanlar bu məsələyə diqqət yetirir, sosial şəbəkələr vasitəsiylə öz fikirlərini, narahatlıqlarını bildirirlər. Təəssüf ki, olduqca gözəl sənət əsərləri gözlərimiz qarşısında məhv edildi, dağıdıldı. Onların arasında unikal divar rəsmləri, mozaik pannolar, heykəltəraşlıq əsərləri vardı. Məncə, hansı dövrdə yaranmasından asılı olmayaraq, onlar qorunmalı və gələcək nəsillərə çatdırılmalıdır. Onsuz da işğal olunmuş ərazilərimizdə yüzlərlə, minlərlə sənət əsərləri oğurlanıb, talan edilib və yaxud məhv olub. Oğurlanmış sənət əsərlərini indi düşmənlərimiz öz adlarına çıxırlar. Mədəni irsin qorunması üçün lahiyələr işlənib həyata keçirilməlidir. Vaxtilə Norveç və Azərbaycanın birgə layihələrində iştirak etmişəm. Bunlar musiqi proyekti və Şəkidə Kiş kilsəsinin, Qəbələdə Nic kəndində kilsənin bərpa lahiyələri idi. Şahidiyəm ki, bu layihələr Azərbaycanın mədəni irsinin, tarixinin Norveçdə, Skandinaviyada, dünyada təbliğ olunması üçün necə böyük əhəmiyyət daşıyır. Mədəni irsin qorunması işində Heydər Əliyev Fondunun və fondun Prezidenti Mehriban Əliyevanın gördüyü böyük işləri qiymətləndirmək lazımdır. Onun Azərbaycan muğamı üçün etdikləri ən yüksək alqışlara layiqdir.

Mədəniyyətin təbliğatı kampaniya şəklində deyil, davamlı proses olmalıdır. Təbliğat işi qurulmalı, xalq öz sənətkarlarını, sənət əsərlərini tanımalıdır. Bunun üçün bütün imkanlardan istifadə olunmalıdır. İctimaiyyətin bu işə geniş marağına nail olmaq lazımdır. Bunun üçün formalar tapılmalıdır. Təhsil sahəsində mədəni sərvətlərin, irsin, incəsənət əsərləri, sənətkarların tanıdılması, təbliği istiqamətində iş aparılmalıdır. Körpə yaşlardan, uşaq bağçalarından başlamaq lazımdır. Uşaq və gənclərin marağına, həvəslərinə diqqət yetirilməlidir. Onların yaradıcılığa həvəsləndirilməsi, yaradıcılıq işlərinin qiymətləndirilməsi üçün mütəxəssislərin təcrübələrindən, biliklərindən istifadə olunmalıdır. Mədəniyyətin və incəsənətin xarici ölkələrdə təbliğinə böyük ehtiyac var. Şübhəsiz, ayrı-ayrı sənətkarların, yaradıcı insanların uğurları az deyil. Lakin bu uğurları artıraraq, genişləndirərək bütövlükdə ölkəmizin uğuruna çevrilməsinə nail olmalıyıq. Bu işdə xarici ölkələrdəki Azərbaycan diasporunun potensialından da yararlanmaq olar. Artıq heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycan incəsənətinə, musiqisinə, tarixinə xarici ölkələrdə böyük maraq var. Mən rəssamam və öz müşahidələrim, şəxsi təcrübəm əsasında deyə bilərəm ki, maraq çox böyükdür. Biz öz nailiyyətlərimizi kifayət qədər professionallıqla xarici ölkələrdə təbliğ və təqdim etməliyik. İnanıram ki, gözəl nəticələr əldə edəcəyik. Məsələn, heç ağlıma da gəlməzdi ki, rəsmlərim Pikassonun, Tamayonun, Uorhollun, Pollokun və Amerika avanqardının digər korifey sənətkarlarının əsərləri ilə bir sırada asılsın. Amma bu, bir həqiqətdir və Azərbaycan incəsənətinin gücünü göstərir. Sadəcə işləmək, çalışmaq və məqsədə doğru can atmaq lazımdır.

Nüşabə Ələkbərova, Səbail rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru:

- Mədəniyyət cəmiyyətin maddi, mənəvi, intellektual və emosional xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirən mənəvi dəyərlər sistemidir. Kitabxanalar isə mədəni işin ayrılmaz bir sahəsi, xüsusi istiqamətləri olan mədəni-maarif prosesidir. Bu sahədə yürüdülən siyasət və onun idarə edilməsi bütün kitabxana işini və kitabxana sistemini əhatə edir. Müasir mərhələdə kitabxana işində siyasət və idarəetmənin daha da inkişaf etdirilməsi sahəsində yeniliklərin tətbiqini gözləyirik. Hesab edirik ki, kitabxanaların fəaliyyətinə, mövcud vəziyyətinə, maliyyə imkanlarının artırılmasına xüsusi diqqət verilməlidir. Bu işdə kitabxanaların büdcədənkənar fondlarının formalaşdırılması və qeyri-dövlət dəstəyinin də gücləndirilməsi çox vacibdir. "Kitabxanaların qeyri-dövlət inkişaf fondları haqqında" qanunun hazırlanması daha yaxşı olardı. Belə ki, bu, bir çox ictimai təşkilatların, müəssisələrin və fiziki şəxslərin kütləvi kitabxanalara könüllü ayırmalarını və yardımlarını qanuniləşdirər və kütləvi ktabxanaları da dövlətə gəlir gətirən müəssisələrə çevirərdi. Kitabxanaların ədəbiyyatla komplektləşdirilməsi mühüm məsələdir. Kitabxana fondları yalnız bədii və uşaq ədəbiyyatından deyil, həm də elmi və elmi-kütləvi ədəbiyyatdan, dərslik və dərs vəsaitlərindən də ibarətdir. Məhz buna görə də elmi, elmi-kütləvi ədəbiyyatın kütləvi şəkildə nəşr olunmasının həyata keçirilməsi fondların zənginləşdirilməsinə yaxından kömək edə bilər. Bu gün uşaq yazıçılarının sayı, uşaqların həyatı, dünyagörüşü, psixologiyasını bədii şəkildə oxuculara çatdıran kitablar çox azdır. Elə buna görə də kitab fondlarına müasir uşaq ədəbiyyatı nümunələri az daxil olur. Kitabxanaların elektron kataloq və elektron fondlarının formalaşdırılması və aparılması qaydaları təkmilləşdirilməli, onlardan istifadə qaydaları istifadəçilər üçün daha rahat və əlverişli olmalıdır. Kitabxanalar kompüter və şəbəkə avadanlıqları ilə təmin edilməlidir. Onlayn rejimdə oxuculara yüksək səviyyədə xidmətin göstərilməsi üçün yalnız internetə qoşulmaq kifayət deyildir. Kitab fondunu oxucuların qarşısında açmaq, sorğularına uyğun ədəbiyyatı vaxtında və lazım gəldikdə, uzaq məsafədən çatdırmaq, nəşrlərin tammətnli elektron resursları işlənib hazırlanmalıdır. Buna görə də, rəqəmsal aparatlar, robot-skaner və digər texnoloji avadanlıqlarla təmin edilmə bütün kütləvi kitabxanaların maraq dairəsindədir. Kütləvi kitabxanaların kadr təminatında peşə-ixtisas təhsili olan şəxslərə daha çox üstünlük verilməlidir. Kitabxanaçıların peşə təhsilinin və biliyinin yüksəldilməsini təmin etmək üçün müxtəlif təhsil proqramlarının hazırlanması, ixtisasartırma kurslarının yenidən dövlət səviyyəsində təşkil olunması da günün vacib tələbləri sırasındadır. Kitabxanaçı Gününün qeyd olunması kitabxanaçı əməyinə verilən ən yaxşı töhfələrdən biri hesab olunar. Həmin günün 1894-cü ildə görkəmli yazıçı-dramaturq, ictimai və dövlət xadimi Nəriman Nərimanovun Azərbayanda ilk milli ictimai qiraətxananın açdığı vaxtda - avqust ayında qeyd edilməsi yerinə düşər. Kitabxana işi sahəsində layihələrin hazırlanması həyatın tələbinə çevrilib. Kitabxana binalarının təmir edilməsi də diqqətdən yayınmamalıdır. Hazırda bu fəaliyyət sahəsində yeni quruculuq işlərinin aparılması üçün qarşıya qoyulacaq tələblər bütün kitabxanaların diqqət mərkəzindədir.

Kitabxanalar mədəni irs obyektlərinə daxil olan müəssisələrdən biridir. Onlar qeyri-maddi mədəni irs nümunələrini özündə saxlayır. Respublikanın aparıcı kitabxanaları ilə yanaşı, kütləvi kitabxanalarında da çoxlu sayda az istifadə olunan, lakin hələ də ehtiyac duyulan elmi, tarixi və bədii əhəmiyyətini saxlayan nəşrlər var. Həmin nəşrlərin gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün onların düzgün mühafizəsi əhəmiyyətlidir. Onlar eyni zamanda, oxucu sorğularının daha ətraflı ödənilməsində mühüm rol oynayırlar. Buna görə də kitab fondları ilə bağlı məsələlər həmişə diqqət mərkəzində olmalıdırlar. Kitabxanalar mədəni-tarixi yaddaşımızın daşıyıcıları olduğuna görə bura təşkil olunan ekskursiyaların sayı da artırılsa daha yaxşı olar. Bu, diyarşünaslıq turizminin inkişafına, yüksək mənəvi mövqeyin formalaşmasına kömək edə bilər. Mədəni irsin mühafizəsi və inkişafı məqsədilə kitabxanalar muzeylər, teatrlar, qalereyalarla işlərini daha səmərəli qurmağa çalışmalıdırlar.

Kütləvi kitabxanalar kitabxana işi sahəsində ictimai birliklərlə, qeyri-hökumət təşkilatları, müxtəlif fondlarla əməkdaşlıq edə bilirlər. Kitab fondları keçirilən müxtəlif tədbirlərdə ətraflı təbliğ edilir. Bu əlaqənin daha da genişləndirilməsi çox yaxşı olardı. Kitabxanalar beynəlxalq kitabxana təşkilatlarının işində, xarici ölkə kitabxanalarının təcrübə mübadiləsində yaxından iştirak edirlər. Kitabxana işi sahəsində kitabxanalararası beynəlxalq əməkdaşlığın daha da genişlənməsini istərdik. Beynəlxalq kitabxana təşkilatlarının, Avropa və Amerikanın milli, ali məktəb və ictimai kitabxanalarının hazırladığı layihə və proqramlarla, xarici dillərdə yazılmış və kitabxana .

Müşfiq Şahanə

.

525-ci qəzet.- 2020.- 15 avqust.- S.15.